เมนู

2. อุโทสิตสิกฺขาปทวณฺณนา

[471] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควาติ อุโทสิตสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ สนฺตรุตฺตเรนาติ อนฺตรนฺติ อนฺตรวาสโก วุจฺจติ, อุตฺตรนฺติ อุตฺตราสงฺโค, สห อนฺตเรน อุตฺตรํ สนฺตรุตฺตรํ, เตน สนฺตรุตฺตเรน, สห อนฺตรวาสเกน อุตฺตราสงฺเคนาติ อตฺโถฯ กณฺณกิตานีติ เสเทน ผุฏฺโฐกาเสสุ สญฺชาตกาฬเสตมณฺฑลานิฯ อทฺทส โข อายสฺมา อานนฺโท เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโตติ เถโร กิร ภควติ ทิวา ปฏิสลฺลานตฺถาย คนฺธกุฏิํ ปวิฏฺเฐ ตํ โอกาสํ ลภิตฺวา ทุนฺนิกฺขิตฺตานิ ทารุภณฺฑมตฺติกาภณฺฑานิ ปฏิสาเมนฺโต อสมฺมฏฺฐฏฺฐานํ สมฺมชฺชนฺโต คิลาเนหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต เตสํ ภิกฺขูนํ เสนาสนฏฺฐานํ สมฺปตฺโต อทฺทสฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อทฺทส โข อายสฺมา อานนฺโท เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต’’ติฯ

[473] อวิปฺปวาสสมฺมุติํ ทาตุนฺติ อวิปฺปวาเส สมฺมุติ อวิปฺปวาสสมฺมุติ, อวิปฺปวาสาย วา สมฺมุติ อวิปฺปวาสสมฺมุติฯ โก ปเนตฺถ อานิสํโส? เยน จีวเรน วิปฺปวสติ, ตํ นิสฺสคฺคิยํ น โหติ, อาปตฺติญฺจ นาปชฺชติฯ กิตฺตกํ กาลํ? มหาสุมตฺเถโร ตาว อาห – ‘‘ยาว โรโค น วูปสมติ, วูปสนฺเต ปน โรเค สีฆํ จีวรฏฺฐานํ อาคนฺตพฺพ’’นฺติ มหาปทุมตฺเถโร อาห – ‘‘สีฆํ อาคจฺฉโต โรโค ปฏิกุปฺเปยฺย, ตสฺมา สณิกํ อาคนฺตพฺพํฯ ยโต ปฏฺฐาย หิ สตฺถํ วา ปริเยสติ, ‘คจฺฉามี’ติ อาโภคํ วา กโรติ, ตโต ปฏฺฐาย วฏฺฏติฯ ‘น ทานิ คมิสฺสามี’ติ เอวํ ปน ธุรนิกฺเขปํ กโรนฺเตน ปจฺจุทฺธริตพฺพํ, อติเรกจีวรฏฺฐาเน ฐสฺสตี’’ติฯ สเจ ปนสฺส โรโค ปฏิกุปฺปติ, กิํ กาตพฺพนฺติ? ผุสฺสเทวตฺเถโร ตาว อาห – ‘‘สเจ โสเยว โรโค ปฏิกุปฺปติ, สา เอว สมฺมุติ, ปุน สมฺมุติทานกิจฺจํ นตฺถิฯ อถญฺโญ กุปฺปติ, ปุน ทาตพฺพา สมฺมุตี’’ติฯ อุปติสฺสตฺเถโร อาห – ‘‘โส วา โรโค โหตุ, อญฺโญ วา ปุน สมฺมุติทานกิจฺจํ นตฺถี’’ติฯ

[475-6] นิฏฺฐิตจีวรสฺมิํ ภิกฺขุนาติ อิธ ปน ปุริมสิกฺขาปเท วิย อตฺถํ อคฺคเหตฺวา นิฏฺฐิเต จีวรสฺมิํ ภิกฺขุโนติ เอวํ สามิวเสน กรณวจนสฺส อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ กรณวเสน หิ ภิกฺขุนา อิทํ นาม กาตพฺพนฺติ นตฺถิฯ สามิวเสน ปน ภิกฺขุโน จีวรสฺมิํ นิฏฺฐิเต กถิเน จ อุพฺภเต เอวํ ฉินฺนปลิโพโธ เอกรตฺตมฺปิ เจ ภิกฺขุ ติจีวเรน วิปฺปวเสยฺยาติ เอวํ อตฺโถ ยุชฺชติฯ ตตฺถ ติจีวเรนาติ อธิฏฺฐิเตสุ ตีสุ จีวเรสุ เยน เกนจิฯ เอเกน วิปฺปวุตฺโถปิ หิ ติจีวเรน วิปฺปวุตฺโถ โหติ, ปฏิสิทฺธปริยาปนฺเนน วิปฺปวุตฺถตฺตาฯ เตเนวสฺส ปทภาชเน ‘‘สงฺฆาฏิยา วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ วิปฺปวเสยฺยาติ วิปฺปยุตฺโต วเสยฺยฯ

