ปจฺจยปฏิสํยุตฺตวารกถา

[220] ปจฺจยปฏิสํยุตฺตวาเรปิ – สพฺพํ วารเปยฺยาลเภทํ ปุพฺเพ อาคตปทานญฺจ อตฺถํ วุตฺตนเยเนว ญตฺวา ปาฬิกฺกโม ตาว เอวํ ชานิตพฺโพฯ เอตฺถ หิ ‘‘โย เต วิหาเร วสิ, โย เต จีวรํ ปริภุญฺชิ, โย เต ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิ, โย เต เสนาสนํ ปริภุญฺชิ, โย เต คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ ปริภุญฺชี’’ติ อิเม ปญฺจ ปจฺจตฺตวจนวารา, ‘‘เยน เต วิหาโร ปริภุตฺโต’’ติอาทโย ปญฺจ กรณวจนวารา, ‘‘ยํ ตฺวํ อาคมฺม วิหารํ อทาสี’’ติอาทโย ปญฺจ อุปโยควจนวารา วุตฺตา , เตสํ วเสน อิธ วุตฺเตน สุญฺญาคารปเทน สทฺธิํ ปุพฺเพ วุตฺเตสุ ปฐมชฺฌานาทีสุ สพฺพปเทสุ วารเปยฺยาลเภโท เวทิตพฺโพฯ ‘‘โย เต วิหาเร, เยน เต วิหาโร, ยํ ตฺวํ อาคมฺม วิหาร’’นฺติ เอวํ ปริยาเยน วุตฺตตฺตา ปน ‘‘อห’’นฺติ จ อวุตฺตตฺตา ปฏิวิชานนฺตสฺส วุตฺเตปิ อิธ ถุลฺลจฺจยํ, อปฏิวิชานนฺตสฺส ทุกฺกฏนฺติ อยเมตฺถ วินิจฺฉโยฯ

อนาปตฺติเภทกถา

เอวํ วิตฺถารวเสน อาปตฺติเภทํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อนาปตฺติํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อนาปตฺติ อธิมาเนนา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ อธิมาเนนาติ อธิคตมาเนน สมุทาจรนฺตสฺส อนาปตฺติฯ อนุลฺลปนาธิปฺปายสฺสาติ โกหญฺเญ อิจฺฉาจาเร อฐตฺวา อนุลฺลปนาธิปฺปายสฺส สพฺรหฺมจารีนํ สนฺติเก อญฺญํ พฺยากโรนฺตสฺส อนาปตฺติฯ อุมฺมตฺตกาทโย ปุพฺเพ วุตฺตนยาเอวฯ อิธ ปน อาทิกมฺมิกา วคฺคุมุทาตีริยา ภิกฺขูฯ เตสํ อนาปตฺตีติฯ

ปทภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมุฏฺฐานาทีสุ อิทํ สิกฺขาปทํ ติสมุฏฺฐานํ – หตฺถมุทฺทาย อาโรเจนฺตสฺส กายจิตฺตโต, วจีเภเทน อาโรเจนฺตสฺส วาจาจิตฺตโต, อุภยํ กโรนฺตสฺส กายวาจาจิตฺตโต สมุฏฺฐาติฯ กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนํ หสนฺโตปิ หิ โสมนสฺสิโก อุลฺลปติ ภายนฺโตปิ มชฺฌตฺโตปีติฯ

วินีตวตฺถุวณฺณนา

[223] วินีตวตฺถูสุ – อธิมานวตฺถุ อนุปญฺญตฺติยํ วุตฺตนยเมวฯ

ทุติยวตฺถุสฺมิํ – ปณิธายาติ ปตฺถนํ กตฺวาฯ เอวํ มํ ชโน สมฺภาเวสฺสตีติ เอวํ อรญฺเญ วสนฺตํ มํ ชโน อรหตฺเต วา เสกฺขภูมิยํ วา สมฺภาเวสฺสติ, ตโต โลกสฺส สกฺกโต ภวิสฺสามิ ครุกโต มานิโต ปูชิโตติฯ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอวํ ปณิธาย ‘‘อรญฺเญ วสิสฺสามี’’ติ คจฺฉนฺตสฺส ปทวาเร ปทวาเร ทุกฺกฏํฯ ตถา อรญฺเญ กุฏิกรณจงฺกมนนิสีทนนิวาสนปาวุรณาทีสุ สพฺพกิจฺเจสุ ปโยเค ปโยเค ทุกฺกฏํฯ ตสฺมา เอวํ อรญฺเญ น วสิตพฺพํฯ เอวํ วสนฺโต หิ สมฺภาวนํ ลภตุ วา มา วา ทุกฺกฏํ อาปชฺชติฯ

โย ปน สมาทินฺนธุตงฺโค ‘‘ธุตงฺคํ รกฺขิสฺสามี’’ติ วา ‘‘คามนฺเต เม วสโต จิตฺตํ วิกฺขิปติ, อรญฺญํ สปฺปาย’’นฺติ จินฺเตตฺวา วา ‘‘อทฺธา อรญฺเญ ติณฺณํ วิเวกานํ อญฺญตรํ ปาปุณิสฺสามี’’ติ วา ‘‘อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อรหตฺตํ อปาปุณิตฺวา น นิกฺขมิสฺสามี’’ติ วา ‘‘อรญฺญวาโส นาม ภควตา ปสตฺโถ, มยิ จ อรญฺเญ วสนฺเต พหู สพฺรหฺมจาริโน คามนฺตํ หิตฺวา อารญฺญกา ภวิสฺสนฺตี’’ติ วา เอวํ อนวชฺชวาสํ วสิตุกาโม โหติ, เตน วสิตพฺพํฯ

ตติยวตฺถุสฺมิมฺปิ – ‘‘อภิกฺกนฺตาทีนิ สณฺฐเปตฺวา ปิณฺฑาย จริสฺสามี’’ติ นิวาสนปารุปนกิจฺจโต ปภุติ ยาว โภชนปริโยสานํ ตาว ปโยเค ปโยเค ทุกฺกฏํฯ สมฺภาวนํ ลภตุ วา มา วา ทุกฺกฏเมวฯ ขนฺธกวตฺตเสขิยวตฺตปริปูรณตฺถํ ปน สพฺรหฺมจารีนํ ทิฏฺฐานุคติอาปชฺชนตฺถํ วา ปาสาทิเกหิ อภิกฺกมปฏิกฺกมาทีหิ ปิณฺฑาย ปวิสนฺโต อนุปวชฺโช วิญฺญูนนฺติฯ

