เมนู

[514] ปริตฺเตน วา วิปุลนฺติ อปฺปคฺฆจีวเรน วา อุปาหนตฺถวิกปตฺตตฺถวิกอํสพทฺธกกายพนฺธนาทินา วา มหคฺฆํ เจตาเปตฺวา สเจปิ จีวรํ ปฏิคฺคณฺหาติ, อนาปตฺติฯ มหาปจฺจริยํ ปน ‘‘อนฺตมโส หรีตกีขณฺเฑนาปี’’ติ วุตฺตํฯ วิปุเลน วา ปริตฺตนฺติ อิทํ วุตฺตวิปลฺลาเสน เวทิตพฺพํฯ อญฺญํ ปริกฺขารนฺติ ปตฺตตฺถวิกาทิํ ยํ กิญฺจิ วิกปฺปนุปคปจฺฉิมจีวรปฺปมาณํ ปน ปฏปริสฺสาวนมฺปิ น วฏฺฏติฯ ยํ เนว อธิฏฺฐานุปคํ น วิกปฺปนุปคํ ตํ สพฺพํ วฏฺฏติฯ สเจปิ มญฺจปฺปมาณา ภิสิจฺฉวิ โหติ, วฏฺฏติเยว; โก ปน วาโท ปตฺตตฺถวิกาทีสุฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

สมุฏฺฐานาทีสุ อิทํ ฉสมุฏฺฐานํ, กิริยากิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ , ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํวจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

จีวรปฏิคฺคหณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา

[515] เตน สมเยนาติ อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ อุปนนฺโท สกฺยปุตฺโตติ อสีติสหสฺสมตฺตานํ สกฺยกุลา ปพฺพชิตานํ ภิกฺขูนํ ปติกิฏฺโฐ โลลชาติโกฯ ปฏฺโฏติ เฉโก สมตฺโถ ปฏิพโล สรสมฺปนฺโน กณฺฐมาธุริเยน สมนฺนาคโตฯ กิสฺมิํ วิยาติ กิํสุ วิย กิเลโส วิย, หิโรตฺตปฺปวเสน กมฺปนํ วิย สงฺกมฺปนํ วิย โหตีติ อตฺโถฯ

อทฺธานมคฺคนฺติ อทฺธานสงฺขาตํ ทีฆมคฺคํ, น นครวีถิมคฺคนฺติ อตฺโถฯ เต ภิกฺขู อจฺฉินฺทิํสูติ มุสิํสุ, ปตฺตจีวรานิ เนสํ หริํสูติ อตฺโถฯ อนุยุญฺชาหีติ ภิกฺขุภาวชานนตฺถาย ปุจฺฉฯ อนุยุญฺชิยมานาติ ปพฺพชฺชาอุปสมฺปทาปตฺตจีวราธิฏฺฐานาทีนิ ปุจฺฉิยมานาฯ เอตมตฺถํ อาโรเจสุนฺติ ภิกฺขุภาวํ ชานาเปตฺวา โย ‘‘สาเกตา สาวตฺถิํ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนา’’ติอาทินา นเยน วุตฺโต, เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ

[517] อญฺญาตกํ คหปติํ วาติอาทีสุ ยํ ปรโต ‘‘ติเณน วา ปณฺเณน วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา’’ติ วุตฺตํ, ตํ อาทิํ กตฺวา เอวํ อนุปุพฺพกถา เวทิตพฺพาฯ

