14. จุทฺทสมวคฺโค

(136) 1. กุสลากุสลปฏิสนฺทหนกถา

[686] อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ ยา อกุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธิ, สาว กุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลํ, น วตฺตพฺพํ – ‘‘ยา อกุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธิ, สาว กุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธี’’ติ? อามนฺตาฯ กุสลํ อนาวฏฺเฏนฺตสฺส [อนาวฏฺฏนฺตสฺส (สี. ปี. ก.), อนาวชฺชนฺตสฺส (สฺยา. กํ.)] อุปฺปชฺชติ …เป.… อปฺปณิทหนฺตสฺส อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ กุสลํ อาวฏฺเฏนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ…เป.… ปณิทหนฺตสฺส อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ กุสลํ อาวฏฺเฏนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ…เป.… ปณิทหนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูล’’นฺติฯ

[687] อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ อกุสลมูลํ อโยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ กุสลํ อโยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ กุสลํ โยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ กุสลํ โยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูล’’นฺติฯ

อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ กามสญฺญาย อนนฺตรา เนกฺขมฺมสญฺญา อุปฺปชฺชติ, พฺยาปาทสญฺญาย อนนฺตรา อพฺยาปาทสญฺญา อุปฺปชฺชติ, วิหิํสาสญฺญาย อนนฺตรา อวิหิํสาสญฺญา อุปฺปชฺชติ, พฺยาปาทสฺส อนนฺตรา เมตฺตา อุปฺปชฺชติ, วิหิํสาย อนนฺตรา กรุณา อุปฺปชฺชติ, อรติยา อนนฺตรา มุทิตา อุปฺปชฺชติ, ปฏิฆสฺส อนนฺตรา อุเปกฺขา อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[688] กุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ อกุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ ยา กุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธิ, สาว อกุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

กุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ อกุสลมูลํ, น วตฺตพฺพํ – ‘‘ยา กุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธิ, สาว อกุสลสฺส อุปฺปาทาย อาวฏฺฏนา…เป.… ปณิธี’’ติ? อามนฺตาฯ อกุสลํ อนาวฏฺเฏนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ…เป.… อปฺปณิทหนฺตสฺส อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ อกุสลํ อาวฏฺเฏนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ…เป.… ปณิทหนฺตสฺส อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อกุสลํ อาวฏฺเฏนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ…เป.… ปณิทหนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘กุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ อกุสลมูล’’นฺติฯ

[689] กุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ อกุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ กุสลํ โยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ อกุสลํ โยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ อกุสลํ อโยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อกุสลํ อโยนิโส มนสิกโรโต อุปฺปชฺชติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘กุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ อกุสลมูล’’นฺติฯ

กุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ อกุสลมูลนฺติ? อามนฺตาฯ เนกฺขมฺมสญฺญาย อนนฺตรา กามสญฺญา อุปฺปชฺชติ, อพฺยาปาทสญฺญาย อนนฺตรา พฺยาปาทสญฺญา อุปฺปชฺชติ, อวิหิํสาสญฺญาย อนนฺตรา วิหิํสาสญฺญา อุปฺปชฺชติ, เมตฺตาย อนนฺตรา พฺยาปาโท อุปฺปชฺชติ, กรุณาย อนนฺตรา วิหิํสา อุปฺปชฺชติ, มุทิตาย อนนฺตรา อรติ อุปฺปชฺชติ, อุเปกฺขาย อนนฺตรา ปฏิฆํ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[690] น วตฺตพฺพํ – ‘‘อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลํ, กุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ อกุสลมูล’’นฺติ? อามนฺตาฯ นนุ ยสฺมิํเยว วตฺถุสฺมิํ รชฺชติ ตสฺมิญฺเญว วตฺถุสฺมิํ วิรชฺชติ, ยสฺมิํเยว วตฺถุสฺมิํ วิรชฺชติ ตสฺมิญฺเญว วตฺถุสฺมิํ รชฺชตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ยสฺมิญฺเญว วตฺถุสฺมิํ รชฺชติ ตสฺมิญฺเญว วตฺถุสฺมิํ วิรชฺชติ, ยสฺมิญฺเญว วตฺถุสฺมิํ วิรชฺชติ ตสฺมิญฺเญว วตฺถุสฺมิํ รชฺชติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อกุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ กุสลมูลํ, กุสลมูลํ ปฏิสนฺทหติ อกุสลมูล’’นฺติฯ

กุสลากุสลปฏิสนฺทหนกถา นิฏฺฐิตาฯ

14. จุทฺทสมวคฺโค