เมนู

โย ปน ภิกฺขุนีนํ ปาฬิํ วาเจนฺโต ปกติวาจนามคฺคํ ปหาย หสนฺโต หสนฺโต ‘‘สิขรณีสิ สมฺภินฺนาสิ อุภโตพฺยญฺชนาสี’’ติ ปุนปฺปุนํ ภณติ, ตสฺส อาปตฺติเยวฯ อุมฺมตฺตกสฺส อนาปตฺติฯ อิธ อาทิกมฺมิโก อุทายิตฺเถโร, ตสฺส อนาปตฺติ อาทิกมฺมิกสฺสาติฯ

ปทภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมุฏฺฐานาทีสุ อิทํ สิกฺขาปทํ ติสมุฏฺฐานํ กายจิตฺตโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ , สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทฺวิเวทนนฺติฯ

[288] วินีตวตฺถูสุ โลหิตวตฺถุสฺมิํ โส ภิกฺขุ อิตฺถิยา โลหิตกํ นิมิตฺตํ สนฺธายาห – อิตรา น อญฺญาสิ, ตสฺมา ทุกฺกฏํฯ

กกฺกสโลมนฺติ รสฺสโลเมหิ พหุโลมํฯ อากิณฺณโลมนฺติ ชฏิตโลมํฯ ขรโลมนฺติ ถทฺธโลมํฯ ทีฆโลมนฺติ อรสฺสโลมํฯ สพฺพํ อิตฺถินิมิตฺตเมว สนฺธาย วุตฺตํฯ

[289] วาปิตํ โข เตติ อสทฺธมฺมํ สนฺธายาห, สา อสลฺลกฺเขตฺวา โน จ โข ปฏิวุตฺตนฺติ อาหฯ ปฏิวุตฺตํ นาม อุทกวปฺเป พีเชหิ อปฺปติฏฺฐิโตกาเส ปาณเกหิ วินาสิตพีเช วา โอกาเส ปุน พีชํ ปติฏฺฐาเปตฺวา อุทเกน อาสิตฺตํ, ถลวปฺเป วิสมปติตานํ วา พีชานํ สมกรณตฺถาย ปุน อฏฺฐทนฺตเกน สมีกตํ, เตสุ อญฺญตรํ สนฺธาย เอสา อาหฯ

มคฺควตฺถุสฺมิํ มคฺโค สํสีทตีติ องฺคชาตมคฺคํ สนฺธายาหฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติฯ

ทุฏฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อตฺตกามปาริจริยสิกฺขาปทวณฺณนา

[290] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควาติ อตฺตกามสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ กุลูปโกติ กุลปยิรุปาสนโก จตุนฺนํ ปจฺจยานํ อตฺถาย กุลูปสงฺกมเน นิจฺจปฺปยุตฺโตฯ

จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารนฺติ จีวรญฺจ ปิณฺฑปาตญฺจ เสนาสนญฺจ คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารญฺจฯ คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารนฺติ เจตฺถ ปติกรณตฺเถน ปจฺจโย, ยสฺส กสฺสจิ สปฺปายสฺเสตํ อธิวจนํฯ ภิสกฺกสฺส กมฺมํ เตน อนุญฺญาตตฺตาติ เภสชฺชํฯ คิลานปจฺจโยว เภสชฺชํ คิลานปจฺจยเภสชฺชํ, ยํกิญฺจิ คิลานสฺส สปฺปายํ ภิสกฺกกมฺมํ เตลมธุผาณิตาทีติ วุตฺตํ โหติฯ ปริกฺขาโรติ ปน ‘‘สตฺตหิ นครปริกฺขาเรหิ สุปริกฺขตํ โหตี’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 7.67) ปริวาโร วุจฺจติฯ ‘‘รโถ สีสปริกฺขาโร ฌานกฺโข จกฺกวีริโย’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. 5.4) อลงฺกาโรฯ ‘‘เย จิเม ปพฺพชิเตน ชีวิตปริกฺขารา สมุทาเนตพฺพา’’ติอาทีสุ (โร. นิ. 1.1.191) สมฺภาโรฯ อิธ ปน สมฺภาโรปิ ปริวาโรปิ วฏฺฏติฯ ตญฺหิ คิลานปจฺจยเภสชฺชํ ชีวิตสฺส ปริวาโรปิ โหติ ชีวิตวินาสกาพาธุปฺปตฺติยา อนฺตรํ อทตฺวา รกฺขณโต, สมฺภาโรปิ ยถา จิรํ ปวตฺตติ เอวมสฺส การณภาวโต, ตสฺมา ปริกฺขาโรติ วุจฺจติฯ เอวํ คิลานปจฺจยเภสชฺชญฺจ ตํ ปริกฺขาโร จาติ คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาโร, ตํ คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารนฺติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

วสลนฺติ หีนํ ลามกํฯ อถ วา วสฺสตีติ วสโล, ปคฺฆรตีติ อตฺโถ, ตํ วสลํ, อสุจิปคฺฆรณกนฺติ วุตฺตํ โหติฯ นิฏฺฐุหิตฺวาติ เขฬํ ปาเตตฺวาฯ

กสฺสาหํ เกน หายามีติ อหํ กสฺสา อญฺญิสฺสา อิตฺถิยา เกน โภเคน วา อลงฺกาเรน วา รูเปน วา ปริหายามิ, กา นาม มยา อุตฺตริตราติ ทีเปติฯ

[291] สนฺติเกติ อุปจาเร ฐตฺวา สามนฺตา อวิทูเร, ปทภาชเนปิ อยเมวอตฺโถ ทีปิโต อตฺตกามปาริจริยายาติ เมถุนธมฺมสงฺขาเตน กาเมน ปาริจริยา กามปาริจริยาฯ อตฺตโน อตฺถาย กามปาริจริยา อตฺตกามปาริจริยา, อตฺตนา วา กามิตา อิจฺฉิตาติ อตฺตกามา, สยํ เมถุนราควเสน ปตฺถิตาติ อตฺโถฯ อตฺตกามา จ สา ปาริจริยา จาติ อตฺตกามปาริจริยา, ตสฺสา อตฺตกามปาริจริยายฯ วณฺณํ ภาเสยฺยาติ คุณํ อานิสํสํ ปกาเสยฺยฯ

ตตฺร ยสฺมา ‘‘อตฺตโน อตฺถาย กามปาริจริยา’’ติ อิมสฺมิํ อตฺถวิกปฺเป กาโม เจว เหตุ จ ปาริจริยา จ อตฺโถ, เสสํ พฺยญฺชนํฯ ‘‘อตฺตกามา จ สา ปาริจริยา จาติ อตฺตกามปาริจริยา’’ติ อิมสฺมิํ อตฺถวิกปฺเป อธิปฺปาโย เจว ปาริจริยา จาติ อตฺโถ, เสสํ พฺยญฺชนํฯ ตสฺมา พฺยญฺชเน อาทรํ อกตฺวา อตฺถมตฺตเมว ทสฺเสตุํ ‘‘อตฺตโน กามํ อตฺตโน เหตุํ อตฺตโน อธิปฺปายํ อตฺตโน ปาริจริย’’นฺติ ปทภาชนํ วุตฺตํฯ ‘‘อตฺตโน กามํ อตฺตโน เหตุํ อตฺตโน ปาริจริย’’นฺติ หิ วุตฺเต ชานิสฺสนฺติ ปณฺฑิตา ‘‘เอตฺตาวตา อตฺตโน อตฺถาย กามปาริจริยา วุตฺตา’’ติฯ ‘‘อตฺตโน อธิปฺปายํ อตฺตโน ปาริจริย’’นฺติ วุตฺเตปิ ชานิสฺสนฺติ ‘‘เอตฺตาวตา อตฺตนา อิจฺฉิตกามิตฏฺเฐน อตฺตกามปาริจริยา วุตฺตา’’ติฯ

อิทานิ ตสฺสา อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณภาสนาการํ ทสฺเสนฺโต ‘‘เอตทคฺค’’นฺติอาทิมาหฯ ตํ อุทฺเทสโตปิ นิทฺเทสโตปิ อุตฺตานตฺถเมวฯ อยํ ปเนตฺถ ปทสมฺพนฺโธ จ อาปตฺติวินิจฺฉโย จ – เอตทคฺคํ…เป.… ปริจเรยฺยาติ ยา มาทิสํ สีลวนฺตํ กลฺยาณธมฺมํ พฺรหฺมจาริํ เอเตน ธมฺเมน ปริจเรยฺย, ตสฺสา เอวํ มาทิสํ ปริจรนฺติยา ยา อยํ ปาริจริยา นาม, เอตทคฺคํ ปาริจริยานนฺติฯ

เมถุนุปสํหิเตน สงฺฆาทิเสโสติ เอวํ อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสนฺโต จ เมถุนุปสํหิเตน เมถุนธมฺมปฏิสํยุตฺเตเนว วจเนน โย ภาเสยฺย, ตสฺส สงฺฆาทิเสโสติฯ

อิธานิ ยสฺมา เมถุนุปสํหิเตเนว ภาสนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส วุตฺโต, ตสฺมา ‘‘อหมฺปิ ขตฺติโย, ตฺวมฺปิ ขตฺติยา, อรหติ ขตฺติยา ขตฺติยสฺส ทาตุํ สมชาติกตฺตา’’ติ เอวมาทีหิ วจเนหิ ปาริจริยาย วณฺณํ ภาสมานสฺสาปิ สงฺฆาทิเสโส นตฺถิฯ ‘‘อหมฺปิ ขตฺติโย’’ติอาทิเก ปน พหูปิ ปริยาเย วตฺวา ‘‘อรหสิ ตฺวํ มยฺหํ เมถุนธมฺมํ ทาตุ’’นฺติ เอวํ เมถุนปฺปฏิสํยุตฺเตเนว ภาสมานสฺส สงฺฆาทิเสโสติฯ

อิตฺถี จ โหตีติอาทิ ปุพฺเพ วุตฺตนยเมวฯ อิธ อุทายิตฺเถโร อาทิกมฺมิโก, ตสฺส อนาปตฺติ อาทิกมฺมิกสฺสาติฯ

สมุฏฺฐานาทิ สพฺพํ ทุฏฺฐุลฺลวาจาสทิสํฯ วินีตวตฺถูนิ อุตฺตานตฺถาเนวาติฯ

อตฺตกามปาริจริยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สญฺจริตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา

[296] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควาติ สญฺจริตฺตํฯ ตตฺถ ปณฺฑิตาติ ปณฺฑิจฺเจน สมนฺนาคตา คติมนฺตาฯ พฺยตฺตาติ เวยฺยตฺติเยน สมนฺนาคตา, อุปาเยน สมนฺนาคตา อุปายญฺญู วิสารทาฯ เมธาวินีติ เมธาย สมนฺนาคตา, ทิฏฺฐํ ทิฏฺฐํ กโรติฯ ทกฺขาติ เฉกาฯ อนลสาติ อุฏฺฐานวีริยสมฺปนฺนาฯ ฉนฺนาติ อนุจฺฉวิกาฯ

กิสฺมิํ วิยาติ กิจฺฉํ วิย กิเลโส วิย, หิริ วิย อมฺหากํ โหตีติ อธิปฺปาโยฯ กุมาริกาย วตฺตุนฺติ ‘‘อิมํ ตุมฺเห คณฺหถา’’ติ กุมาริกาย การณา วตฺตุํฯ

อาวาหาทีสุ อาวาโหติ ทารกสฺส ปรกุลโต ทาริกาย อาหรณํฯ วิวาโหติ อตฺตโน ทาริกาย ปรกุลเปสนํฯ วาเรยฺยนฺติ ‘‘เทถ โน ทารกสฺส ทาริก’’นฺติ ยาจนํ, ทิวสนกฺขตฺตมุหุตฺตปริจฺเฉทกรณํ วาฯ

[297] ปุราณคณกิยาติ เอกสฺส คณกสฺส ภริยาย, สา ตสฺมิํ ชีวมาเน คณกีติ ปญฺญายิตฺถ, มเต ปน ปุราณคณกีติ สงฺขํ คตาฯ ติโรคาโมติ พหิคาโม, อญฺโญ คาโมติ อธิปฺปาโยฯ มนุสฺสาติ อุทายิสฺส อิมํ สญฺจริตฺตกมฺเม ยุตฺตปยุตฺตภาวํ ชานนกมนุสฺสาฯ

สุณิสโภเคนาติ เยน โภเคน สุณิสา ภุญฺชิตพฺพา โหติ รนฺธาปนปจาปนปอเวสนาทินา, เตน ภุญฺชิํสุฯ ตโต อปเรน ทาสิโภเคนาติ มาสาติกฺกเม เยน โภเคน ทาสี ภุญฺชิตพฺพา โหติ เขตฺตกมฺมกจวรฉฑฺฑนอุทกาหรณาทินา, เตน ภุญฺชิํสุฯ ทุคฺคตาติ ทลิทฺทา, ยตฺถ วา คตา ทุคฺคตา โหติ ตาทิสํ กุลํ คตาฯ มายฺโย อิมํ กุมาริกนฺติ มา อยฺโย อิมํ กุมาริกํฯ อาหารูปหาโรติ อาหาโร จ อุปหาโร จ คหณญฺจ ทานญฺจ, น อมฺเหหิ กิญฺจิ อาหฏํ น อุปาหฏํ ตยา สทฺธิํ กยวิกฺกโย โวหาโร อมฺหากํ นตฺถีติ ทีเปนฺติฯ