นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, โส ตํ อสฺสาเทติ ตํ นิกาเมติ เตน จ วิตฺติํ อาปชฺชติ; วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ , โส ตํ อสฺสาเทติ ตํ นิกาเมติ เตน จ วิตฺติํ อาปชฺชตี’’ติ [อ. นิ. 4.123]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ สมาปนฺโน อสฺสาเทติ, ฌานนิกนฺติ ฌานารมฺมณาติฯ

สมาปนฺโน อสฺสาเทติกถา นิฏฺฐิตาฯ

13. เตรสมวคฺโค

(133) 8. อสาตราคกถา

[674] อตฺถิ อสาตราโคติ? อามนฺตาฯ ทุกฺขาภินนฺทิโน สตฺตา, อตฺถิ เกจิ ทุกฺขํ ปตฺเถนฺติ ปิเหนฺติ เอสนฺติ คเวสนฺติ ปริเยสนฺติ, ทุกฺขํ อชฺโฌสาย ติฏฺฐนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ สุขาภินนฺทิโน สตฺตา, อตฺถิ เกจิ สุขํ ปตฺเถนฺติ ปิเหนฺติ เอสนฺติ คเวสนฺติ ปริเยสนฺติ, สุขํ อชฺโฌสาย ติฏฺฐนฺตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สุขาภินนฺทิโน สตฺตา, อตฺถิ เกจิ สุขํ ปตฺเถนฺติ ปิเหนฺติ เอสนฺติ คเวสนฺติ ปริเยสนฺติ, สุขํ อชฺโฌสาย ติฏฺฐนฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ อสาตราโค’’ติฯ

อตฺถิ อสาตราโคติ? อามนฺตาฯ ทุกฺขาย เวทนาย ราคานุสโย อนุเสติ, สุขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย อนุเสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… นนุ สุขาย เวทนาย ราคานุสโย อนุเสติ, ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย อนุเสตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ สุขาย เวทนาย ราคานุสโย อนุเสติ, ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย อนุเสติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ อสาตราโค’’ติฯ

[675] น วตฺตพฺพํ – ‘‘อตฺถิ อสาตราโค’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘โส เอวํ อนุโรธวิโรธํ สมาปนฺโน ยํ กิญฺจิ เวทนํ เวทยติ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา, โส ตํ เวทนํ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺฐตี’’ติ [ม. นิ. 3.409 มหาตณฺหาสงฺขเย]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ อตฺถิ อสาตราโคติฯ

อสาตราคกถา นิฏฺฐิตาฯ

13. เตรสมวคฺโค

(134) 9. ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติกถา

[676] ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติ? อามนฺตาฯ วิปากาพฺยากตา กิริยาพฺยากตา รูปํ นิพฺพานํ จกฺขายตนํ…เป.… โผฏฺฐพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติ? อามนฺตาฯ รูปตณฺหา อพฺยากตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป.… ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติ? อามนฺตาฯ สทฺทตณฺหา…เป.… คนฺธตณฺหา…เป.… รสตณฺหา…เป.… โผฏฺฐพฺพตณฺหา อพฺยากตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปตณฺหา อกุสลาติ? อามนฺตาฯ ธมฺมตณฺหา อกุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สทฺทตณฺหา…เป.… โผฏฺฐพฺพตณฺหา อกุสลาติ? อามนฺตาฯ ธมฺมตณฺหา อกุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[677] ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติ? อามนฺตาฯ นนุ ตณฺหา อกุสลา วุตฺตา ภควตาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ตณฺหา อกุสลา วุตฺตา ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ธมฺมตณฺหา อพฺยากตา’’ติฯ

ธมฺมตณฺหา อพฺยากตาติ? อามนฺตาฯ นนุ โลโภ อกุสโล วุตฺโต ภควตา, ธมฺมตณฺหา โลโภติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ โลโภ อกุสโล วุตฺโต ภควตา, ธมฺมตณฺหา โลโภ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ธมฺมตณฺหา อพฺยากตา’’ติฯ

[678] ธมฺมตณฺหา โลโภ อพฺยากโตติ? อามนฺตา ฯ รูปตณฺหา โลโภ อพฺยากโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ธมฺมตณฺหา โลโภ อพฺยากโตติ? อามนฺตาฯ สทฺทตณฺหา…เป.… โผฏฺฐพฺพตณฺหา โลโภ อพฺยากโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปตณฺหา โลโภ อกุสโลติ? อามนฺตาฯ ธมฺมตณฺหา โลโภ อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สทฺทตณฺหา…เป.… โผฏฺฐพฺพตณฺหา โลโภ อกุสโลติ? อามนฺตาฯ ธมฺมตณฺหา โลโภ อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