สเจ โจเร ปสฺสิตฺวา ทหรา ปตฺตจีวรานิ คเหตฺวา ปลาตา, โจรา เถรานํ นิวาสนปารุปนมตฺตํเยว หริตฺวา คจฺฉนฺติ, เถเรหิ เนว ตาว จีวรํ วิญฺญาเปตพฺพํ, น สาขาปลาสํ ภญฺชิตพฺพํฯ อถ ทหรา สพฺพํ ภณฺฑกํ ฉฑฺเฑตฺวา ปลาตา, โจรา เถรานํ นิวาสนปารุปนํ ตญฺจ ภณฺฑกํ คเหตฺวา คจฺฉนฺติ, ทหเรหิ อาคนฺตฺวา อตฺตโน นิวาสนปารุปนานิ น ตาว เถรานํ ทาตพฺพานิ, น หิ อนจฺฉินฺนจีวรา อตฺตโน อตฺถาย สาขาปลาสํ ภญฺชิตุํ ลภนฺติ, อจฺฉินฺนจีวรานํ ปน อตฺถาย ลภนฺติ, อจฺฉินฺนจีวราว อตฺตโนปิ ปเรสมฺปิ อตฺถาย ลภนฺติฯ ตสฺมา เถเรหิ วา สาขาปลาสํ ภญฺชิตฺวา วากาทีหิ คนฺเถตฺวา ทหรานํ ทาตพฺพํ, ทหเรหิ วา เถรานํ อตฺถาย ภญฺชิตฺวา คนฺเถตฺวา เตสํ หตฺเถ ทตฺวา วา อทตฺวา วา อตฺตนา นิวาเสตฺวา อตฺตโน นิวาสนปารุปนานิ เถรานํ ทาตพฺพานิ, เนว ภูตคามปาตพฺยตาย ปาจิตฺติยํ โหติ, น เตสํ ธารเณ ทุกฺกฏํฯ

สเจ อนฺตรามคฺเค รชกตฺถรณํ วา โหติ, อญฺเญ วา ตาทิเส มนุสฺเส ปสฺสนฺติ, จีวรํ วิญฺญาเปตพฺพํฯ ยานิ จ เนสํ เต วา วิญฺญตฺตมนุสฺสา อญฺเญ วา สาขาปลาสนิวาสเน ภิกฺขู ทิสฺวา อุสฺสาหชาตา วตฺถานิ เทนฺติ, ตานิ สทสานิ วา โหนฺตุ อทสานิ วา นีลาทินานาวณฺณานิ วา กปฺปิยานิปิ อกปฺปิยานิปิ สพฺพานิ อจฺฉินฺนจีวรฏฺฐาเน ฐิตตฺตา เตสํ นิวาเสตุญฺจ ปารุปิตุญฺจ วฏฺฏนฺติฯ วุตฺตมฺปิเหตํ ปริวาเร

‘‘อกปฺปกตํ นาปิ รชนาย รตฺตํ;

เตน นิวตฺโถ เยน กามํ วเชยฺย;

น จสฺส โหติ อาปตฺติ;

โส จ ธมฺโม สุคเตน เทสิโต;

ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตา’’ติฯ (ปริ. 481);

อยญฺหิ ปญฺโห อจฺฉินฺนจีวรกํ ภิกฺขุํ สนฺธาย วุตฺโตฯ อถ ปน ติตฺถิเยหิ สหคจฺฉนฺติ, เต จ เนสํ กุสจีรวากจีรผลกจีรานิ เทนฺติ, ตานิปิ ลทฺธิํ อคฺคเหตฺวา นิวาเสตุํ วฏฺฏนฺติ, นิวาเสตฺวาปิ ลทฺธิ น คเหตพฺพาฯ

