เมนู

ปุถุชฺชโน กาเมสุ วีตราโค สห ธมฺมาภิสมยา อนาคามิผเล สณฺฐาตีติ? อามนฺตาฯ อปุพฺพํ อจริมํ ตโย มคฺเค ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อปุพฺพํ อจริมํ ตโย มคฺเค ภาเวตีติ? อามนฺตาฯ อปุพฺพํ อจริมํ ตีณิ สามญฺญผลานิ สจฺฉิกโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อปุพฺพํ อจริมํ ตีณิ สามญฺญผลานิ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตาฯ ติณฺณํ ผสฺสานํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ ติสฺสนฺนํ สญฺญานํ ติสฺสนฺนํ เจตนานํ ติณฺณํ จิตฺตานํ ติสฺสนฺนํ สทฺธานํ ติณฺณํ วีริยานํ ติสฺสนฺนํ สตีนํ ติณฺณํ สมาธีนํ ติสฺสนฺนํ ปญฺญานํ สโมธานํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ปุถุชฺชโน กาเมสุ วีตราโค สห ธมฺมาภิสมยา อนาคามิผเล สณฺฐาตีติ? อามนฺตาฯ โสตาปตฺติมคฺเคนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สกทาคามิมคฺเคนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ กตเมน มคฺเคนาติ? อนาคามิมคฺเคนาติฯ อนาคามิมคฺเคน สกฺกายทิฏฺฐิํ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

2. สุตฺตาหรณกถา

[281] อนาคามิมคฺเคน สกฺกายทิฏฺฐิํ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ชหตีติ? อามนฺตาฯ นนุ ติณฺณํ สํโยชนานํ ปหานา โสตาปตฺติผลํ วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ติณฺณํ สํโยชนานํ ปหานา โสตาปตฺติผลํ วุตฺตํ ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามิมคฺเคน สกฺกายทิฏฺฐิํ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ชหตี’’ติฯ อนาคามิมคฺเคน โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อนาคามิมคฺเคน โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ชหตีติ? อามนฺตาฯ นนุ กามราคพฺยาปาทานํ ตนุภาวา สกทาคามิผลํ วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ กามราคพฺยาปาทานํ ตนุภาวา สกทาคามิผลํ วุตฺตํ ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามิมคฺเคน โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ชหตี’’ติฯ

ปุถุชฺชโน กาเมสุ วีตราโค สห ธมฺมาภิสมยา อนาคามิผเล สณฺฐาตีติ? อามนฺตาฯ เย เกจิ ธมฺมํ อภิสเมนฺติ, สพฺเพ เต สห ธมฺมาภิสมยา อนาคามิผเล สณฺฐหนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

วตฺตพฺพํ – ‘‘ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาท’’นฺติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา –

‘‘อเหสุํ เต [อหิํสกา (อ. นิ. 6.54)] อตีตํเส, ฉ สตฺถาโร ยสสฺสิโน;

นิรามคนฺธา กรุเณธิมุตฺตา [กรุณาธิมุตฺตา (สี. ก.)], กามสํโยชนาติคาฯ

‘‘กามราคํ วิราเชตฺวา, พฺรหฺมโลกูปคา อหุ;

อเหสุํ สาวกา เตสํ, อเนกานิ สตานิปิฯ

‘‘นิรามคนฺธา กรุเณธิมุตฺตา, กามสํโยชนาติคา;

กามราคํ วิราเชตฺวา, พฺรหฺมโลกูปคา อหู’’ติ [อ. นิ. 6.54]

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทนฺติฯ

ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทนฺติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘โส หิ นาม, ภิกฺขเว, สุเนตฺโต สตฺถา เอวํ ทีฆายุโก สมาโน เอวํ จิรฏฺฐิติโก อปริมุตฺโต อโหสิ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ อปริมุตฺโต ทุกฺขสฺมาติ วทามิฯ ตํ กิสฺส เหตุ? จตุนฺนํ ธมฺมานํ อนนุโพธา อปฺปฏิเวธาฯ กตเมสํ จตุนฺนํ? อริยสฺส สีลสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา, อริยสฺส สมาธิสฺส, อริยาย ปญฺญาย, อริยาย วิมุตฺติยา อนนุโพธา อปฺปฏิเวธาฯ ตยิทํ, ภิกฺขเว, อริยํ สีลํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ, อริโย สมาธิ อนุพุทฺโธ ปฏิวิทฺโธ, อริยา ปญฺญา อนุพุทฺธา ปฏิวิทฺธา, อริยา วิมุตฺติ อนุพุทฺธา ปฏิวิทฺธา, อุจฺฉินฺนา ภวตณฺหา, ขีณา ภวเนตฺติ, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวติฯ

‘‘สีลํ สมาธิ ปญฺญา จ, วิมุตฺติ จ อนุตฺตรา;

อนุพุทฺธา อิเม ธมฺมา, โคตเมน ยสสฺสินาฯ

‘‘อิติ พุทฺโธ อภิญฺญาย, ธมฺมมกฺขาสิ ภิกฺขุนํ;

ทุกฺขสฺสนฺตกโร สตฺถา, จกฺขุมา ปรินิพฺพุโต’’ติ [อ. นิ. 7.66]

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาท’’นฺติฯ

ชหติกถา นิฏฺฐิตาฯ

5. สพฺพมตฺถีติกถา

1. วาทยุตฺติ

[282] สพฺพมตฺถีติ ? อามนฺตาฯ สพฺพตฺถ สพฺพมตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ สพฺพมตฺถีติ? อามนฺตาฯ สพฺพทา สพฺพมตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ สพฺพมตฺถีติ? อามนฺตาฯ สพฺเพน สพฺพํ สพฺพมตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ สพฺพมตฺถีติ? อามนฺตาฯ สพฺเพสุ สพฺพมตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ สพฺพมตฺถีติ? อามนฺตาฯ อโยคนฺติ กตฺวา สพฺพมตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ สพฺพมตฺถีติ? อามนฺตาฯ ยมฺปิ นตฺถิ, ตมฺปตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ สพฺพมตฺถีติ? อามนฺตาฯ สพฺพมตฺถีติ ยา ทิฏฺฐิ สา ทิฏฺฐิ มิจฺฉาทิฏฺฐีติ, ยา ทิฏฺฐิ สา ทิฏฺฐิ สมฺมาทิฏฺฐีติ, เหวมตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ (สํขิตฺตํ)ฯ วาทยุตฺติฯ

2. กาลสํสนฺทนา

[283] อตีตํ อตฺถีติ? อามนฺตาฯ นนุ อตีตํ นิรุทฺธํ วิคตํ วิปริณตํ อตฺถงฺคตํ อพฺภตฺถงฺคตนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อตีตํ นิรุทฺธํ วิคตํ วิปริณตํ อตฺถงฺคตํ อพฺภตฺถงฺคตํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตีตํ อตฺถี’’ติฯ

อนาคตํ อตฺถีติ? อามนฺตาฯ นนุ อนาคตํ อชาตํ อภูตํ อสญฺชาตํ อนิพฺพตฺตํ อนภินิพฺพตฺตํ อปาตุภูตนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อนาคตํ อชาตํ อภูตํ อสญฺชาตํ อนิพฺพตฺตํ อนภินิพฺพตฺตํ อปาตุภูตํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคตํ อตฺถี’’ติฯ

ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถิ ปจฺจุปฺปนฺนํ อนิรุทฺธํ อวิคตํ อวิปริณตํ น อตฺถงฺคตํ น อพฺภตฺถงฺคตนฺติ? อามนฺตาฯ อตีตํ อตฺถิ อตีตํ อนิรุทฺธํ อวิคตํ อวิปริณตํ น อตฺถงฺคตํ น อพฺภตฺถงฺคตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถิ ปจฺจุปฺปนฺนํ ชาตํ ภูตํ สญฺชาตํ นิพฺพตฺตํ อภินิพฺพตฺตํ ปาตุภูตนฺติ? อามนฺตาฯ อนาคตํ อตฺถิ อนาคตํ ชาตํ ภูตํ สญฺชาตํ นิพฺพตฺตํ อภินิพฺพตฺตํ ปาตุภูตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อตีตํ อตฺถิ อตีตํ นิรุทฺธํ วิคตํ วิปริณตํ อตฺถงฺคตํ อพฺภตฺถงฺคตนฺติ? อามนฺตาฯ