จตุตฺถปญฺจมวตฺถูสุ – ‘‘โย เต วิหาเร วสี’’ติ เอตฺถ วุตฺตนเยเนว ‘‘อห’’นฺติ อวุตฺตตฺตา ปาราชิกํ นตฺถิฯ อตฺตุปนายิกเมว หิ สมุทาจรนฺตสฺส ปาราชิกํ วุตฺตํฯ

ปณิธาย จงฺกมีติอาทีนิ เหฏฺฐา วุตฺตนยาเนวฯ

สํโยชนวตฺถุสฺมิํ – สํโยชนา ปหีนาติปิ ‘‘ทส สํโยชนา ปหีนา’’ติปิ ‘‘เอกํ สํโยชนํ ปหีน’’นฺติปิ วทโต กิเลสปฺปหานเมว อาโรจิตํ โหติ, ตสฺมา ปาราชิกํฯ

[224] รโหวตฺถูสุ – รโห อุลฺลปตีติ ‘‘รโหคโต อรหา อห’’นฺติ วทติ, น มนสา จินฺติตเมว กโรติฯ เตเนตฺถ ทุกฺกฏํ วุตฺตํฯ

วิหารวตฺถุ อุปฏฺฐานวตฺถุ จ วุตฺตนยเมวฯ

[225] น ทุกฺกรวตฺถุสฺมิํ – ตสฺส ภิกฺขุโน อยํ ลทฺธิ – ‘‘อริยปุคฺคลาว ภควโต สาวกา’’ติฯ เตนาห – ‘‘เย โข เต ภควโต สาวกา เต เอวํ วเทยฺยุ’’นฺติฯ

ยสฺมา จสฺส อยมธิปฺปาโย – ‘‘สีลวตา อารทฺธวิปสฺสเกน น ทุกฺกรํ อญฺญํ พฺยากาตุํ, ปฏิพโล โส อรหตฺตํ ปาปุณิตุ’’นฺติฯ ตสฺมา ‘‘อนุลฺลปนาธิปฺปาโย อห’’นฺติ อาหฯ

วีริยวตฺถุสฺมิํ อาราธนีโยติ สกฺกา อาราเธตุํ สมฺปาเทตุํ นิพฺพตฺเตตุนฺติ อตฺโถฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

มจฺจุวตฺถุสฺมิํ โส ภิกฺขุ ‘‘ยสฺส วิปฺปฏิสาโร อุปฺปชฺชติ, โส ภาเยยฺยฯ มยฺหํ ปน อวิปฺปฏิสารวตฺถุกานิ ปริสุทฺธานิ สีลานิ, สฺวาหํ กิํ มรณสฺส ภายิสฺสามี’’ติ เอตมตฺถวสํ ปฏิจฺจ ‘‘นาหํ อาวุโส มจฺจุโน ภายามี’’ติ อาหฯ เตนสฺส อนาปตฺติฯ

วิปฺปฏิสารวตฺถุสฺมิมฺปิ เอเสว นโยฯ ตโต ปรานิ ตีณิ วตฺถูนิ วีริยวตฺถุสทิสาเนวฯ

เวทนาวตฺถูสุปฐมสฺมิํ ตาว โส ภิกฺขุ ปฏิสงฺขานพเลน อธิวาสนขนฺติยํ ฐตฺวา ‘‘นาวุโส สกฺกา เยน วา เตน วา อธิวาเสตุ’’นฺติ อาหฯ เตนสฺส อนาปตฺติฯ

ทุติเย ปน อตฺตุปนายิกํ อกตฺวา ‘‘นาวุโส สกฺกา ปุถุชฺชเนนา’’ติ ปริยาเยน วุตฺตตฺตา ถุลฺลจฺจยํฯ

[226] พฺราหฺมณวตฺถูสุโส กิร พฺราหฺมโณ น เกวลํ ‘‘อายนฺตุ โภนฺโต อรหนฺโต’’ติ อาหฯ ยํ ยํ ปนสฺส วจนํ มุขโต นิคฺคจฺฉติ, สพฺพํ ‘‘อรหนฺตานํ อาสนานิ ปญฺญเปถ, ปาโททกํ เทถ, อรหนฺโต ปาเท โธวนฺตู’’ติ อรหนฺตวาทปฏิสํยุตฺตํเยวฯ ตํ ปนสฺส ปสาทภญฺญํ สทฺธาจริตตฺตา อตฺตโน สทฺธาพเลน สมุสฺสาหิตสฺส วจนํฯ ตสฺมา ภควา ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขเว, ปสาทภญฺเญ’’ติ อาหฯ เอวํ วุจฺจมาเนน ปน ภิกฺขุนา น หฏฺฐตุฏฺเฐเนว ปจฺจยา ปริภุญฺชิตพฺพา, ‘‘อรหตฺตสมฺปาปิกํ ปฏิปทํ ปริปูเรสฺสามี’’ติ เอวํ โยโค กรณีโยติฯ

อญฺญพฺยากรณวตฺถูนิสํโยชนวตฺถุสทิสาเนวฯ อคารวตฺถุสฺมิํ โส ภิกฺขุ คิหิภาเว อนตฺถิกตาย อนเปกฺขตาย ‘‘อภพฺโพ โข อาวุโส มาทิโส’’ติ อาห, น อุลฺลปนาธิปฺปาเยนฯ เตนสฺส อนาปตฺติฯ

[227] อาวฏกามวตฺถุสฺมิํ โส ภิกฺขุ วตฺถุกาเมสุ จ กิเลสกาเมสุ จ โลกิเยเนว อาทีนวทสฺสเนน นิรเปกฺโขฯ ตสฺมา ‘‘อาวฏา เม อาวุโส กามา’’ติ อาหฯ เตนสฺส อนาปตฺติฯ เอตฺถ จ อาวฏาติ อาวาริตา นิวาริตา, ปฏิกฺขิตฺตาติ อตฺโถฯ