อิทานิ ‘‘ยํ อาวาสํ ปฐมํ อุปคจฺฉติ, สเจ ตตฺถ โหติ สงฺฆสฺส วิหารจีวรํ วา’’ติอาทีสุ วิหารจีวรํ นาม มนุสฺสา อาวาสํ กาเรตฺวา ‘‘จตฺตาโรปิ ปจฺจยา อมฺหากํเยว สนฺตกา ปริโภคํ คจฺฉนฺตู’’ติ ติจีวรํ สชฺเชตฺวา อตฺตนา การาปิเต อาวาเส ฐเปนฺติ, เอตํ วิหารจีวรํ นามฯ อุตฺตรตฺถรณนฺติ มญฺจกสฺส อุปริ อตฺถรณกํ วุจฺจติฯ ภุมตฺถรณนฺติ ปริกมฺมกตาย ภูมิยา รกฺขณตฺถํ จิมิลิกาหิ กตอตฺถรณํ ตสฺส อุปริ ตฏฺฏิกํ ปตฺถริตฺวา จงฺกมนฺติฯ ภิสิจฺฉวีติ มญฺจภิสิยา วา ปีฐภิสิยา วา ฉวิ, สเจ ปูริตา โหติ วิธุนิตฺวาปิ คเหตุํ วฏฺฏติฯ เอวเมเตสุ วิหารจีวราทีสุ ยํ ตตฺถ อาวาเส โหติ, ตํ อนาปุจฺฉาปิ คเหตฺวา นิวาเสตุํ วา ปารุปิตุํ วา อจฺฉินฺนจีวรกานํ ภิกฺขูนํ ลพฺภตีติ เวทิตพฺพํฯ ตญฺจ โข ลภิตฺวา โอทหิสฺสามิ ปุน ฐเปสฺสามีติ อธิปฺปาเยน น มูลจฺเฉชฺชายฯ ลภิตฺวา จ ปน ญาติโต วา อุปฏฺฐากโต วา อญฺญโต วา กุโตจิ ปากติกเมว กาตพฺพํฯ วิเทสคเตน เอกสฺมิํ สงฺฆิเก อาวาเส สงฺฆิกปริโภเคน ปริภุญฺชนตฺถาย ฐเปตพฺพํฯ สจสฺส ปริโภเคเนว ตํ ชีรติ วา นสฺสติ วา คีวา น โหติฯ สเจ ปน เอเตสํ วุตฺตปฺปการานํ คิหิวตฺถาทีนํ ภิสิจฺฉวิปริยนฺตานํ กิญฺจิ น ลพฺภติ, เตน ติเณน วา ปณฺเณน วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา อาคนฺตพฺพนฺติฯ

[519] เยหิ เกหิจิ วา อจฺฉินฺนนฺติ เอตฺถ ยมฺปิ อจฺฉินฺนจีวรา อาจริยุปชฺฌายา อญฺเญ ‘‘อาหรถ, อาวุโส, จีวร’’นฺติ ยาจิตฺวา วา วิสฺสาเสน วา คณฺหนฺติ, ตมฺปิ สงฺคหํ คจฺฉตีติ วตฺตุํ ยุชฺชติฯ

ปริโภคชิณฺณํ วาติ เอตฺถ จ อจฺฉินฺนจีวรานํ อาจริยุปชฺฌายาทีนํ อตฺตนา ติณปณฺเณหิ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ทินฺนจีวรมฺปิ สงฺคหํ คจฺฉตีติ วตฺตุํ ยุชฺชติฯ เอวญฺหิ เต อจฺฉินฺนจีวรฏฺฐาเน นฏฺฐจีวรฏฺฐาเน จ ฐิตา ภวิสฺสนฺติ, เตน เนสํ วิญฺญตฺติยํ อกปฺปิยจีวรปริโภเค จ อนาปตฺติ อนุรูปา ภวิสฺสติฯ

[521] ญาตกานํ ปวาริตานนฺติ เอตฺถ ‘‘เอเตสํ สนฺตกํ เทถา’’ติ วิญฺญาเปนฺตสฺส ยาจนฺตสฺส อนาปตฺตีติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ น หิ ญาตกปวาริตานํ อาปตฺติ วา อนาปตฺติ วา โหติฯ