[477-8] คาโม เอกูปจาโรติอาทิ อวิปฺปวาสลกฺขณววตฺถาปนตฺถํ วุตฺตํฯ ตโต ปรํ ยถากฺกเมน ตาเนว ปนฺนรส มาติกาปทานิ วิตฺถาเรนฺโต ‘‘คาโม เอกูปจาโร นามา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ เอกกุลสฺส คาโมติ เอกสฺส รญฺโญ วา โภชกสฺส วา คาโมฯ

ปริกฺขิตฺโตติ เยน เกนจิ ปากาเรน วา วติยา วา ปริกฺขาย วา ปริกฺขิตฺโตฯ เอตฺตาวตา เอกกุลคามสฺส เอกูปจารตา ทสฺสิตาฯ อนฺโตคาเม วตฺถพฺพนฺติ เอวรูเป คาเม จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา คามพฺภนฺตเร ยถารุจิเต ฐาเน อรุณํ อุฏฺฐาเปตุํ วฏฺฏติฯ อปริกฺขิตฺโตติ อิมินา ตสฺเสว คามสฺส นานูปจารตา ทสฺสิตาฯ เอวรูเป คาเม ยสฺมิํ ฆเร จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตตฺถ วตฺถพฺพํฯ หตฺถปาสา วา น วิชหิตพฺพนฺติ อถ วา ตํ ฆรํ สมนฺตโต หตฺถปาสา น วิชหิตพฺพํ, อฑฺฒเตยฺยรตนปฺปมาณปฺปเทสา อุทฺธํ น วิชหิตพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติฯ อฑฺฒเตยฺยรตนพฺภนฺตเร ปน วตฺถุํ วฏฺฏติฯ ตํ ปมาณํ อติกฺกมิตฺวา สเจปิ อิทฺธิมา ภิกฺขู อากาเส อรุณํ อุฏฺฐาเปติ, นิสฺสคฺคิยเมว โหติฯ เอตฺถ จ ยสฺมิํ ฆเรติ ฆรปริจฺเฉโท ‘‘เอกกุลสฺส นิเวสนํ โหตี’’ติอาทินา (ปารา. 480) ลกฺขเณน เวทิตพฺโพฯ

[479] นานากุลสฺส คาโมติ นานาราชูนํ วา โภชกานํ วา คาโม, เวสาลิกุสินาราทิสทิโสฯ ปริกฺขิตฺโตติ อิมินา นานากุลคามสฺส เอกูปจารตา ทสฺสิตาฯ สภาเย วา ทฺวารมูเล วาติ เอตฺถ สภายนฺติ ลิงฺคพฺยตฺตเยน สภา วุตฺตาฯ ทฺวารมูเลติ นครทฺวารสฺส สมีเปฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – เอวรูเป คาเม ยสฺมิํ ฆเร จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตตฺถ วา วตฺถพฺพํฯ ตตฺถ สทฺทสงฺฆฏฺฏเนน วา ชนสมฺพาเธน วา วสิตุํ อสกฺโกนฺเตน สภาเย วา วตฺถพฺพํ นครทฺวารมูเล วาฯ ตตฺรปิ วสิตุํ อสกฺโกนฺเตน ยตฺถ กตฺถจิ ผาสุกฏฺฐาเน วสิตฺวา อนฺโตอรุเณ อาคมฺม เตสํเยว สภายทฺวารมูลานํ หตฺถปาสา วา น วิชหิตพฺพํฯ ฆรสฺส ปน จีวรสฺส วา หตฺถปาเส วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ

สภายํ คจฺฉนฺเตน หตฺถปาเส จีวรํ นิกฺขิปิตฺวาติ สเจ ฆเร อฏฺฐเปตฺวา สภาเย ฐเปสฺสามีติ สภายํ คจฺฉติ, เตน สภายํ คจฺฉนฺเตน หตฺถปาเสติ หตฺถํ ปสาเรตฺวา ‘‘หนฺทิมํ จีวรํ ฐเปมี’’ติ เอวํ นิกฺเขปสุเข หตฺถปาสคเต กิสฺมิญฺจิ อาปเณ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา ปุริมนเยเนว สภาเย วา วตฺถพฺพํ ทฺวารมูเล วา, หตฺถปาสา วา น วิชหิตพฺพํฯ

ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – ผุสฺสเทวตฺเถโร ตาว อาห – ‘‘จีวรหตฺถปาเส วสิตพฺพํ นตฺถิ, ยตฺถ กตฺถจิ วีถิหตฺถปาเสปิ สภายหตฺถปาเสปิ ทฺวารหตฺถปาเสปิ วสิตุํ วฏฺฏตี’’ติฯ อุปติสฺสตฺเถโร ปนาห – ‘‘นครสฺส พหูนิปิ ทฺวารานิ โหนฺติ พหูนิปิ สภายานิ, ตสฺมา สพฺพตฺถ น วฏฺฏติฯ ยสฺสา ปน วีถิยา จีวรํ ฐปิตํ ยํ ตสฺสา สมฺมุขฏฺฐาเน สภายญฺจ ทฺวารญฺจ ตสฺส สภายสฺส จ ทฺวารสฺส จ หตฺถปาสา น วิชหิตพฺพํฯ เอวญฺหิ สติ สกฺกา จีวรสฺส ปวตฺติ ชานิตุ’’นฺติฯ สภายํ ปน คจฺฉนฺเตน ยสฺส อาปณิกสฺส หตฺเถ นิกฺขิตฺตํ, สเจ โส ตํ จีวรํ อติหริตฺวา ฆเร นิกฺขิปติ, วีถิหตฺถปาโส น รกฺขติ, ฆรสฺส หตฺถปาเส วตฺถพฺพํฯ สเจ มหนฺตํ ฆรํ โหติ, ทฺเว วีถิโย ผริตฺวา ฐิตํ ปุรโต วา ปจฺฉโต วา หตฺถปาเสเยว อรุณํ อุฏฺฐาเปตพฺพํฯ สภาเย นิกฺขิปิตฺวา ปน สภาเย วา ตสฺส สมฺมุเข นครทฺวารมูเล วา เตสํเยว หตฺถปาเส วา อรุณํ อุฏฺฐาเปตพฺพํฯ

อปริกฺขิตฺโตติอิมินา ตสฺเสว คามสฺส นานูปจารตา ทสฺสิตาฯ เอเตเนวุปาเยน สพฺพตฺถ เอกูปจารตา จ นานูปจารตา จ เวทิตพฺพาฯ ปาฬิยํ ปน ‘‘คาโม เอกูปจาโร นามา’’ติ เอวํ อาทิมฺหิ ‘‘อชฺโฌกาโส เอกูปจาโร นามา’’ติ เอวํ อนฺเต จ เอกเมว มาติกาปทํ อุทฺธริตฺวา ปทภาชนํ วิตฺถาริตํฯ ตสฺมา ตสฺเสว ปทสฺสานุสาเรน สพฺพตฺถ ปริกฺเขปาทิวเสน เอกูปจารตา จ นานูปจารตา จ เวทิตพฺพาฯ

[480-1] นิเวสนาทีสุ โอวรกาติ คพฺภานํเยเวตํ ปริยายวจนํฯ หตฺถปาสา วาติ คพฺภสฺส หตฺถปาสาฯ ทฺวารมูเล วาติ สพฺเพสํ สาธารเณ ฆรทฺวารมูเลฯ หตฺถปาสา วาติ คพฺภสฺส วา ฆรทฺวารมูลสฺส วา หตฺถปาสาฯ

[482-7] อุโทสิโตติ ยานาทีนํ ภณฺฑานํ สาลาฯ อิโต ปฏฺฐาย จ นิเวสเน วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ อฏฺโฏติ ปฏิราชาทิปฏิพาหนตฺถํ อิฏฺฐกาหิ กโต พหลภิตฺติโก จตุปญฺจภูมิโก ปติสฺสยวิเสโสฯ มาโฬติ เอกกูฏสงฺคหิโต จตุรสฺสปาสาโทฯ ปาสาโทติ ทีฆปาสาโทฯ หมฺมิยนฺติ มุณฺฑจฺฉทนปาสาโทฯ

