ปุพฺเพ อปฺปวาริโตติ จีวรสามิเกหิ ปุพฺเพ อปฺปวาริโต หุตฺวาฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

ฉสมุฏฺฐานํ, กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมวจีกมฺมํ,

ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

มหาเปสการสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อจฺเจกจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา

[646-9] เตน สมเยนาติ อจฺเจกจีวรสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ ทสาหานาคตนฺติ ทส อหานิ ทสาหํ, เตน ทสาเหน อนาคตา ทสาหานาคตา, ทสาเหน อสมฺปตฺตาติ อตฺโถ, ตํ ทสาหานาคตํ, อจฺจนฺตสํโยควเสน ภุมฺมตฺเถ อุปโยควจนํ, เตเนวสฺส ปทภาชเน ‘‘ทสาหานาคตายา’’ติ วุตฺตํฯ ปวารณายาติ อิทํ ปน ยา สา ทสาหานาคตาติ วุตฺตา, ตํ สรูปโต ทสฺเสตุํ อสมฺโมหตฺถํ อนุปโยควจนํฯ

กตฺติกเตมาสิกปุณฺณมนฺติ ปฐมกตฺติกเตมาสิกปุณฺณมํฯ อิธาปิ ปฐมปทสฺส อนุปโยคตฺตา ปุริมนเยเนว ภุมฺมตฺเถ อุปโยควจนํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ‘‘‘ยโต ปฏฺฐาย ปฐมมหาปวารณา ทสาหานาคตา’ติ วุจฺจติ, สเจปิ ตานิ ทิวสานิ อจฺจนฺตเมว ภิกฺขุโน อจฺเจกจีวรํ อุปฺปชฺเชยฺย, ‘อจฺเจกํ อิท’นฺติ ชานมาเนน ภิกฺขุนา สพฺพมฺปิ ปฏิคฺคเหตพฺพ’’นฺติฯ เตน ปวารณามาสสฺส ชุณฺหปกฺขปญฺจมิโต ปฐาย อุปฺปนฺนสฺส จีวรสฺส นิธานกาโล ทสฺสิโต โหติฯ กามญฺเจส ‘‘ทสาหปรมํ อติเรกจีวรํ ธาเรตพฺพ’’นฺติ อิมินาว สิทฺโธ, อตฺถุปฺปตฺติวเสน ปน อปุพฺพํ วิย อตฺถํ ทสฺเสตฺวา สิกฺขาปทํ ฐปิตํฯ

อจฺเจกจีวรนฺติ อจฺจายิกจีวรํ วุจฺจติ, ตสฺส ปน อจฺจายิกภาวํ ทสฺเสตุํ ‘‘เสนาย วา คนฺตุกาโม โหตี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ สทฺธาติ อิมินา สทฺธามตฺตกเมว ทสฺสิตํฯ ปสาโทติ อิมินา สุปฺปสนฺนา พลวสทฺธาฯ เอตํ อจฺเจกจีวรํ นามาติ เอตํ อิเมหิ การเณหิ ทาตุกาเมน ทูตํ วา เปเสตฺวา สยํ วา อาคนฺตฺวา ‘‘วสฺสาวาสิกํ ทสฺสามี’’ติ เอวํ อาโรจิตํ จีวรํ อจฺเจกจีวรํ นาม โหตีฯ

ฉฏฺฐิโต ปฏฺฐาย ปน อุปฺปนฺนํ อนจฺเจกจีวรมฺปิ ปจฺจุทฺธริตฺวา ฐปิตจีวรมฺปิ เอตํ ปริหารํ ลภติเยวฯ

สญฺญาณํ กตฺวา นิกฺขิปิตพฺพนฺติ กิญฺจิ นิมิตฺตํ กตฺวา ฐเปตพฺพํฯ กสฺมา เอตํ วุตฺตํ? ยทิ หิ ตํ ปุเร ปวารณาย วิภชนฺติฯ เยน คหิตํ, เตน ฉินฺนวสฺเสน น ภวิตพฺพํฯ สเจ ปน โหติ, ตํ จีวรํ สงฺฆิกเมว โหติฯ ตโต สลฺลกฺเขตฺวา สุขํ ทาตุํ ภวิสฺสตีติฯ

[650] อจฺเจกจีวเร อจฺเจกจีวรสญฺญีติ เอวมาทิ วิภชิตฺวา คหิตเมว สนฺธาย วุตฺตํฯ สเจ ปน อวิภตฺตํ โหติ, สงฺฆสฺส วา ภณฺฑาคาเร, จีวรสมยาติกฺกเมปิ อนาปตฺติฯ อิติ อติเรกจีวรสฺส ทสาหํ ปริหาโรฯ อกตสฺส วสฺสิกสาฏิกจีวรสฺส อนตฺถเต กถิเน ปญฺจ มาสา, วสฺเส อุกฺกฑฺฒิเต ฉ มาสา, อตฺถเต กถิเน อปเร จตฺตาโร มาสาฯ เหมนฺตสฺส ปจฺฉิเม ทิวเส มูลจีวราธิฏฺฐานวเสน อปโรปิ เอโก มาโสติ เอกาทส มาสา ปริหาโรฯ สติยา ปจฺจาสาย มูลจีวรสฺส เอโก มาโส, อจฺเจกจีวรสฺส อนตฺถเต กถิเน เอกาทสทิวสาธิโก มาโส, อตฺถเต กถิเน เอกาทสทิวสาธิกา ปญฺจ มาสา, ตโต ปรํ เอกทิวสมฺปิ ปริหาโร นตฺถีติ เวทิตพฺพํฯ