อตฺตโน ธเนนาติ เอตฺถาปิ อตฺตโน กปฺปิยภณฺเฑน กปฺปิยโวหาเรเนว จีวรํ วิญฺญาเปนฺตสฺส เจตาเปนฺตสฺส ปริวตฺตาเปนฺตสฺส อนาปตฺตีติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ปวาริตานนฺติ เอตฺถ จ สงฺฆวเสน ปวาริเตสุ ปมาณเมว วฏฺฏติฯ ปุคฺคลิกปวารณาย ยํ ยํ ปวาเรติ, ตํ ตํเยว วิญฺญาเปตพฺพํฯ โย จตูหิ ปจฺจเยหิ ปวาเรตฺวา สยเมว สลฺลกฺเขตฺวา กาลานุกาลํ จีวรานิ ทิวเส ทิวเส ยาคุภตฺตาทีนีติ เอวํ เยน เยนตฺโถ ตํ ตํ เทติ, ตสฺส วิญฺญาปนกิจฺจํ นตฺถิฯ โย ปน ปวาเรตฺวา พาลตาย วา สติสมฺโมเสน วา น เทติ, โส วิญฺญาเปตพฺโพฯ โย ‘‘มยฺหํ เคหํ ปวาเรมี’’ติ วทติ, ตสฺส เคหํ คนฺตฺวา ยถาสุขํ นิสีทิตพฺพํ นิปชฺชิตพฺพํ, น กิญฺจิ คเหตพฺพํฯ โย ปน ‘‘ยํ มยฺหํ เคเห อตฺถิ, ตํ ปวาเรมี’’ติ วทติฯ ยํ ตตฺถ กปฺปิยํ, ตํ วิญฺญาเปตพฺพํ, เคเห ปน นิสีทิตุํ วา นิปชฺชิตุํ วา น ลพฺภตีติ กุรุนฺทิยํ วุตฺตํฯ

อญฺญสฺสตฺถายาติ เอตฺถ อตฺตโน ญาตกปวาริเต น เกวลํ อตฺตโน อตฺถาย, อถ โข อญฺญสฺสตฺถาย วิญฺญาเปนฺตสฺส อนาปตฺตีติ อยเมโก อตฺโถฯ อยํ ปน ทุติโย อญฺญสฺสาติ เย อญฺญสฺส ญาตกปวาริตา, เต ตสฺเสว ‘‘อญฺญสฺสา’’ติ ลทฺธโวหารสฺส พุทฺธรกฺขิตสฺส วา ธมฺมรกฺขิตสฺส วา อตฺถาย วิญฺญาเปนฺตสฺส อนาปตฺตีติฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

สมุฏฺฐานาทีสุ อิทมฺปิ ฉสมุฏฺฐานํ, กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมวจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. ตตุตฺตริสิกฺขาปทวณฺณนา

[522-4] เตน สมเยนาติ ตตุตฺตริสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ อภิหฏฺฐุนฺติ อภีติ อุปสคฺโค, หริตุนฺติ อตฺโถ, คณฺหิตุนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ปวาเรยฺยาติ อิจฺฉาเปยฺย, อิจฺฉํ รุจิํ อุปฺปาเทยฺย, วเทยฺย นิมนฺเตยฺยาติ อตฺโถฯ อภิหฏฺฐุํ ปวาเรนฺเตน ปน ยถา วตฺตพฺพํ, ตํ อาการํ ทสฺเสตุํ ‘‘ยาวตกํ อิจฺฉสิ ตาวตกํ คณฺหาหี’’ติ เอวมสฺส ปทภาชนํ วุตฺตํฯ อถ วา ยถา ‘‘เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโต’’ติ (สุ. นิ. 426, 1104; จูฬนิ. ชตุกณฺณิมาณวปุจฺฉานิทฺเทส 67) เอตฺถ ทิสฺวาติ อตฺโถ, เอวมิธาปิ ‘‘อภิอฏฺฐุํ ปวาเรยฺยา’’ติ อภิหริตฺวา ปวาเรยฺยาติ อตฺโถฯ ตตฺถ กายาภิหาโร วาจาภิหาโรติ ทุวิโธ อภิหาโร, กาเยน วา หิ วตฺถานิ อภิหริตฺวา ปาทมูเล ฐเปตฺวา ‘‘ยตฺตกํ อิจฺฉสิ ตตฺตกํ คณฺหาหี’’ติ วทนฺโต ปวาเรยฺย, วาจาย วา ‘‘อมฺหากํ ทุสฺสโกฏฺฐาคารํ ปริปุณฺณํ, ยตฺตกํ อิจฺฉสิ ตตฺตกํ คณฺหาหี’’ติ วทนฺโต ปวาเรยฺย, ตทุภยมฺปิ เอกชฺฌํ กตฺวา ‘‘อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺยา’’ติ วุตฺตํฯ

