สมุฏฺฐานสีสวณฺณนา

[257] ตทนนฺตราย ปน สมุฏฺฐานกถาย อนตฺตา อิติ นิจฺฉยาติ อนตฺตา อิติ นิจฺฉิตาฯ สภาคธมฺมานนฺติ อนิจฺจาการาทีหิ สภาคานํ สงฺขตธมฺมานํฯ นามมตฺตํ น นายตีติ นามมตฺตมฺปิ น ปญฺญายติฯ ทุกฺขหานินฺติ ทุกฺขฆาตนํฯ ขนฺธกา ยา จ มาติกาติ ขนฺธกา ยา จ มาติกาติ อตฺโถฯ อยเมว วา ปาโฐฯ สมุฏฺฐานํ นิยโต กตนฺติ สมุฏฺฐานํ นิยโตกตํ นิยตกตํ; นิยตสมุฏฺฐานนฺติ อตฺโถฯ เอเตน ภูตาโรจนโจริวุฏฺฐาปนอนนุญฺญาตสิกฺขาปทตฺตยสฺส สงฺคโห ปจฺเจตพฺโพฯ เอตาเนว หิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ นิยตสมุฏฺฐานานิ, อญฺเญหิ สทฺธิํ อสมฺภินฺนสมุฏฺฐานานิฯ

สมฺเภทํ นิทานญฺจญฺญนฺติ อญฺญมฺปิ สมฺเภทญฺจ นิทานญฺจฯ ตตฺถ สมฺเภทวจเนน สมุฏฺฐานสมฺเภทสฺส คหณํ ปจฺเจตพฺพํ, ตานิ หิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ ฐเปตฺวา เสสานิ สมฺภินฺนสมุฏฺฐานานิฯ นิทานวจเนน สิกฺขาปทานํ ปญฺญตฺติเทสสงฺขาตํ นิทานํ ปจฺเจตพฺพํฯ สุตฺเต ทิสฺสนฺติ อุปรีติ สิกฺขาปทานํ สมุฏฺฐานนิยโม สมฺเภโท นิทานนฺติ อิมานิ ตีณิ สุตฺตมฺหิ เอว ทิสฺสนฺติ; ปญฺญายนฺตีติ อตฺโถฯ ตตฺถ ‘‘เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ, กายโต จ จิตฺตโต จา’’ติอาทิมฺหิ ตาว ปุริมนเย สมุฏฺฐานนิยโม จ สมฺเภโท จ ทิสฺสนฺติฯ อิตรํ ปน นิทานํ นาม –

‘‘เวสาลิยา ราชคเห, สาวตฺถิยา จ อาฬวี;

โกสมฺพิยา จ สกฺเกสุ, ภคฺเคสุ เจว ปญฺญตฺตา’’ติฯ

เอวํ อุปริ ทิสฺสติ, ปรโต อาคเต สุตฺเต ทิสฺสตีติ เวทิตพฺพํฯ

‘‘วิภงฺเค ทฺวีสู’’ติ คาถาย อยมตฺโถ – ยํ สิกฺขาปทํ ทฺวีสุ วิภงฺเคสุ ปญฺญตฺตํ อุโปสถทิวเส ภิกฺขู จ ภิกฺขุนิโย จ อุทฺทิสนฺติ, ตสฺส ยถาญายํ สมุฏฺฐานํ ปวกฺขามิ, ตํ เม สุณาถาติฯ

สญฺจริตฺตานุภาสนญฺจาติ สญฺจริตฺตญฺจ สมนุภาสนญฺจฯ อติเรกญฺจ จีวรนฺติ อติเรกจีวรํ ; กถินนฺติ อตฺโถฯ