หญฺจิ สมาธิ มโนวิญฺญาณสมงฺคิสฺส, โสตวิญฺญาณสมงฺคี สทฺทํ สุณาติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สมาปนฺโน สทฺทํ สุณาตี’’ติ ฯ สมาธิ มโนวิญฺญาณสมงฺคิสฺส, โสตวิญฺญาณสมงฺคี สทฺทํ สุณาตีติ? อามนฺตาฯ ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ…เป.… ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[824] น วตฺตพฺพํ – ‘‘สมาปนฺโน สทฺทํ สุณาตี’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ ปฐมสฺส ฌานสฺส สทฺโท กณฺฏโก วุตฺโต ภควตาติ? อามนฺตา ฯ หญฺจิ ปฐมสฺส ฌานสฺส สทฺโท กณฺฏโก วุตฺโต ภควตา, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สมาปนฺโน สทฺทํ สุณาตี’’ติฯ

[825] ปฐมสฺส ฌานสฺส สทฺโท กณฺฏโก วุตฺโต ภควตาติ, สมาปนฺโน สทฺทํ สุณาตีติ? อามนฺตาฯ ทุติยสฺส ฌานสฺส วิตกฺโก วิจาโร กณฺฏโก วุตฺโต ภควตา, อตฺถิ ตสฺส วิตกฺกวิจาราติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ปฐมสฺส ฌานสฺส สทฺโท กณฺฏโก วุตฺโต ภควตาติ, สมาปนฺโน สทฺทํ สุณาตีติ? อามนฺตาฯ ตติยสฺส ฌานสฺส ปีติ กณฺฏโก…เป.… จตุตฺถสฺส ฌานสฺส อสฺสาสปสฺสาโส กณฺฏโก … อากาสานญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส รูปสญฺญา กณฺฏโก… วิญฺญาณญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส อากาสานญฺจายตนสญฺญา กณฺฏโก… อากิญฺจญฺญายตนํ สมาปนฺนสฺส วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา กณฺฏโก… เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปนฺนสฺส อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา กณฺฏโก… สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส สญฺญา จ เวทนา จ กณฺฏโก วุตฺโต ภควตา, อตฺถิ ตสฺส สญฺญา จ เวทนา จาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สทฺทํ สุณาตีติกถา นิฏฺฐิตาฯ

18. อฏฺฐารสมวคฺโค

(185) 9. จกฺขุนา รูปํ ปสฺสตีติกถา

[826] จกฺขุนา รูปํ ปสฺสตีติ? อามนฺตาฯ รูเปน รูปํ ปสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… รูเปน รูปํ ปสฺสตีติ? อามนฺตาฯ รูเปน รูปํ ปฏิวิชานาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… รูเปน รูปํ ปฏิวิชานาตีติ? อามนฺตาฯ รูปํ มโนวิญฺญาณนฺติ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… จกฺขุนา รูปํ ปสฺสตีติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ จกฺขุสฺส อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ นตฺถิ จกฺขุสฺส อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ นตฺถิ จกฺขุสฺส อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธิ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จกฺขุนา รูปํ ปสฺสตี’’ติฯ

โสเตน สทฺทํ สุณาตีติ…เป.… ฆาเนน คนฺธํ ฆายตีติ…เป.… ชิวฺหาย รสํ สายตีติ…เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสตีติ? อามนฺตาฯ รูเปน รูปํ ผุสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูเปน รูปํ ผุสตีติ? อามนฺตาฯ รูเปน รูปํ ปฏิวิชานาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… รูเปน รูปํ ปฏิวิชานาตีติ? อามนฺตาฯ รูปํ มโนวิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสตีติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ กายสฺส อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ นตฺถิ กายสฺส อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ นตฺถิ กายสฺส อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธิ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสตี’’ติ…เป.…ฯ

[827] น วตฺตพฺพํ – ‘‘จกฺขุนา รูปํ ปสฺสตี’’ติ…เป.… ‘‘กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสตี’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ…เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสตี’’ติ [ม. นิ. 1.349; อ. นิ. 4.37 (อฏฺฐกถา ปสฺสิตพฺพา)]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ…เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสตีติฯ

จกฺขุนา รูปํ ปสฺสตีติกถา นิฏฺฐิตาฯ

อฏฺฐารสมวคฺโคฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

พุทฺโธ ภควา มนุสฺสโลเก อฏฺฐาสิ, พุทฺเธน ภควตา ธมฺโม เทสิโต, นตฺถิ พุทฺธสฺส ภควโต กรุณา, พุทฺธสฺส ภควโต อุจฺจารปสฺสาโว อติวิย อญฺเญ คนฺธชาเต อธิคฺคณฺหาติ, เอเกน อริยมคฺเคน จตฺตาริ สามญฺญผลานิ สจฺฉิกโรติ, ฌานา ฌานํ สงฺกมติ, อตฺถิ ฌานนฺตริกา, สมาปนฺโน สทฺทํ สุณาติ, จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสติฯ