โนปรามาสํ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาโส จ โนปรามาโส จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ เหตุปจฺจยา – โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา ปรามาโส จ จิตฺตสมุฏฺฐานญฺจ รูปํ…เป.… ทฺเว ขนฺเธ…เป.… วตฺถุํ ปจฺจยา ปรามาโส, มหาภูเต ปจฺจยา จิตฺตสมุฏฺฐานํ รูปํ, วตฺถุํ ปจฺจยา ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธาฯ (3)
[11] ปรามาสญฺจ โนปรามาสญฺจ ธมฺมํ ปจฺจยา โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธญฺจ ปรามาสญฺจ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺฐานญฺจ รูปํ…เป.… ทฺเว ขนฺเธ จ…เป.… ปรามาสญฺจ สมฺปยุตฺตเก จ ขนฺเธ ปจฺจยา จิตฺตสมุฏฺฐานํ รูปํ, ปรามาสญฺจ มหาภูเต จ ปจฺจยา จิตฺตสมุฏฺฐานํ รูปํ, ปรามาสญฺจ วตฺถุญฺจ ปจฺจยา โนปรามาสา ขนฺธา (สํขิตฺตํ)ฯ (1)
1. ปจฺจยานุโลมํ
2. สงฺขฺยาวาโร
[12] เหตุยา ปญฺจ, อารมฺมเณ ปญฺจ, อธิปติยา ปญฺจ (สพฺพตฺถ ปญฺจ), วิปาเก เอกํ…เป.… อวิคเต ปญฺจฯ
2. ปจฺจยปจฺจนียํ
1. วิภงฺควาโร
นเหตุปจฺจโย
[13] โนปรามาสํ ธมฺมํ ปจฺจยา โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นเหตุปจฺจยา – อเหตุกํ โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺฐานญฺจ รูปํ…เป.… ทฺเว ขนฺเธ…เป.… อเหตุกปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป.… (ยาว อสญฺญสตฺตา) จกฺขายตนํ ปจฺจยา จกฺขุวิญฺญาณํ…เป.… กายายตนํ ปจฺจยา กายวิญฺญาณํ, วตฺถุํ ปจฺจยา อเหตุกา โนปรามาสา ขนฺธา; วิจิกิจฺฉาสหคเต อุทฺธจฺจสหคเต ขนฺเธ จ วตฺถุญฺจ ปจฺจยา วิจิกิจฺฉาสหคโต อุทฺธจฺจสหคโต โมโห (สํขิตฺตํ)ฯ
2. ปจฺจยปจฺจนียํ
2. สงฺขฺยาวาโร
สุทฺธํ
[14] นเหตุยา เอกํ, นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ปญฺจ, นอนนฺตเร ตีณิ…เป.… นอุปนิสฺสเย ตีณิ, นปุเรชาเต ปญฺจ, นปจฺฉาชาเต ปญฺจ , นอาเสวเน ปญฺจ, นกมฺเม ตีณิ, นวิปาเก ปญฺจ, นอาหาเร เอกํ, นอินฺทฺริเย เอกํ, นฌาเน เอกํ, นมคฺเค เอกํ, นสมฺปยุตฺเต ตีณิ, นวิปฺปยุตฺเต ปญฺจ, โนนตฺถิยา ตีณิ, โนวิคเต ตีณิฯ
3. ปจฺจยานุโลมปจฺจนียํ
[15] เหตุปจฺจยา นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ปญฺจ (เอวํ สพฺพตฺถ กาตพฺพํ)ฯ
4. ปจฺจยปจฺจนียานุโลมํ
[16] นเหตุปจฺจยา อารมฺมเณ เอกํ…เป.… อวิคเต เอกํฯ
4. นิสฺสยวาโร
(นิสฺสยวาโร ปจฺจยวารสทิโสฯ)
5. สํสฏฺฐวาโร
ปรามาสํ ธมฺมํ สํสฏฺโฐ โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสํ สํสฏฺฐา สมฺปยุตฺตกา ขนฺธา (เอวํ ปญฺจ ปญฺหา กาตพฺพา อรูเปเยว, สํสฏฺฐวาโรปิ สมฺปยุตฺตวาโรปิ เอวํ กาตพฺพา)ฯ
7. ปญฺหาวาโร
1. ปจฺจยานุโลมํ
1. วิภงฺควาโร
เหตุปจฺจโย
[17] โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – โนปรามาสา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺฐานานญฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย; ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป.…ฯ (1)
โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – โนปรามาสา เหตู ปรามาสสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยฯ (2)
โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – โนปรามาสา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ ปรามาสสฺส จ จิตฺตสมุฏฺฐานานญฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยฯ (3)