รตฺติโย จ เสสา โหนฺติ, น ตาว มาโส ปูรติ , น อกามา นิคฺคเหน จีวรํ กาเรตพฺพํฯ อญฺญํ ปจฺจาสาจีวรํ ลภิตฺวาเยว กาลพฺภนฺตเร กาเรตพฺพํฯ ปจฺจาสาจีวรมฺปิ ปริกฺขารโจฬํ อธิฏฺฐาตพฺพํฯ อถ มูลจีวรํ ถูลํ โหติ, ปจฺจาสาจีวรํ สณฺหํ, มูลจีวรํ ปริกฺขารโจฬํ อธิฏฺฐหิตฺวา ปจฺจาสาจีวรเมว มูลจีวรํ กตฺวา ฐเปตพฺพํฯ ตํ ปุน มาสปริหารํ ลภติ, เอเตนุปาเยน ยาว อิจฺฉติ ตาว อญฺญมญฺญํ มูลจีวรํ กตฺวา ฐเปตุํ วฏฺฏตีติฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ

สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมกถินสทิสาเนวาติฯ

ตติยกถินสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปุราณจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา

[503-5] เตน สมเยนาติ ปุราณจีวรสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ ยาว สตฺตมา ปิตามหยุคาติ ปิตุปิตา ปิตามโห, ปิตามหสฺส ยุคํ ปิตามหยุคํฯ ยุคนฺติ อายุปฺปมาณํ วุจฺจติฯ อภิลาป มตฺตเมว เจตํฯ อตฺถโต ปน ปิตามโหเยว ปิตามหยุคํฯ ตโต อุทฺธํ สพฺเพปิ ปุพฺพปุริสา ปิตามหคฺคหเณเนว คหิตาฯ เอวํ ยาว สตฺตโม ปุริโส ตาว ยา อสมฺพทฺธา สา ยาว สตฺตมา ปิตามหยุคา อสมฺพทฺธาติ วุจฺจติฯ เทสนามุขเมว เจตํฯ ‘‘มาติโต วา ปิติโต วา’’ติวจนโต ปน ปิตามหยุคมฺปิ ปิตามหิยุคมฺปิ มาตามหยุคมฺปิ มาตามหิยุคมฺปิ เตสํ ภาตุภคินีภาคิเนยฺยปุตฺตปปุตฺตาทโยปิ สพฺเพ อิธ สงฺคหิตา เอวาติ เวทิตพฺพาฯ

ตตฺรายํ วิตฺถารนโย – ปิตา ปิตุปิตา ตสฺส ปิตา ตสฺสาปิ ปิตาติ เอวํ ยาว สตฺตมา ยุคา, ปิตา ปิตุมาตา ตสฺสา ปิตา จ มาตา จ ภาตา จ ภคินี จ ปุตฺตา จ ธีตโร จาติ เอวมฺปิ อุทฺธญฺจ อโธ จ ยาว สตฺตมา ยุคา, ปิตา ปิตุภาตา ปิตุภคินี ปิตุปุตฺตา ปิตุธีตโร เตสมฺปิ ปุตฺตธีตุปรมฺปราติ เอวมฺปิ ยาว สตฺตมา ยุคา, มาตา มาตุมาตา ตสฺสา มาตา ตสฺสาปิ มาตาติ เอวมฺปิ ยาว สตฺตมา ยุคา, มาตา มาตุปิตา ตสฺส มาตา จ ปิตา จ ภาตา จ ภคินี จ ปุตฺตา จ ธีตโร จาติ, เอวมฺปิ อุทฺธญฺจ อโธ จ ยาว สตฺตมา ยุคา, มาตา มาตุภาตา มาตุภคินี มาตุปุตฺตา มาตุธีตโร เตสมฺปิ ปุตฺตธีตุปรมฺปราติ เอวมฺปิ ยาว สตฺตมา ยุคา, เนว มาตุสมฺพนฺเธน น ปิตุสมฺพนฺเธน สมฺพทฺธา, อยํ อญฺญาติกา นามฯ

อุภโต สงฺเฆติ ภิกฺขุนิสงฺเฆ ญตฺติจตุตฺเถน ภิกฺขุสงฺเฆ ญตฺติจตุตฺเถนาติ อฏฺฐวาจิกวินยกมฺเมน อุปสมฺปนฺนาฯ

สกิํ นิวตฺถมฺปิ สกิํ ปารุตมฺปีติ รชิตฺวา กปฺปํ กตฺวา เอกวารมฺปิ นิวตฺถํ วา ปารุตํ วาฯ อนฺตมโส ปริโภคสีเสน อํเส วา มตฺถเก วา กตฺวา มคฺคํ คโต โหติ, อุสฺสีสกํ วา กตฺวา นิปนฺโน โหติ, เอตมฺปิ ปุราณจีวรเมวฯ สเจ ปน ปจฺจตฺถรณสฺส เหฏฺฐา กตฺวา นิปชฺชติ, หตฺเถหิ วา อุกฺขิปิตฺวา อากาเส วิตานํ กตฺวา สีเสน อผุสนฺโต คจฺฉติ, อยํ ปริโภโค นาม น โหตีติ กุรุนฺทิยํ วุตฺตํฯ