อภิรติวตฺถุสฺมิํ โส ภิกฺขุ สาสเน อนุกฺกณฺฐิตภาเวน อุทฺเทสปริปุจฺฉาทีสุ จ อภิรตภาเวน ‘‘อภิรโต อหํ อาวุโส ปรมาย อภิรติยา’’ติ อาห, น อุลฺลปนาธิปฺปาเยนฯ เตนสฺส อนาปตฺติฯ

ปกฺกมนวตฺถุสฺมิํ โย อิมมฺหา อาวาสา ปฐมํ ปกฺกมิสฺสตีติ เอวํ อาวาสํ วา มณฺฑปํ วา สีมํ วา ยํกิญฺจิ ฐานํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา กตาย กติกาย โย ‘‘มํ อรหาติ ชานนฺตู’’ติ ตมฺหา ฐานา ปฐมํ ปกฺกมติ, ปาราชิโก โหติฯ โย ปน อาจริยุปชฺฌายานํ วา กิจฺเจน มาตาปิตูนํ วา เกนจิเทว กรณีเยน ภิกฺขาจารตฺถํ วา อุทฺเทสปริปุจฺฉานํ วา อตฺถาย อญฺเญน วา ตาทิเสน กรณีเยน ตํ ฐานํ อติกฺกมิตฺวา คจฺฉติ, อนาปตฺติฯ สเจปิสฺส เอวํ คตสฺส ปจฺฉา อิจฺฉาจาโร อุปฺปชฺชติ ‘‘น ทานาหํ ตตฺถ คมิสฺสามิ เอวํ มํ อรหาติ สมฺภาเวสฺสนฺตี’’ติ อนาปตฺติเยวฯ

โยปิ เกนจิเทว กรณีเยน ตํ ฐานํ ปตฺวา สชฺฌายมนสิการาทิวเสน อญฺญวิหิโต วา หุตฺวา โจราทีหิ วา อนุพทฺโธ เมฆํ วา อุฏฺฐิตํ ทิสฺวา อโนวสฺสกํ ปวิสิตุกาโม ตํ ฐานํ อติกฺกมติ, อนาปตฺติฯ ยาเนน วา อิทฺธิยา วา คจฺฉนฺโตปิ ปาราชิกํ นาปชฺชติ, ปทคมเนเนว อาปชฺชติฯ ตมฺปิ เยหิ สห กติกา กตา, เตหิ สทฺธิํ อปุพฺพํอจริมํ คจฺฉนฺโต นาปชฺชติฯ เอวํ คจฺฉนฺตา หิ สพฺเพปิ อญฺญมญฺญํ รกฺขนฺติฯ สเจปิ มณฺฑปรุกฺขมูลาทีสุ กิญฺจิ ฐานํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ‘‘โย เอตฺถ นิสีทติ วา จงฺกมติ วา, ตํ อรหาติ ชานิสฺสาม’’ ปุปฺผานิ วา ฐเปตฺวา ‘‘โย อิมานิ คเหตฺวา ปูชํ กริสฺสติ, ตํ อรหาติ ชานิสฺสามา’’ติอาทินา นเยน กติกา กตา โหติ, ตตฺราปิ อิจฺฉาจารวเสน ตถา กโรนฺตสฺส ปาราชิกเมวฯ สเจปิ อุปาสเกน อนฺตรามคฺเค วิหาโร วา กโต โหติ, จีวราทีนิ วา ฐปิตานิ โหนฺติ, ‘‘เย อรหนฺโต เต อิมสฺมิํ วิหาเร วสนฺตุ, จีวราทีนิ จ คณฺหนฺตู’’ติฯ ตตฺราปิ อิจฺฉาจารวเสน วสนฺตสฺส วา จีวราทีนิ วา คณฺหนฺตสฺส ปาราชิกเมว ฯ

เอตํ ปน อธมฺมิกกติกวตฺตํ , ตสฺมา น กาตพฺพํ, อญฺญํ วา เอวรูปํ ‘‘อิมสฺมิํ เตมาสพฺภนฺตเร สพฺเพว อารญฺญกา โหนฺตุ, ปิณฺฑปาติกงฺคาทิอวเสสธุตงฺคธรา วา อถ วา สพฺเพว ขีณาสวา โหนฺตู’’ติ เอวมาทิฯ นานาเวรชฺชกา หิ ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติฯ ตตฺถ เกจิ ทุพฺพลา อปฺปถามา เอวรูปํ วตฺตํ อนุปาเลตุํ น สกฺโกนฺติฯ ตสฺมา เอวรูปมฺปิ วตฺตํ น กาตพฺพํฯ ‘‘อิมํ เตมาสํ สพฺเพเหว น อุทฺทิสิตพฺพํ, น ปริปุจฺฉิตพฺพํ, น ปพฺพาเชตพฺพํ, มูคพฺพตํ คณฺหิตพฺพํ, พหิ สีมฏฺฐสฺสาปิ สงฺฆลาโภ ทาตพฺโพ’’ติ เอวมาทิกํ ปน น กาตพฺพเมวฯ

[228] ลกฺขณสํยุตฺเต ยฺวายํ อายสฺมา จ ลกฺขโณติ ลกฺขณตฺเถโร วุตฺโต, เอส ชฏิลสหสฺสสฺส อพฺภนฺตเร เอหิภิกฺขูปสมฺปทาย อุปสมฺปนฺโน อาทิตฺตปริยายาวสาเน อรหตฺตปฺปตฺโต เอโก มหาสาวโกติ เวทิตพฺโพฯ ยสฺมา ปเนส ลกฺขณสมฺปนฺเนน สพฺพาการปริปูเรน พฺรหฺมสเมน อตฺตภาเวน สมนฺนาคโต, ตสฺมา ลกฺขโณติ สงฺขํ คโตฯ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร ปน ปพฺพชิตทิวสโต สตฺตเม ทิวเส อรหตฺตปฺปตฺโต ทุติโย อคฺคสาวโกฯ

สิตํ ปาตฺวากาสีติ มนฺทหสิตํ ปาตุอกาสิ, ปกาสยิ ทสฺเสสีติ วุตฺตํ โหติฯ กิํ ปน ทิสฺวา เถโร สิตํ ปาตฺวากาสีติ? อุปริ ปาฬิยํ อาคตํ อฏฺฐิกสงฺขลิกํ เอกํ เปตโลเก นิพฺพตฺตํ สตฺตํ ทิสฺวา, ตญฺจ โข ทิพฺเพน จกฺขุนา, น ปสาทจกฺขุนาฯ ปสาทจกฺขุสฺส หิ เอเต อตฺตภาวา น อาปาถํ อาคจฺฉนฺติฯ เอวรูปํ ปน อตฺตภาวํ ทิสฺวา การุญฺเญ กาตพฺเพ กสฺมา สิตํ ปาตฺวากาสีติ? อตฺตโน จ พุทฺธญาณสฺส จ สมฺปตฺติสมนุสฺสรณโตฯ ตญฺหิ ทิสฺวา เถโร ‘‘อทิฏฺฐสจฺเจน นาม ปุคฺคเลน ปฏิลภิตพฺพา เอวรูปา อตฺตภาวา มุตฺโต อหํ, ลาภา วต เม, สุลทฺธํ วต เม’’ติ อตฺตโน จ สมฺปตฺติํ อนุสฺสริตฺวา ‘‘อโห พุทฺธสฺส ภควโต ญาณสมฺปตฺติ, โย ‘กมฺมวิปาโก, ภิกฺขเว, อจินฺเตยฺโย; น จินฺเตตพฺโพ’ติ (อ. นิ. 4.77) เทเสสิ, ปจฺจกฺขํ วต กตฺวา พุทฺธา เทเสนฺติ, สุปฺปฏิวิทฺธา พุทฺธานํ ธมฺมธาตู’’ติ เอวํ พุทฺธญาณสมฺปตฺติญฺจ สริตฺวา สิตํ ปาตฺวากาสีติฯ ยสฺมา ปน ขีณาสวา นาม น อการณา สิตํ ปาตุกโรนฺติ, ตสฺมา ตํ ลกฺขณตฺเถโร ปุจฺฉิ – ‘‘โก นุ โข อาวุโส โมคฺคลฺลาน เหตุ, โก ปจฺจโย สิตสฺส ปาตุกมฺมายา’’ติฯ

เถโร ปน ยสฺมา เยหิ อยํ อุปปตฺติ สามํ อทิฏฺฐา, เต ทุสฺสทฺธาปยา โหนฺติ, ตสฺมา ภควนฺตํ สกฺขิํ กตฺวา พฺยากาตุกามตาย ‘‘อกาโล โข, อาวุโส’’ติอาทิมาห ฯ ตโต ภควโต สนฺติเก ปุฏฺโฐ ‘‘อิธาหํ อาวุโส’’ติอาทินา นเยน พฺยากาสิฯ

ตตฺถ อฏฺฐิกสงฺขลิกนฺติ เสตํ นิมฺมํสโลหิตํ อฏฺฐิสงฺฆาตํฯ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปีติ เอเตปิ ยกฺขคิชฺฌา เจว ยกฺขกากา จ ยกฺขกุลลา จ ปจฺเจตพฺพาฯ ปากติกานํ ปน คิชฺฌาทีนํ อาปาถมฺปิ เอตํ รูปํ นาคจฺฉติฯ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวาติ อนุพนฺธิตฺวา อนุพนฺธิตฺวาฯ วิตุเฑนฺตีติ วินิวิชฺฌิตฺวา คจฺฉนฺติฯ วิตุเทนฺตีติ วา ปาโฐ, อสิธารูปเมหิ ติขิเณหิ โลหตุณฺเฑหิ วิชฺฌนฺตีติ อตฺโถฯ สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรตีติ เอตฺถ สุทนฺติ นิปาโต, สา อฏฺฐิกสงฺขลิกา อฏฺฏสฺสรํ อาตุรสฺสรํ กโรตีติ อตฺโถฯ อกุสลวิปากานุภวนตฺถํ กิร โยชนปฺปมาณาปิ ตาทิสา อตฺตภาวา นิพฺพตฺตนฺติ, ปสาทุสฺสทา จ โหนฺติ ปกฺกคณฺฑสทิสา; ตสฺมา สา อฏฺฐิกสงฺขลิกา พลวเวทนาตุรา ตาทิสํ สรมกาสีติฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา ปุน อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ‘‘วฏฺฏคามิกสตฺตา นาม เอวรูปา อตฺตภาวา น มุจฺจนฺตี’’ติ สตฺเตสุ การุญฺญํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ธมฺมสํเวคํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ตสฺส มยฺหํ อาวุโส เอตทโหสิ; อจฺฉริยํ วต โภ’’ติอาทิมาหฯ

ภิกฺขู อุชฺฌายนฺตีติ เยสํ สา เปตูปปตฺติ อปฺปจฺจกฺขา, เต อุชฺฌายนฺติ ฯ ภควา ปน เถรสฺสานุภาวํ ปกาเสนฺโต ‘‘จกฺขุภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺตี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ จกฺขุ ภูตํ ชาตํ อุปฺปนฺนํ เตสนฺติ จกฺขุภูตา; ภูตจกฺขุกา อุปฺปนฺนจกฺขุกา, จกฺขุํ อุปฺปาเทตฺวา, วิหรนฺตีติ อตฺโถฯ ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ ยตฺร หิ นามาติ เอตฺถ ยตฺราติ การณวจนํฯ ตตฺรายมตฺถโยชนา; ยสฺมา นาม สาวโกปิ เอวรูปํ ญสฺสติ วา ทกฺขติ วา สกฺขิํ วา กริสฺสติ, ตสฺมา อโวจุมฺห – ‘‘จกฺขุภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ, ญาณภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺตี’’ติฯ

ปุพฺเพว เม โส ภิกฺขเว สตฺโต ทิฏฺโฐติ โพธิมณฺเฑ สพฺพญฺญุตญาณปฺปฏิเวเธน อปฺปมาเณสุ จกฺกวาเฬสุ อปฺปมาเณ สตฺตนิกาเย ภวคติโยนิฐิตินิวาเส จ ปจฺจกฺขํ กโรนฺเตน มยา ปุพฺเพว โส สตฺโต ทิฏฺโฐติ วทติฯ

โคฆาตโกติ คาโว วธิตฺวา วธิตฺวา อฏฺฐิโต มํสํ โมเจตฺวา วิกฺกิณิตฺวา ชีวิกกปฺปนกสตฺโตฯ ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสนาติ ตสฺส นานาเจตนาหิ อายูหิตสฺส อปราปริยกมฺมสฺสฯ ตตฺร หิ ยาย เจตนาย นรเก ปฏิสนฺธิ ชนิตา, ตสฺสา วิปาเก ปริกฺขีเณ อวเสสกมฺมํ วา กมฺมนิมิตฺตํ วา อารมฺมณํ กตฺวา ปุน เปตาทีสุ ปฏิสนฺธิ นิพฺพตฺตติ, ตสฺมา สา ปฏิสนฺธิ กมฺมสภาคตาย วา อารมฺมณสภาคตาย วา ‘‘ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสโส’’ติ วุจฺจติฯ อยญฺจ สตฺโต เอวํ อุปปนฺโนฯ เตนาห – ‘‘ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสนา’’ติฯ ตสฺส กิร นรกา จวนกาเล นิมฺมํสกตานํ คุนฺนํ อฏฺฐิราสิ เอว นิมิตฺตํ อโหสิฯ โส ปฏิจฺฉนฺนมฺปิ ตํ กมฺมํ วิญฺญูนํ ปากฏํ วิย กโรนฺโต อฏฺฐิสงฺขลิกเปโต ชาโตฯ

[229] มํสเปสิวตฺถุสฺมิํ โคฆาตโกติ โคมํสเปสิโย กตฺวา สุกฺขาเปตฺวา วลฺลูรวิกฺกเยน อเนกานิ วสฺสานิ ชีวิกํ กปฺเปสิฯ เตนสฺส นรกา จวนกาเล มํสเปสิเยว นิมิตฺตํ อโหสิฯ โส มํสเปสิเปโต ชาโตฯ

มํสปิณฺฑวตฺถุสฺมิํ โส สากุณิโก สกุเณ คเหตฺวา วิกฺกิณนกาเล นิปฺปกฺขจมฺเม มํสปิณฺฑมตฺเต กตฺวา วิกฺกิณนฺโต ชีวิกํ กปฺเปสิฯ เตนสฺส นรกา จวนกาเล มํสปิณฺโฑว นิมิตฺตํ อโหสิฯ โส มํสปิณฺฑเปโต ชาโตฯ

นิจฺฉวิวตฺถุสฺมิํ ตสฺส โอรพฺภิกสฺส เอฬเก วธิตฺวา นิจฺจมฺเม กตฺวา กปฺปิตชีวิกสฺส ปุริมนเยเนว นิจฺจมฺมํ เอฬกสรีรํ นิมิตฺตมโหสิฯ โส นิจฺฉวิเปโต ชาโตฯ

อสิโลมวตฺถุสฺมิํ โส สูกริโก ทีฆรตฺตํ นิวาปปุฏฺเฐ สูกเร อสินา วธิตฺวา วธิตฺวา ทีฆรตฺตํ ชีวิกํ กปฺเปสิฯ เตนสฺส อุกฺขิตฺตาสิกภาโวว นิมิตฺตํ อโหสิฯ ตสฺมา อสิโลมเปโต ชาโตฯ

สตฺติโลมวตฺถุสฺมิํ โส มาควิโก เอกํ มิคญฺจ สตฺติญฺจ คเหตฺวา วนํ คนฺตฺวา ตสฺส มิคสฺส สมีปํ อาคตาคเต มิเค สตฺติยา วิชฺฌิตฺวา มาเรสิ, ตสฺส สตฺติยา วิชฺฌนกภาโวเยว นิมิตฺตํ อโหสิฯ ตสฺมา สตฺติโลมเปโต ชาโตฯ

อุสุโลมวตฺถุสฺมิํ การณิโกติ ราชาปราธิเก อเนกาหิ การณาหิ ปีเฬตฺวา อวสาเน กณฺเฑน วิชฺฌิตฺวา มารณกปุริโสฯ โส กิร อสุกสฺมิํ ปเทเส วิทฺโธ มรตีติ ญตฺวาว วิชฺฌติฯ ตสฺเสวํ ชีวิกํ กปฺเปตฺวา นรเก อุปฺปนฺนสฺส ตโต ปกฺกาวเสเสน อิธูปปตฺติกาเล อุสุนา วิชฺฌนภาโวเยว นิมิตฺตํ อโหสิฯ ตสฺมา อุสุโลมเปโต ชาโตฯ

สูจิโลมวตฺถุสฺมิํ สารถีติ อสฺสทมโกฯ โคทมโกติปิ กุรุนฺทฏฺฐกถายํวุตฺตํฯ ตสฺส ปโตทสูจิยา วิชฺฌนภาโวเยว นิมิตฺตํ อโหสิฯ ตสฺมา สูจิโลมเปโต ชาโตฯ

ทุติยสูจิโลมวตฺถุสฺมิํ สูจโกติ เปสุญฺญการโก ฯ โส กิร มนุสฺเส อญฺญมญฺญญฺจ ภินฺทิฯ ราชกุเล จ ‘‘อิมสฺส อิมํ นาม อตฺถิ, อิมินา อิทํ นาม กต’’นฺติ สูเจตฺวา สูเจตฺวา อนยพฺยสนํ ปาเปสิฯ ตสฺมา ยถาเนน สูเจตฺวา มนุสฺสา ภินฺนา, ตถา สูจีหิ เภทนทุกฺขํ ปจฺจนุโภตุํ กมฺมเมว นิมิตฺตํ กตฺวา สูจิโลมเปโต ชาโตฯ

