นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ยสฺส กสฺสจิ, อานนฺท, จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺฐิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา, โส อากงฺขมาโน กปฺปํ วา ติฏฺเฐยฺย กปฺปาวเสสํ วา’’ติ [ที. นิ. 2.166; สํ. นิ. 5.822; อุทา. 51]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเฐยฺยาติฯ

[624] อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเฐยฺยาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘จตุนฺนํ, ภิกฺขเว, ธมฺมานํ นตฺถิ โกจิ ปาฏิโภโค สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมิํ! กตเมสํ จตุนฺนํ? ชราธมฺโม ‘‘มา ชีรี’’ติ นตฺถิ โกจิ ปาฏิโภโค สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมิํฯ พฺยาธิธมฺโม ‘‘มา พฺยาธิยี’’ติ…เป.… มรณธมฺโม ‘‘มา มียี’’ติ…เป.… ยานิ โข ปน ตานิ ปุพฺเพ กตานิ ปาปกานิ กมฺมานิ สํกิเลสิกานิ โปโนพฺภวิกานิ [โปโนภวิกานิ (สี. ปี.)] สทรานิ [นิสฺสารานิ (สี. ปี. ก.), ทุกฺขุทฺรยานิ (สฺยา.)] ทุกฺขวิปากานิ อายติํ ชาติชรามรณิยานิ เตสํ วิปาโก ‘‘มา นิพฺพตฺตี’’ติ นตฺถิ โกจิ ปาฏิโภโค สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมิํฯ อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, จตุนฺนํ ธมฺมานํ นตฺถิ โกจิ ปาฏิโภโค สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมิ’’นฺติ [อ. นิ. 4.182]ฯ อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเฐยฺยา’’ติฯ

อิทฺธิพลกถา นิฏฺฐิตาฯ

11. เอกาทสมวคฺโค

(113) 8. สมาธิกถา

[625] จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? อามนฺตาฯ อตีตา จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป.… จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? อามนฺตาฯ อนาคตา จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? อามนฺตาฯ นนุ อตีตํ นิรุทฺธํ อนาคตํ อชาตนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อตีตํ นิรุทฺธํ อนาคตํ อชาตํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จิตฺตสนฺตติ สมาธี’’ติฯ

[626] เอกจิตฺตกฺขณิโก สมาธีติ? อามนฺตาฯ จกฺขุวิญฺญาณสมงฺคี สมาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… โสตวิญฺญาณสมงฺคี…เป.… ฆานวิญฺญาณสมงฺคี… ชิวฺหาวิญฺญาณสมงฺคี… กายวิญฺญาณสมงฺคี…เป.… อกุสลจิตฺตสมงฺคี …เป.… ราคสหคตจิตฺตสมงฺคี…เป.… โทสสหคตจิตฺตสมงฺคี…เป.… โมหสหคตจิตฺตสมงฺคี…เป.… อโนตฺตปฺปสหคตจิตฺตสมงฺคี สมาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? อามนฺตาฯ อกุสลจิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ราคสหคตา…เป.… โทสสหคตา…เป.… โมหสหคตา…เป.… อโนตฺตปฺปสหคตา จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

น วตฺตพฺพํ – ‘‘จิตฺตสนฺตติ สมาธี’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อหํ โข, อาวุโส นิคณฺฐา, ปโหมิ อนิญฺชมาโน กาเยน, อภาสมาโน วาจํ, สตฺต รตฺตินฺทิวานิ [รตฺติทิวานิ (ก.)] เอกนฺตสุขํ ปฏิสํเวที วิหริตุ’’นฺติ [ม. นิ. 1.180]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ จิตฺตสนฺตติ สมาธีติฯ

สมาธิกถา นิฏฺฐิตาฯ

11. เอกาทสมวคฺโค

(114) 9. ธมฺมฏฺฐิตตากถา

[627] ธมฺมฏฺฐิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตาฯ ตาย ฐิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ตาย ฐิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตาฯ ตาย ตาเยว นตฺถิ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยา , นตฺถิ วฏฺฏุปจฺเฉโท, นตฺถิ อนุปาทาปรินิพฺพานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปสฺส ฐิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตาฯ ตาย ฐิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ตาย ฐิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตาฯ ตาย ตาเยว นตฺถิ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยา, นตฺถิ วฏฺฏุปจฺเฉโท, นตฺถิ อนุปาทาปรินิพฺพานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