[55] สปฺปฏิฆญฺจ อปฺปฏิฆญฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ สปฺปฏิโฆ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – อปฺปฏิเฆ ขนฺเธ จ มหาภูเต จ ปฏิจฺจ สปฺปฏิฆํ จิตฺตสมุฏฺฐานํ รูปํ; ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป.… สปฺปฏิฆํ เอกํ มหาภูตญฺจ อาโปธาตุญฺจ ปฏิจฺจ ทฺเว มหาภูตา…เป.… สปฺปฏิเฆ มหาภูเต จ อาโปธาตุญฺจ ปฏิจฺจ สปฺปฏิฆํ จิตฺตสมุฏฺฐานํ รูปํ, กฏตฺตารูปํ, อุปาทารูปํ, โผฏฺฐพฺพายตนญฺจ อาโปธาตุญฺจ ปฏิจฺจ จกฺขายตนํ…เป.…ฯ (1)
สปฺปฏิฆญฺจ อปฺปฏิฆญฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ อปฺปฏิโฆ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – อปฺปฏิเฆ ขนฺเธ จ มหาภูเต จ ปฏิจฺจ อปฺปฏิฆํ จิตฺตสมุฏฺฐานํ รูปํ; ปฏิสนฺธิกฺขเณ อปฺปฏิเฆ ขนฺเธ จ มหาภูเต จ ปฏิจฺจ อปฺปฏิฆํ กฏตฺตารูปํ, โผฏฺฐพฺพายตนญฺจ อาโปธาตุญฺจ ปฏิจฺจ อปฺปฏิฆํ จิตฺตสมุฏฺฐานํ รูปํ, กฏตฺตารูปํ, อุปาทารูปํ, โผฏฺฐพฺพายตนญฺจ อาโปธาตุญฺจ ปฏิจฺจ อิตฺถินฺทฺริยํ…เป.… กพฬีกาโร อาหาโรฯ (2)
สปฺปฏิฆญฺจ อปฺปฏิฆญฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ สปฺปฏิโฆ จ อปฺปฏิโฆ จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ เหตุปจฺจยา – อปฺปฏิเฆ ขนฺเธ จ มหาภูเต จ ปฏิจฺจ สปฺปฏิฆญฺจ อปฺปฏิฆญฺจ จิตฺตสมุฏฺฐานํ รูปํ; ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป.… อปฺปฏิเฆ ขนฺเธ จ มหาภูเต จ ปฏิจฺจ สปฺปฏิฆญฺจ อปฺปฏิฆญฺจ กฏตฺตารูปํ, โผฏฺฐพฺพายตนญฺจ อาโปธาตุญฺจ ปฏิจฺจ สปฺปฏิฆญฺจ อปฺปฏิฆญฺจ จิตฺตสมุฏฺฐานํ รูปํ, กฏตฺตารูปํ, อุปาทารูปํ, โผฏฺฐพฺพายตนญฺจ อาโปธาตุญฺจ ปฏิจฺจ จกฺขายตนํ…เป.… รสายตนํ, อิตฺถินฺทฺริยํ…เป.… กพฬีกาโร อาหาโรฯ (3)
อารมฺมณปจฺจโย
[56] อปฺปฏิฆํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ อปฺปฏิโฆ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ อารมฺมณปจฺจยา – อปฺปฏิฆํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา…เป.… ทฺเว ขนฺเธ…เป.… ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป.… วตฺถุํ ปฏิจฺจ ขนฺธาฯ
อธิปติปจฺจยาทิ
[57] สปฺปฏิฆํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ อปฺปฏิโฆ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ อธิปติปจฺจยา (ปฏิสนฺธิ วชฺเชตพฺพา, กฏตฺตารูปา จ)… อนนฺตรปจฺจยา… สมนนฺตรปจฺจยา… สหชาตปจฺจยา (สพฺเพ มหาภูตา กาตพฺพา)… อญฺญมญฺญปจฺจยา – สปฺปฏิฆํ เอกํ มหาภูตํ ปฏิจฺจ ทฺเว มหาภูตา, ทฺเว มหาภูเต…เป.…ฯ (1)
สปฺปฏิฆํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ อปฺปฏิโฆ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ อญฺญมญฺญปจฺจยา – สปฺปฏิเฆ มหาภูเต ปฏิจฺจ อาโปธาตุ…เป.…ฯ (2)
สปฺปฏิฆํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ สปฺปฏิโฆ จ อปฺปฏิโฆ จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ อญฺญมญฺญปจฺจยา – สปฺปฏิฆํ เอกํ มหาภูตํ ปฏิจฺจ ทฺเว มหาภูตา อาโปธาตุ จ, ทฺเว มหาภูเต…เป.…ฯ (3)
[58] อปฺปฏิฆํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ อปฺปฏิโฆ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ อญฺญมญฺญปจฺจยา – อปฺปฏิฆํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา…เป.… ทฺเว ขนฺเธ…เป.… ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป.… ขนฺเธ ปฏิจฺจ วตฺถุ, วตฺถุํ ปฏิจฺจ ขนฺธาฯ (1)
อปฺปฏิฆํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ สปฺปฏิโฆ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ อญฺญมญฺญปจฺจยา – อาโปธาตุํ ปฏิจฺจ สปฺปฏิฆา มหาภูตา (อิเม อชฺฌตฺติกพาหิรา มหาภูตา กาตพฺพา)ฯ (2)
สปฺปฏิฆญฺจ อปฺปฏิฆญฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ สปฺปฏิโฆ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ อญฺญมญฺญปจฺจยา – สปฺปฏิฆํ เอกํ มหาภูตญฺจ อาโปธาตุญฺจ ปฏิจฺจ ทฺเว มหาภูตา…เป.… นิสฺสยปจฺจยา…เป.… อวิคตปจฺจยาฯ
1. ปจฺจยานุโลมํ
2. สงฺขฺยาวาโร
สุทฺธํ
[59] เหตุยา นว, อารมฺมเณ เอกํ, อธิปติยา นว, อนนฺตเร เอกํ, สมนนฺตเร เอกํ, สหชาเต นว, อญฺญมญฺเญ ฉ, นิสฺสเย นว, อุปนิสฺสเย เอกํ, ปุเรชาเต เอกํ, อาเสวเน เอกํ, กมฺเม นว, วิปาเก นว, อาหาเร นว, อินฺทฺริเย นว, ฌาเน นว, มคฺเค นว, สมฺปยุตฺเต เอกํ, วิปฺปยุตฺเต นว, อตฺถิยา นว, นตฺถิยา เอกํ, วิคเต เอกํ, อวิคเต นวฯ
อนุโลมํฯ
2. ปจฺจยปจฺจนียํ
1. วิภงฺควาโร