อณฺฑภาริตวตฺถุสฺมิํ คามกูโฏติ วินิจฺฉยามจฺโจฯ ตสฺส กมฺมสภาคตาย กุมฺภมตฺตา มหาฆฏปฺปมาณา อณฺฑา อเหสุํฯ โส หิ ยสฺมา รโห ปฏิจฺฉนฺน ฐาเน ลญฺชํ คเหตฺวา กูฏวินิจฺฉเยน ปากฏํ โทสํ กโรนฺโต สามิเก อสฺสามิเก อกาสิฯ ตสฺมาสฺส รหสฺสํ องฺคํ ปากฏํ นิพฺพตฺตํฯ ยสฺมา ทณฺฑํ ปฏฺฐเปนฺโต ปเรสํ อสยฺหํ ภารํ อาโรเปสิ, ตสฺมาสฺส รหสฺสงฺคํ อสยฺหภาโร หุตฺวา นิพฺพตฺตํฯ ยสฺมา ยสฺมิํ ฐาเน ฐิเตน สเมน ภวิตพฺพํ, ตสฺมิํ ฐตฺวา วิสโม อโหสิ, ตสฺมาสฺส รหสฺสงฺเค วิสมา นิสชฺชา อโหสีติฯ

ปารทาริกวตฺถุสฺมิํ โส สตฺโต ปรสฺส รกฺขิตํ โคปิตํ สสฺสามิกํ ผสฺสํ ผุสนฺโต มีฬฺหสุเขน กามสุเขน จิตฺตํ รมยิตฺวา กมฺมสภาคตาย คูถผสฺสํ ผุสนฺโต ทุกฺขมนุภวิตุํ ตตฺถ นิพฺพตฺโตฯ ทุฏฺฐพฺราหฺมณวตฺถุ ปากฏเมวฯ

[230] นิจฺฉวิตฺถิวตฺถุสฺมิํ ยสฺมา มาตุคาโม นาม อตฺตโน ผสฺเส อนิสฺสโร, สา จ ตํ สามิกสฺส สนฺตกํ ผสฺสํ เถเนตฺวา ปเรสํ อภิรติํ อุปฺปาเทสิ, ตสฺมา กมฺมสภาคตาย สุขสมฺผสฺสา ธํสิตฺวา ทุกฺขสมฺผสฺสํ อนุภวิตุํ นิจฺฉวิตฺถี หุตฺวา อุปปนฺนาฯ

มงฺคุลิตฺถิวตฺถุสฺมิํ มงฺคุลินฺติ วิรูปํ ทุทฺทสิกํ พีภจฺฉํ, สา กิร อิกฺขณิกากมฺมํ ยกฺขทาสิกมฺมํ กโรนฺตี ‘‘อิมินา จ อิมินา จ เอวํ พลิกมฺเม กเต อยํ นาม ตุมฺหากํ วฑฺฒิ ภวิสฺสตี’’ติ มหาชนสฺส คนฺธปุปฺผาทีนิ วญฺจนาย คเหตฺวา มหาชนํ ทุทฺทิฏฺฐิํ มิจฺฉาทิฏฺฐิํ คณฺหาเปสิ, ตสฺมา ตาย กมฺมสภาคตาย คนฺธปุปฺผาทีนํ เถนิตตฺตา ทุคฺคนฺธา ทุทฺทสฺสนสฺส คาหิตตฺตา ทุทฺทสิกา วิรูปา พีภจฺฉา หุตฺวา นิพฺพตฺตาฯ

โอกิลินิวตฺถุสฺมิํ อุปฺปกฺกํ โอกิลินิํ โอกิรินินฺติ สา กิร องฺคารจิตเก นิปนฺนา วิปฺผนฺทมานา วิปริวตฺตมานา ปจฺจติ, ตสฺมา อุปฺปกฺกา เจว โหติ ขเรน อคฺคินา ปกฺกสรีรา; โอกิลินี จ กิลินฺนสรีรา พินฺทุพินฺทูนิ หิสฺสา สรีรโต ปคฺฆรนฺติฯ โอกิรินี จ องฺคารสมฺปริกิณฺณา, ตสฺสา หิ เหฏฺฐโตปิ กิํสุกปุปฺผวณฺณา องฺคารา, อุภยปสฺเสสุปิ , อากาสโตปิสฺสา อุปริ องฺคารา ปตนฺติ, เตน วุตฺตํ – ‘‘อุปฺปกฺกํ โอกิลินิํ โอกิรินิ’’นฺติฯ สา อิสฺสาปกตา สปตฺติํ องฺคารกฏาเหน โอกิรีติ ตสฺสา กิร กลิงฺครญฺโญ เอกา นาฏกินี องฺคารกฏาหํ สมีเป ฐเปตฺวา คตฺตโต อุทกญฺจ ปุญฺฉติ, ปาณินา จ เสทํ กโรติฯ ราชาปิ ตาย สทฺธิํ กถญฺจ กโรติ, ปริตุฏฺฐาการญฺจ ทสฺเสติฯ อคฺคมเหสี ตํ อสหมานา อิสฺสาปกตา หุตฺวา อจิรปกฺกนฺตสฺส รญฺโญ ตํ องฺคารกฏาหํ คเหตฺวา ตสฺสา อุปริ องฺคาเร โอกิริฯ สา ตํ กมฺมํ กตฺวา ตาทิสํเยว วิปากํ ปจฺจนุภวิตุํ เปตโลเก นิพฺพตฺตาฯ

โจรฆาตกวตฺถุสฺมิํ โส รญฺโญ อาณาย ทีฆรตฺตํ โจรานํ สีสานิ ฉินฺทิตฺวา เปตโลเก นิพฺพตฺตนฺโต อสีสกํ กพนฺธํ หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ

ภิกฺขุวตฺถุสฺมิํ ปาปภิกฺขูติ ลามกภิกฺขุฯ โส กิร โลกสฺส สทฺธาเทยฺเย จตฺตาโร ปจฺจเย ปริภุญฺชิตฺวา กายวจีทฺวาเรหิ อสํ ยโต ภินฺนาชีโว จิตฺตเกฬิํ กีฬนฺโต วิจริฯ ตโต เอกํ พุทฺธนฺตรํ นิรเย ปจฺจิตฺวา เปตโลเก นิพฺพตฺตนฺโต ภิกฺขุสทิเสเนว อตฺตภาเวน นิพฺพตฺติฯ ภิกฺขุนี-สิกฺขมานา-สามเณร-สามเณรีวตฺถูสุปิ อยเมว วินิจฺฉโยฯ

