เมนู

เอกาทสกวารวณฺณนา

[331] เอกาทสเกสุ – เอกาทสาติ ปณฺฑกาทโย เอกาทสฯ เอกาทส ปาทุกาติ ทส รตนมยา, เอกา กฏฺฐปาทุกาฯ ติณปาทุกมุญฺชปาทุกปพฺพชปาทุกาทโย ปน กฏฺฐปาทุกสงฺคหเมว คจฺฉนฺติฯ เอกาทส ปตฺตาติ ตมฺพโลหมเยน วา ทารุมเยน วา สทฺธิํ ทส รตนมยาฯ เอกาทส จีวรานีติ สพฺพนีลกาทีนิ เอกาทสฯ ยาวตติยกาติ อุกฺขิตฺตานุวตฺติกา ภิกฺขุนี, สงฺฆาทิเสสา อฏฺฐ, อริฏฺโฐ, จณฺฑกาฬีติฯ เอกาทส อนฺตรายิกา นาม ‘‘นสิ อนิมิตฺตา’’ติ อาทโยฯ เอกาทส จีวรานิ อธิฏฺฐาตพฺพานีติ ติจีวรํ, วสฺสิกสาฏิกา, นิสีทนํ, ปจฺจตฺถรณํ, กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิ, มุขปุญฺฉนโจฬํ, ปริกฺขารโจฬํ, อุทกสาฏิกา, สงฺกจฺจิกาติฯ น วิกปฺเปตพฺพานีติ เอตาเนว อธิฏฺฐิตกาลโต ปฏฺฐาย น วิกปฺเปตพฺพานิฯ คณฺฐิกา วิธา จ สุตฺตมเยน สทฺธิํ เอกาทส โหนฺติ, เต สพฺเพ ขุทฺทกกฺขนฺธเก นิทฺทิฏฺฐาฯ ปถวิโย ปถวิสิกฺขาปเท นิทฺทิฏฺฐาฯ นิสฺสยปฏิปสฺสทฺธิโย อุปชฺฌายมฺหา ปญฺจ, อาจริยมฺหา ฉ; เอวํ เอกาทสฯ อวนฺทิยปุคฺคลา นคฺเคน สทฺธิํ เอกาทส, เต สพฺเพ เสนาสนกฺขนฺธเก นิทฺทิฏฺฐา เอกาทส ปรมานิ ปุพฺเพ วุตฺเตสุ จุทฺทสสุ เอกาทสกวเสน โยเชตฺวา เวทิตพฺพานิฯ เอกาทส วรานีติ มหาปชาปติยา ยาจิตวเรน สทฺธิํ ปุพฺเพ วุตฺตานิ ทสฯ เอกาทส สีมาโทสาติ ‘‘อติขุทฺทกํ สีมํ สมฺมนฺนนฺตี’’ติอาทินา นเยน กมฺมวคฺเค อาคมิสฺสนฺติฯ

อกฺโกสกปริภาสเก ปุคฺคเล เอกาทสาทีนวา นาม ‘‘โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อกฺโกสโก ปริภาสโก อริยูปวาที, สพฺรหฺมจารีนํ อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ โส เอกาทสนฺนํ พฺยสนานํ อญฺญตรํ พฺยสนํ น นิคจฺเฉยฺยฯ กตเมสํ เอกาทสนฺนํ? อนธิคตํ นาธิคจฺฉติ, อธิคตา ปริหายติ, สทฺธมฺมสฺส น โวทายนฺติ, สทฺธมฺเมสุ วา อธิมานิโก โหติ, อนภิรโต วา พฺรหฺมจริยํ จรติ, อญฺญตรํ วา สํกิลิฏฺฐํ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, สิกฺขํ วา ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ, คาฬฺหํ วา โรคาตงฺกํ ผุสติ, อุมฺมาทํ วา ปาปุณาติ จิตฺตกฺเขปํ วา, สมฺมูฬฺโห กาลํ กโรติ, กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชตี’’ติ (อ. นิ. 11.6)ฯ เอตฺถ จ สทฺธมฺโมติ พุทฺธวจนํ อธิปฺเปตํฯ