[489] สตฺตพฺภนฺตราติเอตฺถ เอกํ อพฺภนฺตรํ อฏฺฐวีสติหตฺถํ โหติฯ สเจ สตฺโถ คจฺฉนฺโต คามํ วา นทิํ วา ปริยาทิยิตฺวา ติฏฺฐติ อนฺโตปวิฏฺเฐน สทฺธิํ เอกาพทฺโธ หุตฺวา โอรญฺจ ปารญฺจ ผริตฺวา ฐิโต โหติ, สตฺถปริหาโรว ลพฺภติฯ

อถ คาเม วา นทิยา วา ปริยาปนฺโน โหติ อนฺโตปวิฏฺโฐ , คามปริหาโร เจว นทีปริหาโร จ ลพฺภติฯ สเจ วิหารสีมํ อติกฺกมิตฺวา ติฏฺฐติ, อนฺโตสีมาย จ จีวรํ โหติ, วิหารํ คนฺตฺวา วสิตพฺพํฯ สเจ พหิสีมาย จีวรํ โหติ สตฺถสมีเปเยว วสิตพฺพํฯ สเจ คจฺฉนฺโต สกเฏ วา ภคฺเค โคเณ วา นฏฺเฐ อนฺตรา ฉิชฺชติ, ยสฺมิํ โกฏฺฐาเส จีวรํ ตตฺถ วสิตพฺพํฯ

[490] เอกกุลสฺส เขตฺเต หตฺถปาโส นาม จีวรหตฺถปาโสเยว, นานากุลสฺส เขตฺเต หตฺถปาโส นาม เขตฺตทฺวารสฺส หตฺถปาโสฯ อปริกฺขิตฺเต จีวรสฺเสว หตฺถปาโสฯ

[491-4] ธญฺญกรณนฺติ ขลํ วุจฺจติฯ อาราโมติ ปุปฺผาราโม วา ผลาราโม วาฯ ทฺวีสุปิ เขตฺเต วุตฺตสทิโสว วินิจฺฉโยฯ วิหาโร นิเวสนสทิโสฯ รุกฺขมูเล อนฺโตฉายายนฺติ ฉายาย ผุฏฺโฐกาสสฺส อนฺโต เอวฯ วิรฬสาขสฺส ปน รุกฺขสฺส อาตเปน ผุฏฺโฐกาเส ฐปิตํ นิสฺสคฺคิยเมว โหติ, ตสฺมา ตาทิสสฺส สาขาจฺฉายาย วา ขนฺธจฺฉายาย วา ฐเปตพฺพํฯ สเจ สาขาย วา วิฏเป วา ฐเปติ, อุปริ อญฺญสาขาจฺฉายาย ผุฏฺโฐกาเสเยว ฐเปตพฺพํฯ ขุชฺชรุกฺขสฺส ฉายา ทูรํ คจฺฉติ, ฉายาย คตฏฺฐาเน ฐเปตุํ วฏฺฏติเยวฯ อิธาปิ หตฺถปาโส จีวรหตฺถปาโสเยวฯ

อคามเก อรญฺเญติ อคามกํ นาม อรญฺญํ วิญฺฌาฏวีอาทีสุ วา สมุทฺทมชฺเฌ วา มจฺฉพนฺธานํ อคมนปเถ ทีปเกสุ ลพฺภติฯ สมนฺตา สตฺตพฺภนฺตราติ มชฺเฌ ฐิตสฺส สมตฺตา สพฺพทิสาสุ สตฺตพฺภนฺตรา, วินิพฺเพเธน จุทฺทส โหนฺติฯ มชฺเฌ นิสินฺโน ปุรตฺถิมาย วา ปจฺฉิมาย วา ทิสาย ปริยนฺเต ฐปิตจีวรํ รกฺขติฯ สเจ ปน อรุณุคฺคมนสมเย เกสคฺคมตฺตมฺปิ ปุรตฺถิมํ ทิสํ คจฺฉติ, ปจฺฉิมาย ทิสาย จีวรํ นิสฺสคฺคิยํ โหติฯ เอส นโย อิตรสฺมิํฯ อุโปสถกาเล ปน ปริสปริยนฺเต นิสินฺนภิกฺขุโต ปฏฺฐาย สตฺตพฺภนฺตรสีมา โสเธตพฺพาฯ ยตฺตกํ ภิกฺขุสงฺโฆ วฑฺฒติ, สีมาปิ ตตฺตกํ วฑฺฒติฯ