[231] ตโปทาวตฺถุสฺมิํ อจฺโฉทโกติ ปสนฺโนทโกฯ สีโตทโกติ สีตลอุทโกฯ สาโตทโกติ มธุโรทโกฯ เสตโกติ ปริสุทฺโธ นิสฺเสวาลปณกกทฺทโมฯ สุปฺปติตฺโถติ สุนฺทเรหิ ติตฺเถหิ อุปปนฺโนฯ รมณีโยติ รติชนโกฯ จกฺกมตฺตานีติ รถจกฺกปฺปมาณานิฯ กุถิตา สนฺทตีติ ตตฺรา สนฺตตฺตา หุตฺวา สนฺทติฯ ยตายํ ภิกฺขเวติ ยโต อยํ ภิกฺขเวฯ โส ทโหติ โส รหโทฯ กุโต ปนายํ สนฺทตีติ? เวภารปพฺพตสฺส กิร เหฏฺฐา ภุมฺมฏฺฐกนาคานํ ปญฺจโยชนสติกํ นาคภวนํ เทวโลกสทิสํ มณิมเยน ตเลน อารามุยฺยาเนหิ จ สมนฺนาคตํ; ตตฺถ นาคานํ กีฬนฏฺฐาเน โส อุทกทโห, ตโต อยํ ตโปทา สนฺทติฯ ทฺวินฺนํ มหานิรยานํ อนฺตริกาย อาคจฺฉตีติ ราชคหนครํ กิร อาวิญฺเชตฺวา มหาเปตโลโก, ตตฺถ ทฺวินฺนํ มหาโลหกุมฺภินิรยานํ อนฺตเรน อยํ ตโปทา อาคจฺฉติ, ตสฺมา กุถิตา สนฺทตีติฯ

ยุทฺธวตฺถุสฺมิํ นนฺที จรตีติ วิชยเภรี อาหิณฺฑติฯ ราชา อาวุโส ลิจฺฉวีหีติ เถโร กิร อตฺตโน ทิวาฏฺฐาเน จ รตฺติฏฺฐาเน จ นิสีทิตฺวา ‘‘ลิจฺฉวโย กตหตฺถา กตูปาสนา, ราชา จ เตหิ สทฺธิํ สมฺปหารํ เทตี’’ติ อาวชฺเชนฺโต ทิพฺเพน จกฺขุนา ราชานํ ปราชิตํ ปลายมานํ อทฺทสฯ ตโต ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา ‘‘ราชา อาวุโส ตุมฺหากํ อุปฏฺฐาโก ลิจฺฉวีหิ ปภคฺโค’’ติ อาหฯ สจฺจํ, ภิกฺขเว, โมคฺคลฺลาโน อาหาติ ปราชิกกาเล อาวชฺชิตฺวา ยํ ทิฏฺฐํ ตํ ภณนฺโต สจฺจํ อาหฯ

[232] นาโคคาหวตฺถุสฺมิํ สปฺปินิกายาติ เอวํนามิกายฯ อาเนญฺชํ สมาธินฺติ อเนชํ อจลํ กายวาจาวิปฺผนฺทวิรหิตํ จตุตฺถชฺฌานสมาธิํฯ นาคานนฺติ หตฺถีนํฯ โอคยฺห อุตฺตรนฺตานนฺติ โอคยฺห โอคาเหตฺวา ปุน อุตฺตรนฺตานํฯ เต กิร คมฺภีรํ อุทกํ โอตริตฺวา ตตฺถ นฺหตฺวา จ ปิวิตฺวา จ โสณฺฑาย อุทกํ คเหตฺวา อญฺญมญฺญํ อาโลเลนฺตา อุตฺตรนฺติ, เตสํ เอวํ โอคยฺห อุตฺตรนฺตานนฺติ วุตฺตํ โหติฯ โกญฺจํ กโรนฺตานนฺติ นทีตีเร ฐตฺวา โสณฺฑํ มุเข ปกฺขิปิตฺวา โกญฺจนาทํ กโรนฺตานํฯ

สทฺทํ อสฺโสสินฺติ ตํ โกญฺจนาทสทฺทํ อสฺโสสิํฯ อตฺเถโส, ภิกฺขเว, สมาธิ โส จ โข อปริสุทฺโธติ อตฺถิ เอโส สมาธิ โมคฺคลฺลานสฺส, โส จ โข ปริสุทฺโธ น โหติฯ เถโร กิร ปพฺพชิตโต สตฺตเม ทิวเส ตทหุอรหตฺตปฺปตฺโต อฏฺฐสุ สมาปตฺตีสุ ปญฺจหากาเรหิ อนาจิณฺณวสีภาโว สมาธิปริปนฺถเก ธมฺเม น สุฏฺฐุ ปริโสเธตฺวา อาวชฺชนสมาปชฺชนาธิฏฺฐานวุฏฺฐานปจฺจเวกฺขณานํ สญฺญามตฺตกเมว กตฺวา จตุตฺถชฺฌานํ อปฺเปตฺวา นิสินฺโน, ฌานงฺเคหิ วุฏฺฐาย นาคานํ สทฺทํ สุตฺวา ‘‘อนฺโตสมาปตฺติยํ อสฺโสสิ’’นฺติ เอวํสญฺญี อโหสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อตฺเถโส, ภิกฺขเว, สมาธิ; โส จ โข อปริสุทฺโธ’’ติฯ

โสภิตวตฺถุสฺมิํ อหํ, อาวุโส, ปญฺจ กปฺปสตานิ อนุสฺสรามีติ เอกาวชฺชเนน อนุสฺสรามีติ อาหฯ อิตรถา หิ อนจฺฉริยํ อริยสาวกานํ ปฏิปาฏิยา นานาวชฺชเนน ตสฺส ตสฺส อตีเต นิวาสสฺส อนุสฺสรณนฺติ น ภิกฺขู อุชฺฌาเยยฺยุํฯ ยสฺมา ปเนส ‘‘เอกาวชฺชเนน อนุสฺสรามี’’ติ อาห, ตสฺมา ภิกฺขู อุชฺฌายิํสุฯ อตฺเถสา, ภิกฺขเว, โสภิตสฺส, สา จ โข เอกาเยว ชาตีติ ยํ โสภิโต ชาติํ อนุสฺสรามีติ อาห, อตฺเถสา ชาติ โสภิตสฺส, สา จ โข เอกาเยว อนนฺตรา น อุปฺปฏิปาฏิยา อนุสฺสริตาติ อธิปฺปาโยฯ

กถํ ปนายํ เอตํ อนุสฺสรีติ? อยํ กิร ปญฺจนฺนํ กปฺปสตานํ อุปริ ติตฺถายตเน

ปพฺพชิตฺวา อสญฺญสมาปตฺติํ นิพฺพตฺเตตฺวา อปริหีนชฺฌาโน กาลํ กตฺวา อสญฺญภเว นิพฺพตฺติฯ ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา อวสาเน มนุสฺสโลเก อุปฺปนฺโน สาสเน ปพฺพชิตฺวา ติสฺโส วิชฺชา สจฺฉากาสิฯ โส ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรมาโน อิมสฺมิํ อตฺตภาเว ปฏิสนฺธิํ ทิสฺวา ตโต ปรํ ตติเย อตฺตภาเว จุติเมว อทฺทสฯ อถ อุภินฺนมนฺตรา อจิตฺตกํ อตฺตภาวํ อนุสฺสริตุํ อสกฺโกนฺโต นยโต สลฺลกฺเขสิ – ‘‘อทฺธาอหํ อสญฺญภเว นิพฺพตฺโต’’ติฯ เอวํ สลฺลกฺเขนฺเตน ปนาเนน ทุกฺกรํ กตํ, สตธา ภินฺนสฺส วาลสฺส โกฏิยา โกฏิ ปฏิวิทฺธา, อากาเส ปทํ ทสฺสิตํฯ ตสฺมา นํ ภควา อิมสฺมิํเยว วตฺถุสฺมิํ เอตทคฺเค ฐเปสิ – ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว, มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรนฺตานํ ยทิทํ โสภิโต’’ติ (อ. นิ. 1.219, 227)ฯ

วินีตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิคมนวณฺณนา

[233] อุทฺทิฏฺฐา โข อายสฺมนฺโต จตฺตาโร ปาราชิกา ธมฺมาติ อิทํ อิธ อุทฺทิฏฺฐปาราชิกปริทีปนเมวฯ สโมธาเนตฺวา ปน สพฺพาเนว จตุวีสติ ปาราชิกานิ เวทิตพฺพานิฯ กตมานิ จตุวีสติ? ปาฬิยํ อาคตานิ ตาว ภิกฺขูนํ จตฺตาริ, ภิกฺขุนีนํ อสาธารณานิ จตฺตารีติ อฏฺฐฯ เอกาทส อภพฺพปุคฺคลา, เตสุ ปณฺฑกติรจฺฉานคตอุภโตพฺยญฺชนกา, ตโย วตฺถุวิปนฺนา อเหตุกปฏิสนฺธิกา, เตสํ สคฺโค อวาริโต มคฺโค ปน วาริโต, อภพฺพา หิ เต มคฺคปฺปฏิลาภาย วตฺถุวิปนฺนตฺตาติฯ ปพฺพชฺชาปิ เนสํ ปฏิกฺขิตฺตา, ตสฺมา เตปิ ปาราชิกาฯ เถยฺยสํวาสโก, ติตฺถิยปกฺกนฺตโก, มาตุฆาตโก, ปิตุฆาตโก, อรหนฺตฆาตโก, ภิกฺขุนีทูสโก, โลหิตุปฺปาทโก, สงฺฆเภทโกติ อิเม อฏฺฐ อตฺตโน กิริยาย วิปนฺนตฺตา อภพฺพฏฺฐานํ ปตฺตาติ ปาราชิกาวฯ เตสุ เถยฺยสํวาสโก, ติตฺถิยปกฺกนฺตโก, ภิกฺขุนีทูสโกติ อิเมสํ ติณฺณํ สคฺโค อวาริโต มคฺโค ปน วาริโตวฯ อิตเรสํ ปญฺจนฺนํ อุภยมฺปิ วาริตํฯ เต หิ อนนฺตรภเว นรเก นิพฺพตฺตนกสตฺตาฯ อิติ อิเม จ เอกาทส, ปุริมา จ อฏฺฐาติ เอกูนวีสติฯ เต คิหิลิงฺเค รุจิํ อุปฺปาเทตฺวา คิหินิวาสนนิวตฺถาย ภิกฺขุนิยา สทฺธิํ วีสติฯ สา หิ อชฺฌาจารวีติกฺกมํ อกตฺวาปิ เอตฺตาวตาว อสฺสมณีติ อิมานิ ตาว วีสติ ปาราชิกานิฯ

อปรานิปิ – ลมฺพี, มุทุปิฏฺฐิโก, ปรสฺส องฺคชาตํ มุเขน คณฺหาติ, ปรสฺส องฺคชาเต อภินิสีทตีติ อิเมสํ จตุนฺนํ วเสน จตฺตาริ อนุโลมปาราชิกานีติ วทนฺติฯ เอตานิ หิ ยสฺมา อุภินฺนํ ราควเสน สทิสภาวูปคตานํ ธมฺโม ‘‘เมถุนธมฺโม’’ติ วุจฺจติฯ ตสฺมา เอเตน ปริยาเยน เมถุนธมฺมํ อปฺปฏิเสวิตฺวาเยว เกวลํ มคฺเคน มคฺคปฺปเวสนวเสน อาปชฺชิตพฺพตฺตา เมถุนธมฺมปาราชิกสฺส อนุโลเมนฺตีติ อนุโลมปาราชิกานีติ วุจฺจนฺติฯ อิติ อิมานิ จ จตฺตาริ ปุริมานิ จ วีสตีติ สโมธาเนตฺวา สพฺพาเนว จตุวีสติ ปาราชิกานิ เวทิตพฺพานิฯ

น ลภติ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ สํวาสนฺติ อุโปสถ-ปวารณ-ปาติโมกฺขุทฺเทส-สงฺฆกมฺมปฺปเภทํ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ สํวาสํ น ลภติฯ ยถา ปุเร ตถา ปจฺฉาติ ยถา ปุพฺเพ คิหิกาเล อนุปสมฺปนฺนกาเล จ ปจฺฉา ปาราชิกํ อาปนฺโนปิ ตเถว อสํวาโส โหติฯ