สนฺตรุตฺตรปรมนฺติ สอนฺตรํ อุตฺตรํ ปรมํ อสฺส จีวรสฺสาติ สนฺตรุตฺตรปรมํ, นิวาสเนน สทฺธิํ ปารุปนํ อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉโท อสฺสาติ วุตฺตํ โหติฯ ตโต จีวรํ สาทิตพฺพนฺติ ตโต อภิหฏจีวรโต เอตฺตกํ จีวรํ คเหตพฺพํ, น อิโต ปรนฺติ อตฺโถฯ ยสฺมา ปน อจฺฉินฺนสพฺพจีวเรน ติจีวริเกเนว ภิกฺขุนา เอวํ ปฏิปชฺชิตพฺพํ, อญฺเญน อญฺญถาปิ, ตสฺมา ตํ วิภาคํ ทสฺเสตุํ ‘‘สเจ ตีณิ นฏฺฐานิ โหนฺตี’’ติอาทินา นเยนสฺส ปทภาชนํ วุตฺตํฯ

ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – ยสฺส ตีณิ นฏฺฐานิ, เตน ทฺเว สาทิตพฺพานิ, เอกํ นิวาเสตฺวา เอกํ ปารุปิตฺวา อญฺญํ สภาคฏฺฐานโต ปริเยสิสฺสติฯ ยสฺส ทฺเว นฏฺฐานิ, เตน เอกํ สาทิตพฺพํฯ สเจ ปกติยาว สนฺตรุตฺตเรน จรติ, ทฺเว สาทิตพฺพานิฯ เอวํ เอกํ สาทิยนฺเตเนว สโม ภวิสฺสติฯ ยสฺส ตีสุ เอกํ นฏฺฐํ, น สาทิตพฺพํฯ ยสฺส ปน ทฺวีสุ เอกํ นฏฺฐํ, เอกํ สาทิตพฺพํฯ ยสฺส เอกํเยว โหติ, ตญฺจ นฏฺฐํ, ทฺเว สาทิตพฺพานิฯ ภิกฺขุนิยา ปน ปญฺจสุปิ นฏฺเฐสุ ทฺเว สาทิตพฺพานิฯ จตูสุ นฏฺเฐสุ เอกํ สาทิตพฺพํ, ตีสุ นฏฺเฐสุ กิญฺจิ น สาทิตพฺพํ, โก ปน วาโท ทฺวีสุ วา เอกสฺมิํ วาฯ เยน เกนจิ หิ สนฺตรุตฺตรปรมตาย ฐาตพฺพํ, ตโต อุตฺตริ น ลพฺภตีติ อิทเมตฺถ ลกฺขณํฯ

[526] เสสกํ อาหริสฺสามีติ ทฺเว จีวรานิ กตฺวา เสสํ ปุน อาหริสฺสามีติ อตฺโถฯ น อจฺฉินฺนการณาติ พาหุสจฺจาทิคุณวเสน เทนฺติฯ ญาตกานนฺติอาทีสุ ญาตกานํ เทนฺตานํ สาทิยนฺตสฺส ปวาริตานํ เทนฺตานํ สาทิยนฺตสฺส อตฺตโน ธเนน สาทิยนฺตสฺส อนาปตฺตีติ อตฺโถฯ อฏฺฐกถาสุ ปน ‘‘ญาตกปวาริตฏฺฐาเน ปกติยา พหุมฺปิ วฏฺฏติ, อจฺฉินฺนการณา ปมาณเมว วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ ตํ ปาฬิยา น สเมติฯ ยสฺมา ปนิทํ สิกฺขาปทํ อญฺญสฺสตฺถาย วิญฺญาปนวตฺถุสฺมิํเยว ปญฺญตฺตํ, ตสฺมา อิธ ‘‘อญฺญสฺสตฺถายา’’ติ น วุตฺตํฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