วิหารฏฺฐกถา

[103] วิหารฏฺเฐปิ – จตูหิ ฐาเนหิ นิกฺขิตฺตํ วุตฺตนยเมวฯ อภิโยเคปิ เจตฺถ จาตุทฺทิสํ สงฺฆํ อุทฺทิสฺส ภิกฺขูนํ ทินฺนํ วิหารํ วา ปริเวณํ วา อาวาสํ วา มหนฺตมฺปิ ขุทฺทกมฺปิ อภิยุญฺชโต อภิโยโค น รุหติฯ อจฺฉินฺทิตฺวา คณฺหิตุมฺปิ น สกฺโกติฯ กสฺมา? สพฺเพสํ ธุรนิกฺเขปาภาวโตฯ น เหตฺถ สพฺเพ จาตุทฺทิสา ภิกฺขู ธุรนิกฺเขปํ กโรนฺตีติ ฯ ทีฆภาณกาทิเภทสฺส ปน คณสฺส เอกปุคฺคลสฺส วา สนฺตกํ อภิยุญฺชิตฺวา คณฺหนฺโต สกฺโกติ เต ธุรํ นิกฺขิปาเปตุํฯ ตสฺมา ตตฺถ อาราเม วุตฺตนเยน วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติฯ

วิหารฏฺฐกถา นิฏฺฐิตาฯ

เขตฺตฏฺฐกถา

[104] เขตฺตฏฺเฐปิ – เขตฺตํ ตาว ทสฺเสนฺโต ‘‘เขตฺตํ นาม ยตฺถ ปุพฺพณฺณํ วา อปรณฺณํ วา ชายตี’’ติ อาหฯ ตตฺถ ปุพฺพณฺณนฺติ สาลิอาทีนิ สตฺต ธญฺญานิ; อปรณฺณนฺติ มุคฺคมาสาทีนิ; อุจฺฉุเขตฺตาทิกมฺปิ เอตฺเถว สงฺคหิตํฯ อิธาปิ จตูหิ ฐาเนหิ นิกฺขิตฺตํ วุตฺตนยเมวฯ ตตฺถชาตเก ปน สาลิสีสาทีนิ นิรุมฺภิตฺวา วา เอกเมกํ หตฺเถเนว ฉินฺทิตฺวา วา อสิเตน ลายิตฺวา วา พหูนิ เอกโต อุปฺปาเฏตฺวา วา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ พีเช วา สีเส วา มุฏฺฐิยํ วา มุคฺคมาสาทิผเล วา วตฺถุ ปูรติ, ตสฺมิํ พนฺธนา โมจิตมตฺเต ปาราชิกํฯ อจฺฉิชฺชมาโน ปน ทณฺฑโก วา วาโก วา ตโจ วา อปฺปมตฺตโกปิ รกฺขติฯ

วีหินาฬํ ทีฆมฺปิ โหติ, ยาว อนฺโตนาฬโต วีหิสีสทณฺฑโก น นิกฺขมติ, ตาว รกฺขติฯ เกสคฺคมตฺตมฺปิ นาฬโต ทณฺฑกสฺส เหฏฺฐิมตเล นิกฺขนฺเต ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพฯ อสิเตน ลายิตฺวา คณฺหโต ปน มุฏฺฐิคเตสุ เหฏฺฐา ฉินฺเนสุปิ สเจ สีสานิ ชฏิตานิ, รกฺขนฺติ ตาวฯ วิชเฏตฺวา ปน เกสคฺคมตฺตมฺปิ อุกฺขิปโต สเจ วตฺถุ ปูรติ, ปาราชิกํฯ สามิเกหิ ปน ลายิตฺวา ฐปิตํ สภุสํ วา อภุสํ วา กตฺวา คณฺหโต เยน วตฺถุ ปูรติ, ตสฺมิํ คหิเต ปาราชิกํฯ สเจ ปริกปฺเปติ ‘‘อิทํ มทฺทิตฺวา ปปฺโผเฏตฺวา สารเมว คณฺหิสฺสามี’’ติ รกฺขติ ตาวฯ มทฺทนปปฺโผฏเนสุ ฐานา จาเวนฺตสฺสาปิ ปาราชิกํ นตฺถิ, ปจฺฉา ภาชนคเต กตมตฺเต ปาราชิกํฯ อภิโยโค ปเนตฺถ วุตฺตนโย เอวฯ

ขีลสงฺกมนาทีสุ ปถวี นาม อนคฺฆาฯ ตสฺมา สเจ เอเกเนว ขีเลน อิโต เกสคฺคมตฺตมฺปิ ปถวิปฺปเทสํ สามิกานํ ปสฺสนฺตานํ วา อปสฺสนฺตานํ วา อตฺตโน สนฺตกํ กโรติ, ตสฺมิํ ขีเล นามํ ฉินฺทิตฺวา วา อจฺฉินฺทิตฺวา วา สงฺกามิตมตฺเต ตสฺส จ, เย จสฺส เอกจฺฉนฺทา, สพฺเพสํ ปาราชิกํฯ