อนจฺเจกจีวเรติ อจฺเจกจีวรสทิเส อญฺญสฺมิํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

กถินสมุฏฺฐานํ – อกิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมวจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

อจฺเจกจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. สาสงฺกสิกฺขาปทวณฺณนา

[652] เตน สมเยนาติ สาสงฺกสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ วุตฺถวสฺสา อารญฺญเกสูติ เต ปุพฺเพปิ อรญฺเญเยว วิหริํสุฯ ทุพฺพลจีวรตฺตา ปน ปจฺจยวเสน คามนฺตเสนาสเน วสฺสํ วสิตฺวา นิฏฺฐิตจีวรา หุตฺวา ‘‘อิทานิ นิปฺปลิโพธา สมณธมฺมํ กริสฺสามา’’ติ อารญฺญเกสุ เสนาสเนสุ วิหรนฺติฯ กตฺติกโจรกาติ กตฺติกมาเส โจราฯ ปริปาเตนฺตีติ อุปทฺทวนฺติ, ตตฺถ ตตฺถ อาธาวิตฺวา อุตฺตาเสนฺติ ปลาเปนฺติฯ อนฺตรฆเร นิกฺขิปิตุนฺติ อนฺโตคาเม นิกฺขิปิตุํฯ ภควา ยสฺมา ปจฺจยา นาม ธมฺเมน สเมน ทุลฺลภา, สลฺเลขวา หิ ภิกฺขุ มาตรมฺปิ วิญฺญาเปตุํ น สกฺโกติฯ ตสฺมา จีวรคุตฺตตฺถํ อนฺตรฆเร นิกฺขิปิตุํ อนุชานาติฯ ภิกฺขูนํ ปน อนุรูปตฺตา อรญฺญวาสํ น ปฏิกฺขิปิฯ

[653] อุปวสฺสํ โข ปนาติ เอตฺถ อุปวสฺสนฺติ อุปวสฺส; อุปวสิตฺวาติ วุตฺตํ โหติฯ อุปสมฺปชฺชนฺติอาทีสุ วิย หิ เอตฺถ อนุนาสิโก ทฏฺฐพฺโพฯ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา วสิตฺวา จาติ อตฺโถฯ อิมสฺส จ ปทสฺส ‘‘ตถารูเปสุ ภิกฺขุ เสนาสเนสุ วิหรนฺโต’’ติ อิมินา สมฺพนฺโธฯ กิํ วุตฺตํ โหติ? วสฺสํ อุปคนฺตฺวา วสิตฺวา จ ตโต ปรํ ปจฺฉิมกตฺติกปุณฺณมปริโยสานกาลํ ยานิ โข ปน ตานิ อารญฺญกานิ เสนาสนานิ สาสงฺกสมฺมตานิ สปฺปฏิภยานิ; ตถารูเปสุ ภิกฺขุ เสนาสเนสุ วิหรนฺโต อากงฺขมาโน ติณฺณํ จีวรานํ อญฺญตรํ จีวรํ อนฺตรฆเร นิกฺขิเปยฺยาติฯ ยสฺมา ปน โย วสฺสํ อุปคนฺตฺวา ยาว ปฐมกตฺติกปุณฺณมํ วสติ, โส วุฏฺฐวสฺสานํ อพฺภนฺตโร โหติ, ตสฺมา อิทํ อติคหนํ พฺยญฺชนวิจารณํ อกตฺวา ปทภาชเน เกวลํ จีวรนิกฺเขปารหํ ปุคฺคลํ ทสฺเสตุํ ‘‘วุฏฺฐวสฺสาน’’นฺติ วุตฺตํฯ ตสฺสาปิ ‘‘ภิกฺขุ เสนาสเนสุ วิหรนฺโต’’ติ อิมินา สมฺพนฺโธฯ อยญฺหิ เอตฺถ อตฺโถ ‘‘วุฏฺฐวสฺสานํ ภิกฺขุ เสนาสเนสุ วิหรนฺโต’’ติ เอวรูปานํ ภิกฺขูนํ อพฺภนฺตเร โย โกจิ ภิกฺขูติ วุตฺตํ โหติฯ

อรญฺญลกฺขณํ อทินฺนาทานวณฺณนายํ วุตฺตํฯ อยํ ปน วิเสโส – สเจ วิหาโร ปริกฺขิตฺโต โหติ, ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อินฺทขีลโต อปริกฺขิตฺตสฺส ปริกฺเขปารหฏฺฐานโต ปฏฺฐาย ยาว วิหารปริกฺเขปา มินิตพฺพํฯ สเจ วิหาโร อปริกฺขิตฺโต โหติ, ยํ สพฺพปฐมํ เสนาสนํ วา ภตฺตสาลา วา ธุวสนฺนิปาตฏฺฐานํ วา โพธิวา เจติยํ วา ทูเร เจปิ เสนาสนโต โหติ, ตํ ปริจฺเฉทํ กตฺวา มินิตพฺพํฯ