โธตํ นิสฺสคฺคิยนฺติ เอตฺถ เอวํ อาณตฺตา ภิกฺขุนี โธวนตฺถาย อุทฺธนํ สชฺเชติ, ทารูนิ สํหรติ, อคฺคิํ กโรติ, อุทกํ อาหรติ ยาว นํ โธวิตฺวา อุกฺขิปติ, ตาว ภิกฺขุนิยา ปโยเค ปโยเค ภิกฺขุสฺส ทุกฺกฏํฯ โธวิตฺวา อุกฺขิตฺตมตฺเต นิสฺสคฺคิยํ โหติฯ สเจ ทุทฺโธตนฺติ มญฺญมานา ปุน สิญฺจติ วา โธวติ วา ยาว นิฏฺฐานํ น คจฺฉติ ตาว ปโยเค ปโยเค ทุกฺกฏํฯ เอส นโย รชนาโกฏเนสุฯ รชนโทณิยญฺหิ รชนํ อากิริตฺวา ยาว สกิํ จีวรํ รชติ, ตโต ปุพฺเพ ยํกิญฺจิ รชนตฺถาย กโรติ, ปจฺฉา วา ปฏิรชติ, สพฺพตฺถ ปโยเค ปโยเค ภิกฺขุสฺส ทุกฺกฏํฯ เอวํ อาโกฏเนปิ ปโยโค เวทิตพฺโพฯ

[506] อญฺญาติกาย อญฺญาติกสญฺญี ปุราณจีวรํ โธวาเปตีติ โน เจปิ ‘‘อิมํ โธวา’’ติ วทติ, อถ โข โธวนตฺถาย กายวิการํ กตฺวา หตฺเถน วา หตฺเถ เทติ, ปาทมูเล วา ฐเปติ, อุปริ วา ขิปติ, สิกฺขมานาสามเณรีสามเณรอุปาสกติตฺถิยาทีนํ วา หตฺเถ เปเสติ, นทีติตฺเถ โธวนฺติยา อุปจาเร วา ขิปติ, อนฺโตทฺวาทสหตฺเถ โอกาเส ฐตฺวา, โธวาปิตํเยว โหติฯ สเจ ปน อุปจารํ มุญฺจิตฺวา โอรโต ฐเปติ สา เจ โธวิตฺวา อาเนติ, อนาปตฺติฯ สิกฺขมานาย วา สามเณริยา วา อุปาสิกาย วา หตฺเถ โธวนตฺถาย เทติ, สา เจ อุปสมฺปชฺชิตฺวา โธวติ, อาปตฺติเยวฯ

อุปาสกสฺส หตฺเถ เทติ, โส เจ ลิงฺเค ปริวตฺเต ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตฺวา อุปสมฺปชฺชิตฺวา โธวติ , อาปตฺติเยวฯ สามเณรสฺส วา ภิกฺขุสฺส วา หตฺเถ ทินฺเนปิ ลิงฺคปริวตฺตเน เอเสว นโยฯ

โธวาเปติ รชาเปตีติอาทีสุ เอเกน วตฺถุนา นิสฺสคฺคิยํ, ทุติเยน ทุกฺกฏํฯ ตีณิปิ การาเปนฺตสฺส เอเกน นิสฺสคฺคิยํ, เสเสหิ ทฺเว ทุกฺกฏานิฯ ยสฺมา ปเนตานิ โธวนาทีนิ ปฏิปาฏิยา วา อุปฺปฏิปาฏิยา วา กาเรนฺตสฺส โมกฺโข นตฺถิ, ตสฺมา เอตฺถ ตีณิ จตุกฺกานิ วุตฺตานิฯ สเจปิ หิ ‘‘อิมํ จีวรํ รชิตฺวา โธวิตฺวา อาเนหี’’ติ วุตฺเต สา ภิกฺขุนี ปฐมํ โธวิตฺวา ปจฺฉา รชติ, นิสฺสคฺคิเยน ทุกฺกฏเมวฯ เอวํ สพฺเพสุ วิปรีตวจเนสุ นโย เนตพฺโพฯ สเจ ปน ‘‘โธวิตฺวา อาเนหี’’ติ วุตฺตา โธวติ เจว รชติ จ, โธวาปนปจฺจยา เอว อาปตฺติ, รชเน อนาปตฺติฯ เอวํ สพฺพตฺถ วุตฺตาธิกกรเณ ‘‘อวุตฺตา โธวตี’’ติ อิมินา ลกฺขเณน อนาปตฺติ เวทิตพฺพาฯ ‘‘อิมสฺมิํ จีวเร ยํ กาตพฺพํ, สพฺพํ ตํ ตุยฺหํ ภาโร’’ติ วทนฺโต ปน เอกวาจาย สมฺพหุลา อาปตฺติโย อาปชฺชตีติฯ

อญฺญาติกาย เวมติโก อญฺญาติกาย ญาติกสญฺญีติ อิมานิปิ ปทานิ วุตฺตานํเยว ติณฺณํ จตุกฺกานํ วเสน วิตฺถารโต เวทิตพฺพานิฯ

