(76) 4. กามกถา

[513] ปญฺเจวายตนา กามาติ? อามนฺตาฯ นนุ อตฺถิ ตปฺปฏิสํยุตฺโต ฉนฺโทติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อตฺถิ ตปฺปฏิสํยุตฺโต ฉนฺโท, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปญฺเจวายตนา กามา’’ติฯ นนุ อตฺถิ ตปฺปฏิสํยุตฺโต ราโค ตปฺปฏิสํยุตฺโต ฉนฺโท ตปฺปฏิสํยุตฺโต ฉนฺทราโค ตปฺปฏิสํยุตฺโต สงฺกปฺโป ตปฺปฏิสํยุตฺโต ราโค ตปฺปฏิสํยุตฺโต สงฺกปฺปราโค ตปฺปฏิสํยุตฺตา ปีติ ตปฺปฏิสํยุตฺตํ โสมนสฺสํ ตปฺปฏิสํยุตฺตํ ปีติโสมนสฺสนฺติ? อามนฺตา ฯ หญฺจิ อตฺถิ ตปฺปฏิสํยุตฺตํ ปีติโสมนสฺสํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปญฺเจวายตนา กามา’’ติฯ

[514] น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปญฺเจวายตนา กามา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา! กตเม ปญฺจ? จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา…เป.… กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา – อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ กามคุณา’’ติฯ อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ ปญฺเจวายตนา กามาติฯ

ปญฺเจวายตนา กามาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา! กตเม ปญฺจ? จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา…เป.… กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา – อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ กามคุณา ฯ อปิ จ, ภิกฺขเว, เนเต กามา กามคุณา นาเมเต อริยสฺส วินเย วุจฺจ’’นฺติ –

‘‘สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม,

น เต กามา ยานิ จิตฺรานิ โลเก;

สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม,

ติฏฺฐนฺติ จิตฺรานิ ตเถว โลเก;

อเถตฺถ ธีรา วินยนฺติ ฉนฺท’’นฺติ [อ. นิ. 6.63 นิพฺเพธิกสุตฺเต]ฯ

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปญฺเจวายตนา กามา’’ติฯ

กามกถา นิฏฺฐิตาฯ

8. อฏฺฐมวคฺโค

(77) 5. รูปธาตุกถา

[515] รูปิโน ธมฺมา รูปธาตูติ? อามนฺตาฯ รูปํ ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิญฺญาณฏฺฐิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ รูปูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ รูปูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… รูเป สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… รูเป อตฺถิ รูปํ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… รูปํ ปญฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปธาตุ ภโว คติ…เป.… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตาฯ รูปํ ภโว คติ…เป.… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ รูปธาตูปคํ กมฺมนฺติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ รูปูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ รูปธาตูปคา สตฺตาติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ รูปูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปธาตุยา สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? อามนฺตาฯ รูเป สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… รูปธาตุยา อตฺถิ รูปํ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณนฺติ? อามนฺตาฯ รูเป อตฺถิ รูปํ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… รูปธาตุ ปญฺจโวการภโวติ? อามนฺตาฯ รูปํ ปญฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[516] รูปิโน ธมฺมา รูปธาตุ, กามธาตุยา อตฺถิ รูปนฺติ? อามนฺตาฯ สาว กามธาตุ, สา รูปธาตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สาว กามธาตุ, สา รูปธาตูติ? อามนฺตาฯ กามภเวน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ทฺวีหิ ภเวหิ สมนฺนาคโต โหติ – กามภเวน จ รูปภเวน จาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

รูปธาตุกถา นิฏฺฐิตาฯ

8. อฏฺฐมวคฺโค