เอฬกโลมสมุฏฺฐานวณฺณนา

[263] เอฬกโลมา ทฺเว เสยฺยาติ เอฬกโลมสิกฺขาปทญฺเจว ทฺเว จ สหเสยฺยสิกฺขาปทานิฯ อาหจฺจ ปิณฺฑโภชนนฺติ อาหจฺจปาทกสิกฺขาปทญฺจ อาวสถปิณฺฑโภชนสิกฺขาปทญฺจฯ คณวิกาลสนฺนิธีติ คณโภชนวิกาลโภชนสนฺนิธิการกสิกฺขาปทตฺตยํ ฯ ทนฺตโปเนน เจลกาติ ทนฺตโปนสิกฺขาปทญฺจ อเจลกสิกฺขาปทญฺจฯ อุยฺยุตฺตํ เสนํ อุยฺโยธีติ ‘‘อุยฺยุตฺตํ เสนํ ทสฺสนาย คจฺเฉยฺย, เสนาย วเสยฺย, อุยฺโยธิกํ วา…เป.… อนีกทสฺสนํ วา คจฺเฉยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํฯ สุรา โอเรน นฺหายนาติ สุราปานสิกฺขาปทญฺจ โอเรนทฺธมาสนหานสิกฺขาปทญฺจฯ ทุพฺพณฺเณ ทฺเว เทสนิกาติ ‘‘ติณฺณํ ทุพฺพณฺณกรณาน’’นฺติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ วุตฺตาวเสสปาฏิเทสนียทฺวยญฺจฯ ลสุณุปติฏฺเฐ นจฺจนาติ ลสุณสิกฺขาปทํ, ‘‘ภิกฺขุสฺส ภุญฺชนฺตสฺส ปานีเยน วา วิธูปเนน วา อุปติฏฺเฐยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทํ, ‘‘นจฺจํ วา คีตํ วา วาทิตํ วา ทสฺสนาย คจฺเฉยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อิโต ปรํ ปาฬิํ วิรชฺฌิตฺวา ลิขนฺติฯ ยถา ปน อตฺถํ วณฺณยิสฺสาม; เอวเมตฺถ อนุกฺกโม เวทิตพฺโพฯ

นฺหานมตฺถรณํ เสยฺยาติ ‘‘นคฺคา นหาเยยฺย, เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวฏฺเฏยฺยุํ, เอกมญฺเจ ตุวฏฺเฏยฺยุ’’นฺติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํฯ อนฺโตรฏฺเฐ ตถา พหีติ ‘‘อนฺโตรฏฺเฐ สาสงฺกสมฺมเต, ติโรรฏฺเฐ สาสงฺกสมฺมเต’’ติ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ อนฺโตวสฺสํ จิตฺตาคารนฺติ ‘‘อนฺโตวสฺสํ จาริกํ ปกฺกเมยฺย, ราชาคารํ วา จิตฺตาคารํ วา…เป.… โปกฺขรณิํ วา ทสฺสนาย คจฺเฉยฺยา’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ อาสนฺทิํ สุตฺตกนฺตนาติ ‘‘อาสนฺทิํ วา ปลฺลงฺกํ วา ปริภุญฺเชยฺย, สุตฺตํ กนฺเตยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ

เวยฺยาวจฺจํ สหตฺถา จาติ ‘‘คิหิเวยฺยาวจฺจํ กเรยฺย, อคาริกสฺส วา ปริพฺพาชกสฺส วา ปริพฺพาชิกาย วา สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ทเทยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ อภิกฺขุกาวาเสน จาติ ‘‘อภิกฺขุเก อาวาเส วสฺสํ วเสยฺยา’’ติ อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ฉตฺตํ ยานญฺจ สงฺฆาณินฺติ ‘‘ฉตฺตุปาหนํ ธาเรยฺย, ยาเนน ยาเยยฺย, สงฺฆาณิํ ธาเรยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํฯ อลงฺการคนฺธวาสิตนฺติ ‘‘อิตฺถาลงฺการํ ธาเรยฺย, คนฺธจุณฺณเกน นหาเยยฺย, วาสิตเกน ปิญฺญาเกน นหาเยยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํฯ ภิกฺขุนีติอาทินา ‘‘ภิกฺขุนิยา อุมฺมทฺทาเปยฺยา’’ติอาทีนิ จตฺตาริ สิกฺขาปทานิ วุตฺตานิฯ

อสงฺกจฺจิกา อาปตฺตีติ ‘‘อสงฺกจฺจิกา คามํ ปวิเสยฺย ปาจิตฺติย’’นฺติ เอวํ วุตฺตอาปตฺติ จฯ จตฺตารีสา จตุตฺตรีติ เอตานิ สพฺพานิปิ จตุจตฺตาลีส สิกฺขาปทานิ วุตฺตานิฯ

กาเยน น วาจาจิตฺเตน, กายจิตฺเตน น วาจโตติ กาเยน เจว กายจิตฺเตน จ สมุฏฺฐหนฺติ; น วาจาจิตฺเตน น วาจโตติ อตฺโถฯ ทฺวิสมุฏฺฐานิกา สพฺเพ, สมา เอฬกโลมิกาติ อิทํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

ปทโสธมฺมสมุฏฺฐานวณฺณนา

[264] ปทญฺญตฺร อสมฺมตาติ ‘‘ปทโส ธมฺมํ, มาตุคามสฺส อุตฺตริฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมํ เทเสยฺย, อญฺญตฺร วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหน, อสมฺมโต ภิกฺขุนิโย โอวเทยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํฯ ตถา อตฺถงฺคเตน จาติ ‘‘อตฺถงฺคเต สูริเย โอวเทยฺยา’’ติ อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ติรจฺฉานวิชฺชา ทฺเวติ ‘‘ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุเณยฺย, วาเจยฺยา’’ติ เอวํ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํ ฯ อโนกาโส จ ปุจฺฉนาติ ‘‘อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ ปญฺหํ ปุจฺเฉยฺยา’’ติ อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

อทฺธานสมุฏฺฐานวณฺณนา

[265] อทฺธานนาวํ ปณีตนฺติ ‘‘ภิกฺขุนิยา สทฺธิํ สํวิธาย เอกทฺธานมคฺคํ ปฏิปชฺเชยฺย, เอกํ นาวํ อภิรุเหยฺย, ปณีตโภชนานิ อคิลาโน อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺเชยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํฯ มาตุคาเมน สํหเรติ มาตุคาเมน สทฺธิํ สํวิธาย คมนญฺจ ‘‘สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ธญฺญํ นิมนฺติตา เจวาติ ‘‘ธญฺญํ วิญฺญาเปตฺวา วา’’ติ จ ‘‘นิมนฺติตา วา ปวาริตา วา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ขาเทยฺย วา ภุญฺเชยฺย วา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อฏฺฐ จาติ ภิกฺขุนีนํ วุตฺตา อฏฺฐ ปาฏิเทสนียา วาฯ