เอกโต อุปสมฺปนฺนายาติ ภิกฺขุนีนํ สนฺติเก อุปสมฺปนฺนาย โธวาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํฯ ภิกฺขูนํ สนฺติเก อุปสมฺปนฺนาย ปน ยถาวตฺถุกเมว, ภิกฺขูนํ สนฺติเก อุปสมฺปนฺนา นาม ปญฺจสตา สากิยานิโยฯ

[507] อวุตฺตา โธวตีติ อุทฺเทสาย วา โอวาทาย วา อาคตา กิลินฺนํ จีวรํ ทิสฺวา ฐปิตฏฺฐานโต คเหตฺวา วา ‘‘เทถ, อยฺย, โธวิสฺสามี’’ติ อาหราเปตฺวา วา โธวติ เจว รชติ จ อาโกเฏติ จ, อยํ อวุตฺตา โธวติ นามฯ ยาปิ ‘‘อิมํ จีวรํ โธวา’’ติ ทหรํ วา สามเณรํ วา อาณาเปนฺตสฺส ภิกฺขุโน สุตฺวา ‘‘อาหรถยฺย อหํ โธวิสฺสามี’’ติ โธวติ, ตาวกาลิกํ วา คเหตฺวา โธวิตฺวา รชิตฺวา เทติ, อยมฺปิ อวุตฺตา โธวติ นามฯ

อญฺญํ ปริกฺขารนฺติ อุปาหนตฺถวิกปตฺตตฺถวิกอํสพทฺธกกายพนฺธนมญฺจปีฐภิสิตฏฺฏิกาทิํ ยํกิญฺจิ โธวาเปติ, อนาปตฺติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ

สมุฏฺฐานาทีสุ ปน อิทํ สิกฺขาปทํ ฉสมุฏฺฐานํ, กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

ปุราณจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. จีวรปฏิคฺคหณสิกฺขาปทวณฺณนา

[508] เตน สมเยนาติ จีวรปฏิคฺคหณสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตาติ ปิณฺฑปาตโต ปฏิกฺกนฺตาฯ เยน อนฺธวนํ เตนุปสงฺกมีติ อปญฺญตฺเต สิกฺขาปเท เยน อนฺธวนํ เตนุปสงฺกมิฯ กตกมฺมาติ กตโจริกกมฺมา, สนฺธิจฺเฉทนาทีหิ ปรภณฺฑํ หริตาติ วุตฺตํ โหติฯ โจรคามณิโกติ โจรเชฏฺฐโกฯ โส กิร ปุพฺเพ เถริํ ชานาติ, ตสฺมา โจรานํ ปุรโต คจฺฉนฺโต ทิสฺวา ‘‘อิโต มา คจฺฉถ, สพฺเพ อิโต เอถา’’ติ เต คเหตฺวา อญฺเญน มคฺเคน อคมาสิฯ สมาธิมฺหา วุฏฺฐหิตฺวาติ เถรี กิร ปริจฺฉินฺนเวลายํเยว สมาธิมฺหา วุฏฺฐหิฯ โสปิ ตสฺมิํเยว ขเณ เอวํ อวจ, ตสฺมา สา อสฺโสสิ, สุตฺวา จ ‘‘นตฺถิ ทานิ อญฺโญ เอตฺถ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อญฺญตฺร มยา’’ติ ตํ มํสํ อคฺคเหสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อถ โข อุปฺปลวณฺณา ภิกฺขุนี’’ติอาทิฯ

โอหิยฺยโกติ อวหียโก อวเสโส, วิหารวารํ ปตฺวา เอโกว วิหาเร ฐิโตติ อตฺโถฯ สเจ เม ตฺวํ อนฺตรวาสกํ ทเทยฺยาสีติ กสฺมา อาห? สณฺหํ ฆนมฏฺฐํ อนฺตรวาสกํ ทิสฺวา โลเภน, อปิจ อปฺปโก ตสฺสา อนฺตรวาสเก โลโภ, เถริยา ปน สิขาปฺปตฺตา โกฏฺฐาสสมฺปตฺติ เตนสฺสา สรีรปาริปูริํ ปสฺสิสฺสามีติ วิสมโลภํ อุปฺปาเทตฺวา เอวมาหฯ อนฺติมนฺติ ปญฺจนฺนํ จีวรานํ สพฺพปริยนฺตํ หุตฺวา อนฺติมํ, อนฺติมนฺติ ปจฺฉิมํฯ อญฺญํ เลเสนาปิ วิกปฺเปตฺวา วา ปจฺจุทฺธริตฺวา วา ฐปิตํ จีวรํ นตฺถีติ เอวํ ยถาอนุญฺญาตานํ ปญฺจนฺนํ จีวรานํ ธารณวเสเนว อาห, น โลเภน, น หิ ขีณาสวานํ โลโภ อตฺถิฯ นิปฺปีฬิยมานาติ อุปมํ ทสฺเสตฺวา คาฬฺหํ ปีฬยมานาฯ