(ก) ยสฺส กุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถ ตสฺส อพฺยากตา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺตีติ? นตฺถิฯ

(ข) ยสฺส วา ปน อพฺยากตา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺติ ตสฺส กุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถาติ? นิรุชฺฌิตฺถฯ

[159] (ก) ยสฺส อกุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถ ตสฺส อพฺยากตา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺตีติ? นตฺถิฯ

(ข) ยสฺส วา ปน อพฺยากตา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺติ ตสฺส อกุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถาติ? นิรุชฺฌิตฺถฯ

(ง) ปจฺจนีกโอกาโส

[160] ยตฺถ กุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถ ตตฺถ อกุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺตีติ?…เป.…ฯ

(จ) ปจฺจนีกปุคฺคโลกาสา

[161] (ก) ยสฺส ยตฺถ กุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถ ตสฺส ตตฺถ อกุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺตีติ?

สุทฺธาวาสานํ ทุติเย จิตฺเต วตฺตมาเน เตสํ ตตฺถ กุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถ, โน จ เตสํ ตตฺถ อกุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺติฯ อสญฺญสตฺตานํ เตสํ ตตฺถ กุสลา จ ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถ อกุสลา จ ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อกุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺติ ตสฺส ตตฺถ กุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถาติ?

อคฺคมคฺคสมงฺคีนํ อรหนฺตานํ ยสฺส จิตฺตสฺส อนนฺตรา อคฺคมคฺคํ ปฏิลภิสฺสนฺติ เตสํ ตตฺถ อกุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺติ, โน จ เตสํ ตตฺถ กุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถฯ อสญฺญสตฺตานํ เตสํ ตตฺถ อกุสลา จ ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺติ กุสลา จ ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถฯ

(ก) ยสฺส ยตฺถ กุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถ ตสฺส ตตฺถ อพฺยากตา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺตีติ? นิรุชฺฌิสฺสนฺติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อพฺยากตา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺติ ตสฺส ตตฺถ กุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถาติ? นิรุชฺฌิตฺถฯ

[162] (ก) ยสฺส ยตฺถ อกุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถ ตสฺส ตตฺถ อพฺยากตา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺตีติ? นิรุชฺฌิสฺสนฺติฯ

(ข) ยสฺส วา ปน ยตฺถ อพฺยากตา ธมฺมา น นิรุชฺฌิสฺสนฺติ ตสฺส ตตฺถ อกุสลา ธมฺมา น นิรุชฺฌิตฺถาติ? นิรุชฺฌิตฺถฯ

นิโรธวาโรฯ

3. อุปฺปาทนิโรธวาโร

(1) ปจฺจุปฺปนฺนวาโร

(ก) อนุโลมปุคฺคโล

[163] (ก) ยสฺส กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ตสฺส อกุสลา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺตีติ? โนฯ

(ข) ยสฺส วา ปน อกุสลา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ ตสฺส กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺตีติ? โนฯ

(ก) ยสฺส กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ตสฺส อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺตีติ? โนฯ

(ข) ยสฺส วา ปน อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ ตสฺส กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺตีติ? โนฯ

[164] (ก) ยสฺส อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ตสฺส อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺตีติ? โนฯ

(ข) ยสฺส วา ปน อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ ตสฺส อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺตีติ? โนฯ

(ข) อนุโลมโอกาโส

[165] (ก) ยตฺถ กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ตตฺถ อกุสลา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺตีติ? อามนฺตาฯ

(ข) ยตฺถ วา ปน อกุสลา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ ตตฺถ กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺตีติ? อามนฺตาฯ

(ก) ยตฺถ กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ตตฺถ อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺตีติ? อามนฺตาฯ

(ข) ยตฺถ วา ปน อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ ตตฺถ กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺตีติ?

อสญฺญสตฺเต ตตฺถ อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ, โน จ ตตฺถ กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติฯ จตุโวกาเร ปญฺจโวกาเร ตตฺถ อพฺยากตา จ ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ กุสลา จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติฯ

[166] (ก) ยตฺถ อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ตตฺถ อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺตีติ? อามนฺตาฯ

(ข) ยตฺถ วา ปน อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ ตตฺถ อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺตีติ?

อสญฺญสตฺเต ตตฺถ อพฺยากตา ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ, โน จ ตตฺถ อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติฯ จตุโวกาเร ปญฺจโวกาเร ตตฺถ อพฺยากตา จ ธมฺมา นิรุชฺฌนฺติ อกุสลา จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติฯ