[93] เอวํ อุทฺทิฏฺฐสิกฺขาปทํ ปทานุกฺกเมน วิภชิตฺวา อิทานิ ยํ ตํ อาทิเยยฺยาติอาทีหิ ฉหิ ปเทหิ สงฺเขปโต อาทานํ ทสฺเสตฺวา สงฺเขปโตเอว ‘‘ปาทํ วา ปาทารหํ วา อติเรกปาทํ วา’’ติ อาทาตพฺพภณฺฑํ ทสฺสิตํ, ตํ ยตฺถ ยตฺถ ฐิตํ, ยถา ยถา อาทานํ คจฺฉติ, อนาคเต ปาปภิกฺขูนํ เลโสกาสนิรุนฺธนตฺถํ ตถา ตถา วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ ‘‘ภูมฏฺฐํ ถลฏฺฐ’’นฺติอาทินา นเยน มาติกํ ฐเปตฺวา ‘‘ภูมฏฺฐํ นาม ภณฺฑํ ภูมิยํ นิกฺขิตฺตํ โหตี’’ติอาทินา นเยน ตสฺส วิภงฺคํ อาหฯ

ปญฺจวีสติอวหารกถา นิฏฺฐิตาฯ

ภูมฏฺฐกถา

[94] ตตฺรายํ อนุตฺตานปทวณฺณนาย สทฺธิํ วินิจฺฉยกถาฯ นิขาตนฺติ ภูมิยํ ขณิตฺวา ฐปิตํฯ ปฏิจฺฉนฺนนฺติ ปํสุอิฏฺฐกาทีหิ ปฏิจฺฉนฺนํฯ ภูมฏฺฐํ ภณฺฑํ…เป.… คจฺฉติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ตํ เอวํ นิขณิตฺวา วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา วา ฐปิตตฺตา ภูมิยํ ฐิตํ ภณฺฑํ โย ภิกฺขุ เกนจิเทว อุปาเยน ญตฺวา ‘‘อาหริสฺสามี’’ติ เถยฺยจิตฺโต หุตฺวา รตฺติภาเค อุฏฺฐาย คจฺฉติ, โส ภณฺฑฏฺฐานํ อปฺปตฺวาปิ สพฺพกายวจีวิกาเรสุ ทุกฺกฏํ อาปชฺชติฯ กถํ? โส หิ ตสฺส อาหรณตฺถาย อุฏฺฐหนฺโต ยํ ยํ องฺคปจฺจงฺคํ ผนฺทาเปติ, สพฺพตฺถ ทุกฺกฏเมวฯ นิวาสนปารุปนํ สณฺฐเปติ, หตฺถวาเร หตฺถวาเร ทุกฺกฏํฯ ‘‘มหนฺตํ นิธานํ น สกฺกา เอเกน อาหริตุํ, ทุติยํ ปริเยสิสฺสามี’’ติ กสฺสจิ สหายสฺส สนฺติกํ คนฺตุกาโม ทฺวารํ วิวรติ, ปทวาเร จ หตฺถวาเร จ ทุกฺกฏํฯ ทฺวารปิทหเน ปน อญฺญสฺมิํ วา คมนสฺส อนุปกาเร อนาปตฺติฯ ตสฺส นิปนฺโนกาสํ คนฺตฺวา ‘‘อิตฺถนฺนามา’’ติ ปกฺโกสติ, ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา ‘‘เอหิ คจฺฉามา’’ติ วทติ, วาจาย วาจาย ทุกฺกฏํฯ โส ตสฺส วจเนน อุฏฺฐหติ, ตสฺสาปิ ทุกฺกฏํฯ อุฏฺฐหิตฺวา ตสฺส สนฺติกํ คนฺตุกาโม นิวาสนปารุปนํ สณฺฐเปติ, ทฺวารํ วิวริตฺวา ตสฺส สมีปํ คจฺฉติ, หตฺถวารปทวาเรสุ สพฺพตฺถ ทุกฺกฏํฯ โส ตํ ปุจฺฉติ ‘‘อสุโก จ อสุโก จ กุหิํ, อสุกญฺจ อสุกญฺจ ปกฺโกสาหี’’ติ, วาจาย วาจาย ทุกฺกฏํฯ สพฺเพ สมาคเต ทิสฺวา ‘‘มยา อสุกสฺมิํ นาม ฐาเน เอวรูโป นิธิ อุปลทฺโธ, คจฺฉาม ตํ คเหตฺวา ปุญฺญานิ จ กริสฺสาม, สุขญฺจ ชีวิสฺสามา’’ติ วทติ, วาจาย วาจาย ทุกฺกฏเมวฯ

เอวํ ลทฺธสหาโย กุทาลํ ปริเยสติฯ สเจ ปนสฺส อตฺตโน กุทาโล อตฺถิ, ‘‘ตํ อาหริสฺสามี’’ติ คจฺฉนฺโต จ คณฺหนฺโต จ อาหรนฺโต จ สพฺพตฺถ หตฺถวารปทวาเรสุ ทุกฺกฏํ อาปชฺชติ ฯ