[495] อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภุญฺชติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอตฺถ สเจ ปธานิโก ภิกฺขุ สพฺพรตฺติํ ปธานมนุยุญฺชิตฺวา ปจฺจุสสมเย ‘‘นฺหายิสฺสามี’’ติ ตีณิปิ จีวรานิ ตีเร ฐเปตฺวา นทิํ โอตรติ, นฺหายนฺตสฺเสว จสฺส อรุณํ อุฏฺฐหติ, กิํ กาตพฺพํฯ

โส หิ ยทิ อุตฺตริตฺวา จีวรํ นิวาเสติ, นิสฺสคฺคิยจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภุญฺชนปจฺจยา ทุกฺกฏํ อาปชฺชติฯ อถ นคฺโค คจฺฉติ, เอวมฺปิ ทุกฺกฏํ อาปชฺชตีติ? น อาปชฺชติฯ โส หิ ยาว อญฺญํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา วินยกมฺมํ น กโรติ, ตาว เตสํ จีวรานํ อปริโภคารหตฺตา นฏฺฐจีวรฏฺฐาเน ฐิโต โหติฯ นฏฺฐจีวรสฺส จ อกปฺปิยํ นาม นตฺถิฯ ตสฺมา เอกํ นิวาเสตฺวา ทฺเว หตฺเถน คเหตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา วินยกมฺมํ กาตพฺพํฯ สเจ ทูเร วิหาโร โหติ, อนฺตรามคฺเค มนุสฺสา สญฺจรนฺติฯ เอกํ นิวาเสตฺวา เอกํ ปารุปิตฺวา เอกํ อํสกูเฏ ฐเปตฺวา คนฺตพฺพํฯ สเจ วิหาเร สภาคภิกฺขู น ปสฺสติ, ภิกฺขาจารํ คตา โหนฺติ, สงฺฆาฏิํ พหิคาเม ฐเปตฺวา สนฺตรุตฺตเรน อาสนสาลํ คนฺตฺวา วินยกมฺมํ กาตพฺพํฯ สเจ พหิคาเม โจรภยํ โหติ, ปารุปิตฺวา คนฺตพฺพํฯ สเจ อาสนสาลา สมฺพาธา โหติ ชนากิณฺณา, น สกฺกา เอกมนฺเต จีวรํ อปเนตฺวา วินยกมฺมํ กาตุํ, เอกํ ภิกฺขุํ อาทาย พหิคามํ คนฺตฺวา วินยกมฺมํ กตฺวา จีวรานิ ปริภุญฺชิตพฺพานิฯ

สเจ ภิกฺขู ทหรานํ หตฺเถ ปตฺตจีวรํ ทตฺวา มคฺคํ คจฺฉนฺตา ปจฺฉิเม ยาเม สยิตุกามา โหนฺติ, อตฺตโน อตฺตโน จีวรํ หตฺถปาเส กตฺวาว สยิตพฺพํฯ สเจ คจฺฉนฺตานํเยว อสมฺปตฺเตสุ ทหเรสุ อรุณํ อุคฺคจฺฉติ, จีวรํ นิสฺสคฺคิยํ โหติ, นิสฺสโย ปน น ปฏิปฺปสฺสมฺภติ, ทหรานมฺปิ ปุรโต คจฺฉนฺตานํ เถเรสุ อสมฺปตฺเตสุ เอเสว นโยฯ มคฺคํ วิรชฺฌิตฺวา อรญฺเญ อญฺญมญฺญํ อปสฺสนฺเตสุปิ เอเสว นโยฯ สเจ ปน ทหรา ‘‘มยํ, ภนฺเต, มุหุตฺตํ สยิตฺวา อสุกสฺมิํ นาม โอกาเส ตุมฺเห สมฺปาปุณิสฺสามา’’ติ วตฺวา ยาว อรุณุคฺคมนา สยนฺติ, จีวรญฺจ นิสฺสคฺคิยํ โหติ, นิสฺสโย จ ปฏิปฺปสฺสมฺภติ, ทหเร อุยฺโยเชตฺวา เถเรสุ สยนฺเตสุปิ เอเสว นโยฯ ทฺเวธาปถํ ทิสฺวา เถรา ‘‘อยํ มคฺโค’’ ทหรา ‘‘อยํ มคฺโค’’ติ วตฺวา อญฺญมญฺญสฺส วจนํ อคฺคเหตฺวา คตา, สห อรุณุคฺคมนา จีวรานิ จ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ , นิสฺสโย จ ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ ทหรา มคฺคโต โอกฺกมฺม ‘‘อนฺโตอรุเณเยว นิวตฺติสฺสามา’’ติ เภสชฺชตฺถาย คามํ ปวิสิตฺวา อาคจฺฉนฺติฯ อสมฺปตฺตานํเยว จ เตสํ อรุโณ อุคฺคจฺฉติ, จีวรานิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย ปน น ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ ปน เธนุภเยน วา สุนขภเยน วา ‘‘มุหุตฺตํ ฐตฺวา คมิสฺสามา’’ติ ฐตฺวา วา นิสีทิตฺวา วา คจฺฉนฺติ, อนฺตรา อรุเณ อุคฺคเต จีวรานิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย จ ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ

สเจ ‘‘อนฺโตอรุเณเยว อาคมิสฺสามา’’ติ อนฺโตสีมายํ คามํ ปวิฏฺฐานํ อนฺตรา อรุโณ อุคฺคจฺฉติ, เนว จีวรานิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, น นิสฺสโย ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ ปน ‘‘วิภายตุ ตาวา’’ติ นิสีทนฺติ, อรุเณ อุคฺคเตปิ น จีวรานิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย ปน ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ เยปิ ‘‘อนฺโตอรุเณเยว อาคมิสฺสามา’’ติ สามนฺตวิหารํ ธมฺมสวนตฺถาย สอุสฺสาหา คจฺฉนฺติ, อนฺตรามคฺเคเยว จ เนสํ อรุโณ อุคฺคจฺฉติ, จีวรานิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโย ปน น ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ ธมฺมคารเวน ‘‘ยาว ปริโยสานํ สุตฺวาว คมิสฺสามา’’ติ นิสีทนฺติ, สห อรุณสฺสุคฺคมนา จีวรานิปิ นิสฺสคฺคิยานิ โหนฺติ, นิสฺสโยปิ ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ เถเรน ทหรํ จีวรโธวนตฺถาย คามกํ เปเสนฺเตน อตฺตโน จีวรํ ปจฺจุทฺธริตฺวาว ทาตพฺพํฯ ทหรสฺสาปิ จีวรํ ปจฺจุทฺธราเปตฺวา ฐเปตพฺพํฯ สเจ อสฺสติยา คจฺฉติ, อตฺตโน จีวรํ ปจฺจุทฺธริตฺวา ทหรสฺส จีวรํ วิสฺสาเสน คเหตฺวา ฐเปตพฺพํฯ สเจ เถโร นสฺสรติ, ทหโร เอว สรติ, ทหเรน อตฺตโน จีวรํ ปจฺจุทฺธริตฺวา เถรสฺส จีวรํ วิสฺสาเสน คเหตฺวา คนฺตฺวา วตฺตพฺโพ ‘‘ภนฺเต, ตุมฺหากํ จีวรํ อธิฏฺฐหิตฺวา ปริภุญฺชถา’’ติ อตฺตโนปิ จีวรํ อธิฏฺฐาตพฺพํฯ เอวํ เอกสฺส สติยาปิ อาปตฺติโมกฺโข โหตีติฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมว

สมุฏฺฐานาทีสุ ปฐมกถินสิกฺขาปเท อนธิฏฺฐานํ อวิกปฺปนญฺจ อกิริยํ, อิธ อปจฺจุทฺธรณํ อยเมว วิเสโสฯ เสสํ สพฺพตฺถ วุตฺตนยเมวาติฯ

อุโทสิตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยกถินสิกฺขาปทวณฺณนา

[497] เตน สมเยนาติ ตติยกถินสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ อุสฺสาเปตฺวา ปุนปฺปุนํ วิมชฺชตีติ ‘‘วลีสุ นฏฺฐาสุ อิทํ มหนฺตํ ภวิสฺสตี’’ติ มญฺญมาโน อุทเกน สิญฺจิตฺวา ปาเทหิ อกฺกมิตฺวา หตฺเถหิ อุสฺสาเปตฺวา อุกฺขิปิตฺวา ปิฏฺฐิยํ ฆํสติ, ตํ อาตเป สุกฺขํ ปฐมปฺปมาณเมว โหติฯ โส ปุนปิ ตถา กโรติ, เตน วุตฺตํ – ‘‘อุสฺสาเปตฺวา ปุนปฺปุนํ วิมชฺชตี’’ติฯ ตํ เอวํ กิลมนฺตํ ภควา คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว ทิสฺวา นิกฺขมิตฺวา เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต วิย ตตฺถ อคมาสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อทฺทส โข ภควา’’ติอาทิฯ