ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

วินยปิฏเก

ปริวาร-อฏฺฐกถา

โสฬสมหาวาโร

ปญฺญตฺติวารวณฺณนา

วิสุทฺธปริวารสฺส , ปริวาโรติ สาสเน;

ธมฺมกฺขนฺธสรีรสฺส, ขนฺธกานํ อนนฺตราฯ

สงฺคหํ โย สมารุฬฺโห, ตสฺส ปุพฺพาคตํ นยํ;

หิตฺวา ทานิ กริสฺสามิ, อนุตฺตานตฺถวณฺณนํฯ

[1] ตตฺถ ยํ เตน ภควตา…เป.… ปญฺญตฺตนฺติ อาทินยปฺปวตฺตาย ตาว ปุจฺฉาย อยํ สงฺเขปตฺโถ – โย โส ภควา สาสนสฺส จิรฏฺฐิติกตฺถํ ธมฺมเสนาปตินา สทฺธมฺมคารวพหุมานเวคสมุสฺสิตํ อญฺชลิํ สิรสฺมิํ ปติฏฺฐาเปตฺวา ยาจิโต ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจ วินยปญฺญตฺติํ ปญฺญเปสิ, เตน ภควตา ตสฺส ตสฺส สิกฺขาปทสฺส ปญฺญตฺติกาลํ ชานตา, ตสฺสา ตสฺสา สิกฺขาปทปญฺญตฺติยา ทส อตฺถวเส ปสฺสตา; อปิจ ปุพฺเพนิวาสาทีหิ ชานตา, ทิพฺเพน จกฺขุนา ปสฺสตา, ตีหิ วิชฺชาหิ ฉหิ วา ปน อภิญฺญาหิ ชานตา, สพฺพตฺถ อปฺปฏิหเตน สมนฺตจกฺขุนา ปสฺสตา, สพฺพธมฺมชานนสมตฺถาย ปญฺญาย ชานตา, สพฺพสตฺตานํ จกฺขุวิสยาตีตานิ ติโรกุฏฺฏาทิคตานิ จาปิ รูปานิ อติวิสุทฺเธน มํสจกฺขุนา จ ปสฺสตา, อตฺตหิตสาธิกาย สมาธิปทฏฺฐานาย ปฏิเวธปญฺญาย ชานตา, ปรหิตสาธิกาย กรุณาปทฏฺฐานาย เทสนาปญฺญาย ปสฺสตา, อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ‘‘ยํ ปฐมํ ปาราชิกํ ปญฺญตฺตํ, ตํ กตฺถ ปญฺญตฺตํ, กํ อารพฺภ ปญฺญตฺตํ, กิสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, อตฺถิ ตตฺถ ปญฺญตฺติ…เป.… เกนาภต’’นฺติฯ

[2] ปุจฺฉาวิสฺสชฺชเน ปน ‘‘ยํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปฐมํ ปาราชิก’’นฺติ อิทํ เกวลํ ปุจฺฉาย อาคตสฺส อาทิปทสฺส ปจฺจุทฺธรณมตฺตเมว, ‘‘กตฺถ ปญฺญตฺตนฺติ เวสาลิยา ปญฺญตฺตํ; กํ อารพฺภาติ สุทินฺนํ กลนฺทปุตฺตํ อารพฺภา’’ติ เอวมาทินา ปน นเยน ปุนปิ เอตฺถ เอเกกํ ปทํ ปุจฺฉิตฺวาว วิสฺสชฺชิตํฯ เอกา ปญฺญตฺตีติ ‘‘โย ปน ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺย ปาราชิโก โหติ อสํวาโส’’ติ อยํ เอกา ปญฺญตฺติฯ ทฺเว อนุปญฺญตฺติโยติ ‘‘อนฺตมโส ติรจฺฉานคตายปี’’ติ จ, ‘‘สิกฺขํ อปจฺจกฺขายา’’ติ จ มกฺกฏิวชฺชิปุตฺตกวตฺถูนํ วเสน วุตฺตา – อิมา ทฺเว อนุปญฺญตฺติโยฯ เอตฺตาวตา ‘‘อตฺถิ ตตฺถ ปญฺญตฺติ อนุปญฺญตฺติ อนุปฺปนฺนปญฺญตฺตี’’ติ อิมิสฺสา ปุจฺฉาย ทฺเว โกฏฺฐาสา วิสฺสชฺชิตา โหนฺติฯ ตติยํ วิสฺสชฺเชตุํ ปน ‘‘อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ ตสฺมิํ นตฺถี’’ติ วุตฺตํฯ อยญฺหิ อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ นาม อนุปฺปนฺเน โทเส ปญฺญตฺตา; สา อฏฺฐครุธมฺมวเสน ภิกฺขุนีนํเยว อาคตา, อญฺญตฺร นตฺถิฯ ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติ ตสฺมิํ นตฺถี’’ติฯ สพฺพตฺถปญฺญตฺตีติ มชฺฌิมเทเส เจว ปจฺจนฺติมชนปเทสุ จ สพฺพตฺถปญฺญตฺติฯ วินยธรปญฺจเมน คเณน ‘‘อุปสมฺปทา, คุณงฺคุณูปาหนา, ธุวนหานํ, จมฺมตฺถรณ’’นฺติ อิมานิ หิ จตฺตาริ สิกฺขาปทานิ มชฺฌิมเทเสเยว ปญฺญตฺติฯ เอตฺเถว เอเตหิ อาปตฺติ โหติ, น ปจฺจนฺติมชนปเทสุฯ เสสานิ สพฺพาเนว สพฺพตฺถปญฺญตฺติ นามฯ

สาธารณปญฺญตฺตีติ ภิกฺขูนญฺเจว ภิกฺขุนีนญฺจ สาธารณปญฺญตฺติ; สุทฺธภิกฺขูนเมว หิ สุทฺธภิกฺขุนีนํ วา ปญฺญตฺตํ สิกฺขาปทํ อสาธารณปญฺญตฺติ นาม โหติฯ อิทํ ปน ภิกฺขุํ อารพฺภ อุปฺปนฺเน วตฺถุสฺมิํ ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ฉนฺทโส เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺย, อนฺตมโส ติรจฺฉานคเตนปิ ปาราชิกา โหติ อสํวาสา’’ติ ภิกฺขุนีนมฺปิ ปญฺญตฺตํ, วินีตกถามตฺตเมว หิ ตาสํ นตฺถิ, สิกฺขาปทํ ปน อตฺถิ, เตน วุตฺตํ ‘‘สาธารณปญฺญตฺตี’’ติฯ อุภโตปญฺญตฺติยมฺปิ เอเสว นโยฯ พฺยญฺชนมตฺตเมว หิ เอตฺถ นานํ, ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนมฺปิ สาธารณตฺตา สาธารณปญฺญตฺติ, อุภินฺนมฺปิ ปญฺญตฺตตฺตา อุภโตปญฺญตฺตีติฯ อตฺเถ ปน เภโท นตฺถิฯ

นิทาโนคธนฺติ ‘‘ยสฺส สิยา อาปตฺติ โส อาวิกเรยฺยา’’ติ เอตฺถ สพฺพาปตฺตีนํ อนุปวิฏฺฐตฺตา นิทาโนคธํ; นิทาเน อนุปวิฏฺฐนฺติ อตฺโถฯ