อาเสวิตายาติ อาทิโต ปฏฺฐาย เสวิตายฯ ภาวิตายาติ นิปฺผาทิตาย วฑฺฒิตาย

วาฯ พหุลีกตายาติ ปุนปฺปุนํ กตายฯ ยานีกตายาติ สุยุตฺตยานสทิสาย กตายฯ วตฺถุกตายาติ ยถา ปติฏฺฐา โหติ; เอวํ กตายฯ อนุฏฺฐิตายาติ อนุ อนุ ปวตฺติตาย; นิจฺจาธิฏฺฐิตายาติ อตฺโถฯ ปริจิตายาติ สมนฺตโต จิตาย; สพฺพทิสาสุ จิตาย อาจิตาย ภาวิตาย อภิวฑฺฒิตายาติ อตฺโถฯ สุสมารทฺธายาติ สุฏฺฐุ สมารทฺธาย; วสีภาวํ อุปนีตายาติ อตฺโถฯ น ปาปกํ สุปินนฺติ ปาปกเมว น ปสฺสติ, ภทฺรกํ ปน วุฑฺฒิการณภูตํ ปสฺสติฯ เทวตา รกฺขนฺตีติ อารกฺขเทวตา ธมฺมิกํ รกฺขํ ปจฺจุปฏฺฐาเปนฺติฯ ตุวฏํ จิตฺตํ สมาธิยตีติ ขิปฺปํ จิตฺตํ สมาธิยติฯ อุตฺตริ อปฺปฏิวิชฺฌนฺโตติ เมตฺตาฌานโต อุตฺตริํ อรหตฺตํ อสจฺฉิกโรนฺโต เสโข วา ปุถุชฺชโน วา หุตฺวา กาลํ กโรนฺโต พฺรหฺมโลกูปโค โหติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

เอกาทสกวารวณฺณนา ปริโยสานา

เอกุตฺตริกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา

[332] ‘‘อุโปสถกมฺมสฺส โก อาที’’ติอาทีนํ ปุจฺฉานํ วิสฺสชฺชเน สามคฺคี อาทีติ ‘‘อุโปสถํ กริสฺสามา’’ติ สีมํ โสเธตฺวา ฉนฺทปาริสุทฺธิํ อาหริตฺวา สนฺนิปติตานํ กายสามคฺคี อาทิฯ กิริยา มชฺเฌติ ปุพฺพกิจฺจํ กตฺวา ปาติโมกฺขโอสารณกิริยา มชฺเฌฯ นิฏฺฐานํ ปริโยสานนฺติ ‘‘ตตฺถ สพฺเพเหว สมคฺเคหิ สมฺโมทมาเนหิ อวิวทมาเนหิ สิกฺขิตพฺพ’’นฺติ อิทํ ปาติโมกฺขนิฏฺฐานํ ปริโยสานํฯ ปวารณากมฺมสฺส สามคฺคี อาทีติ ‘‘ปวารณํ กริสฺสามา’’ติ สีมํ โสเธตฺวา ฉนฺทปวารณํ อาหริตฺวา สนฺนิปติตานํ กายสามคฺคี อาทิฯ กิริยา มชฺเฌติ ปวารณาญตฺติ จ ปวารณากถา จ มชฺเฌ, สงฺฆนวกสฺส ‘‘ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสามี’’ติ วจนํ ปริโยสานํฯ ตชฺชนียกมฺมาทีสุ วตฺถุ นาม เยน วตฺถุนา กมฺมารโห โหติ, ตํ วตฺถุฯ ปุคฺคโลติ เยน ตํ วตฺถุ กตํ, โส ปุคฺคโลฯ กมฺมวาจา ปริโยสานนฺติ ‘‘กตํ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ, ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ เอวํ ตสฺสา ตสฺสา กมฺมวาจาย อวสานวจนํ ปริโยสานํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ

อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อตฺถวสปกรณาวณฺณนา

[334] อตฺถวสปกรเณ – ทส อตฺถวเสติอาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ ตํ ปฐมปาราชิกวณฺณนายเมว วุตฺตํฯ ยํ สงฺฆสุฏฺฐุ ตํ สงฺฆผาสูติอาทีสุ อุปริมํ อุปริมํ ปทํ เหฏฺฐิมสฺส เหฏฺฐิมสฺส ปทสฺส อตฺโถฯ

อตฺถสตํ ธมฺมสตนฺติอาทิมฺหิ ปน ยเทตํ ทสสุ ปเทสุ เอเกกํ มูลํ กตฺวา ทสกฺขตฺตุํ โยชนาย ปทสตํ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส ปทสฺส วเสน อตฺถสตํ ปุริมสฺส ปุริมสฺส วเสน ธมฺมสตํ เวทิตพฺพํฯ