สมนุภาสนาสมุฏฺฐานวณฺณนา

[261] เภทานุวตฺตทุพฺพจทูสทุฏฺฐุลฺลทิฏฺฐิ จาติ สงฺฆเภทานุวตฺตกทุพฺพจกุลทูสกทุฏฺฐุลฺลปฺปฏิจฺฉาทนทิฏฺฐิอปฺปฏินิสฺสชฺชนสิกฺขาปทานิฯ ฉนฺทํ อุชฺชคฺฆิกา ทฺเว จาติ ฉนฺทํ อทตฺวา คมนสิกฺขาปทํ อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คมนนิสีทนสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ ทฺเว จ สทฺทาติ ‘‘อปฺปสทฺโท อนฺตรฆเร คมิสฺสามิ, นิสีทิสฺสามี’’ติ สิกฺขาปททฺวยญฺจฯ น พฺยาหเรติ ‘‘น สกพเฬน มุเขน พฺยาหริสฺสามี’’ติ สิกฺขาปทํฯ

ฉมา นีจาสเน ฐานํ, ปจฺฉโต อุปฺปเถน จาติ ฉมายํ นิสีทิตฺวา, นีเจ อาสเน นิสีทิตฺวา; ฐิเตน นิสินฺนสฺส, ปจฺฉโต คจฺฉนฺเตน ปุรโต คจฺฉนฺตสฺส, อุปฺปเถน คจฺฉนฺเตน ปเถน คจฺฉนฺตสฺส ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทานิฯ วชฺชานุวตฺติคหณาติ วชฺชปฺปฏิจฺฉาทนอุอขตฺตานุวตฺตกหตฺถคฺคหณาทิสงฺขาตานิ ตีณิ ปาราชิกานิฯ โอสาเร ปจฺจาจิกฺขนาติ ‘‘อนปโลเกตฺวา การกสงฺฆํ อนญฺญาย คณสฺส ฉนฺทํ โอสาเรยฺยา’’ติ จ ‘‘พุทฺธํ ปจฺจกฺขามี’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ

กิสฺมิํ สํสฏฺฐา ทฺเว วธีติ ‘‘กิสฺมิญฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา’’ติ จ ‘‘ภิกฺขุนิโย ปเนว สํสฏฺฐา วิหรนฺตี’’ติ จ ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอวํ วเทยฺย สํสฏฺฐาว อยฺเย ตุมฺเห วิหรถา’’ติ จ ‘‘อตฺตานํ วธิตฺวา วธิตฺวา โรเทยฺยา’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปทานิฯ วิสิพฺเพ ทุกฺขิตาย จาติ ‘‘ภิกฺขุนิยา จีวรํ วิสิพฺเพตฺวา วา วิสิพฺพาเปตฺวา วา’’ติ จ ‘‘ทุกฺขิตํ สหชีวินิ’’นฺติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ ปุน สํสฏฺฐา น วูปสเมติ ‘‘สํสฏฺฐา วิหเรยฺย คหปตินา วา คหปติปุตฺเตน วา’’ติ เอวํ ปุน วุตฺตสํสฏฺฐสิกฺขาปทญฺจ ‘‘เอหยฺเย, อิมํ อธิกรณํ วูปสเมหี’’ติ วุจฺจมานา, ‘‘สาธู’’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ‘‘สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว วูปสมฺเมยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อารามญฺจ ปวารณาติ ‘‘ชานํ สภิกฺขุกํ อารามํ อนาปุจฺฉา ปวิเสยฺยา’’ติ จ ‘‘อุภโตสงฺเฆ ตีหิ ฐาเนหิ น ปวาเรยฺยา’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ

อนฺวทฺธํ สหชีวินิํ ทฺเวติ ‘‘อนฺวทฺธมาสํ ภิกฺขุนิยา ภิกฺขุสงฺฆโต ทฺเว ธมฺมา ปจฺจาสีสิตพฺพา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ, ‘‘สหชีวินิํ วุฏฺฐาเปตฺวา ทฺเว วสฺสานิ เนว อนุคฺคณฺเหยฺย, สหชีวินิํ วุฏฺฐาเปตฺวา เนว วูปกาเสยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ

จีวรํ อนุพนฺธนาติ ‘‘สเจ เม ตฺวํ, อยฺเย, จีวรํ ทสฺสสิ, เอวาหํ ตํ วุฏฺฐาเปสฺสามี’’ติ จ ‘‘สเจ มํ ตฺวํ, อยฺเย, ทฺเว วสฺสานิ อนุพนฺธิสฺสสิ, เอวาหํ ตํ วุฏฺฐาเปสฺสามี’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ

กถินสมุฏฺฐานวณฺณนา

[262] อุพฺภตํ กถินํ ตีณีติ ‘‘นิฏฺฐิตจีวรสฺมิํ ภิกฺขุนา อุพฺภตสฺมิํ กถิเน’’ติ วุตฺตานิ อาทิโตว ตีณิ สิกฺขาปทานิฯ ปฐมํ ปตฺตเภสชฺชนฺติ ‘‘ทสาหปรมํ อติเรกปตฺโต’’ติ วุตฺตํ ปฐมปตฺตสิกฺขาปทญฺจ ‘‘ปฏิสายนียานิ เภสชฺชานี’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อจฺเจกญฺจาปิ สาสงฺกนฺติ อจฺเจกจีวรสิกฺขาปทญฺจ ตทนนฺตรเมว สาสงฺกสิกฺขาปทญฺจฯ ปกฺกมนฺเตน วา ทุเวติ ‘‘ตํ ปกฺกมนฺโต เนว อุทฺธเรยฺยา’’ติ ภูตคามวคฺเค วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ

อุปสฺสยํ ปรมฺปราติ ‘‘ภิกฺขุนุปสฺสยํ คนฺตฺวา ภิกฺขุนิโย โอวเทยฺยา’’ติ จ ‘‘ปรมฺปรโภชเน ปาจิตฺติย’’นฺติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ อนติริตฺตํ นิมนฺตนาติ ‘‘อนติริตฺตํ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา’’ติ จ ‘‘นิมนฺติโต สภตฺโต สมาโน’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ วิกปฺปํ รญฺโญ วิกาเลติ ‘‘สามํ จีวรํ วิกปฺเปตฺวา’’ติ จ ‘‘รญฺโญ ขตฺติยสฺสา’’ติ จ ‘‘วิกาเล คามํ ปวิเสยฺยา’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํฯ โวสาสารญฺญเกน จาติ ‘‘โวสาสมานรูปา ฐิตา’’ติ จ ‘‘ตถารูเปสุ อารญฺญเกสุ เสนาสเนสุ ปุพฺเพ อปฺปฏิสํวิทิต’’นฺติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ

อุสฺสยา สนฺนิจยญฺจาติ ‘‘อุสฺสยวาทิกา’’ติ จ ‘‘ปตฺตสนฺนิจยํ กเรยฺยา’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ ปุเร ปจฺฉา วิกาเล จาติ ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปุเรภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา’’ติ จ, ‘‘ปจฺฉาภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา’’ติ จ, ‘‘วิกาเล กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยํฯ ปญฺจาหิกา สงฺกมนีติ ‘‘ปญฺจาหิกา สงฺฆาฏิจารํ อติกฺกเมยฺยา’’ติ จ ‘‘จีวรสงฺกมนียํ ธาเรยฺยา’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ ทฺเวปิ อาวสเถน จาติ ‘‘อาวสถจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภุญฺเชยฺย, อาวสถํ อนิสฺสชฺชิตฺวา จาริกํ ปกฺกเมยฺยา’’ติ จ เอวํ อาวสเถน สทฺธิํ วุตฺตสิกฺขาปทานิ จ ทฺเวฯ

ปสาเข อาสเน เจวาติ ‘‘ปสาเข ชาตํ คณฺฑํ วา’’ติ จ ‘‘ภิกฺขุสฺส ปุรโต อนาปุจฺฉา อาสเน นิสีเทยฺยา’’ติ จ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยํฯ