นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘เอกมิทาหํ, ภิกฺขเว, สมยํ อุกฺกฏฺฐายํ วิหรามิ สุภควเน สาลราชมูเล’’ติ [ที. นิ. 2.91]; ‘‘เอกมิทาหํ, ภิกฺขเว, สมยํ อุรุเวลายํ วิหรามิ อชปาลนิคฺโรเธ ปฐมาภิสมฺพุทฺโธ’’ติ [อ. นิ. 4.21]; ‘‘เอกมิทาหํ, ภิกฺขเว, สมยํ ราชคเห วิหรามิ เวฬุวเน กฬนฺทกนิวาเป’’ติ [ที. นิ. 2.180]; ‘‘เอกมิทาหํ, ภิกฺขเว, สมยํ สาวตฺถิยํ วิหรามิ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม’’ติ ; ‘‘เอกมิทาหํ, ภิกฺขเว, สมยํ เวสาลิยํ วิหรามิ มหาวเน กูฏาคารสาลาย’’นฺติ [ที. นิ. 3.11]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ พุทฺโธ ภควา มนุสฺสโลเก อฏฺฐาสีติฯ

[803] พุทฺโธ ภควา มนุสฺสโลเก อฏฺฐาสีติ? อามนฺตาฯ นนุ ภควา โลเก ชาโต, โลเก สํวฑฺโฒ, โลกํ อภิภุยฺย วิหรติ อนุปลิตฺโต โลเกนาติ [อ. นิ. 4.36]? อามนฺตาฯ หญฺจิ ภควา โลเก ชาโต, โลเก สํวฑฺโฒ, โลกํ อภิภุยฺย วิหรติ อนุปลิตฺโต โลเกน, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘พุทฺโธ ภควา มนุสฺสโลเก อฏฺฐาสี’’ติฯ

มนุสฺสโลกกถา นิฏฺฐิตาฯ

18. อฏฺฐารสมวคฺโค

(178) 2. ธมฺมเทสนากถา

[804] น วตฺตพฺพํ – ‘‘พุทฺเธน ภควตา ธมฺโม เทสิโต’’ติ? อามนฺตาฯ เกน เทสิโตติ? อภินิมฺมิเตน เทสิโตติฯ อภินิมฺมิโต ชิโน สตฺถา สมฺมาสมฺพุทฺโธ สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี ธมฺมสฺสามี ธมฺมปฺปฏิสรโณติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

น วตฺตพฺพํ – ‘‘พุทฺเธน ภควตา ธมฺโม เทสิโต’’ติ? อามนฺตาฯ เกน เทสิโตติ? อายสฺมตา อานนฺเทน เทสิโตติฯ อายสฺมา อานนฺโท ชิโน สตฺถา สมฺมาสมฺพุทฺโธ สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี ธมฺมสฺสามี ธมฺมปฺปฏิสรโณติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[805] น วตฺตพฺพํ – ‘‘พุทฺเธน ภควตา ธมฺโม เทสิโต’’ติ? อามนฺตาฯ