[54] ปุคฺคโล นุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’ติ? อามนฺตาฯ ปุคฺคโล สปฺปจฺจโย…เป.… ปุคฺคโล อปฺปจฺจโย… ปุคฺคโล สงฺขโต… ปุคฺคโล อสงฺขโต… ปุคฺคโล สสฺสโต… ปุคฺคโล อสสฺสโต… ปุคฺคโล สนิมิตฺโต… ปุคฺคโล อนิมิตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ (สํขิตฺตํ)

ลกฺขณยุตฺติกถาฯ

9. วจนโสธนํ

[55] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ, อุปลพฺภติ ปุคฺคโลติ? ปุคฺคโล อุปลพฺภติ, อุปลพฺภติ เกหิจิ ปุคฺคโล เกหิจิ น ปุคฺคโลติฯ ปุคฺคโล เกหิจิ อุปลพฺภติ เกหิจิ น อุปลพฺภตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[56] ปุคฺคโล สจฺจิกฏฺโฐ, สจฺจิกฏฺโฐ ปุคฺคโลติ? ปุคฺคโล สจฺจิกฏฺโฐ, สจฺจิกฏฺโฐ เกหิจิ ปุคฺคโล เกหิจิ น ปุคฺคโลติฯ ปุคฺคโล เกหิจิ สจฺจิกฏฺโฐ เกหิจิ น สจฺจิกฏฺโฐติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[57] ปุคฺคโล วิชฺชมาโน, วิชฺชมาโน ปุคฺคโลติ? ปุคฺคโล วิชฺชมาโน, วิชฺชมาโน เกหิจิ ปุคฺคโล เกหิจิ น ปุคฺคโลติฯ ปุคฺคโล เกหิจิ วิชฺชมาโน เกหิจิ น วิชฺชมาโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[58] ปุคฺคโล สํวิชฺชมาโน, สํวิชฺชมาโน ปุคฺคโลติ? ปุคฺคโล สํวิชฺชมาโน, สํวิชฺชมาโน เกหิจิ ปุคฺคโล เกหิจิ น ปุคฺคโลติฯ ปุคฺคโล เกหิจิ สํวิชฺชมาโน เกหิจิ น สํวิชฺชมาโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[59] ปุคฺคโล อตฺถิ, อตฺถิ ปุคฺคโลติ? ปุคฺคโล อตฺถิ, อตฺถิ เกหิจิ ปุคฺคโล เกหิจิ น ปุคฺคโลติฯ ปุคฺคโล เกหิจิ อตฺถิ เกหิจิ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[60] ปุคฺคโล อตฺถิ, อตฺถิ น สพฺโพ ปุคฺคโลติ? อามนฺตา…เป.… ปุคฺคโล นตฺถิ, นตฺถิ น สพฺโพ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ (สํขิตฺตํ)

วจนโสธนํฯ

10. ปญฺญตฺตานุโยโค

[61] รูปธาตุยา รูปี ปุคฺคโลติ? อามนฺตาฯ กามธาตุยา กามี ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[62] รูปธาตุยา รูปิโน สตฺตาติ? อามนฺตาฯ กามธาตุยา กามิโน สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[63] อรูปธาตุยา อรูปี ปุคฺคโลติ? อามนฺตาฯ กามธาตุยา กามี ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[64] อรูปธาตุยา อรูปิโน สตฺตาติ? อามนฺตาฯ กามธาตุยา กามิโน สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[65] รูปธาตุยา รูปี ปุคฺคโล อรูปธาตุยา อรูปี ปุคฺคโล, อตฺถิ จ โกจิ รูปธาตุยา จุโต อรูปธาตุํ อุปปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ รูปี ปุคฺคโล อุปจฺฉินฺโน, อรูปี ปุคฺคโล ชาโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[66] รูปธาตุยา รูปิโน สตฺตา อรูปธาตุยา อรูปิโน สตฺตา, อตฺถิ จ โกจิ รูปธาตุยา จุโต อรูปธาตุํ อุปปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ รูปี สตฺโต อุปจฺฉินฺโน, อรูปี สตฺโต ชาโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[67] กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเตติ? อามนฺตาฯ ปุคฺคโลติ วา ชีโวติ วา, ชีโวติ วา ปุคฺคโลติ วา, ปุคฺคลํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเตติ? อามนฺตาฯ อญฺโญ กาโย, อญฺโญ ปุคฺคโลติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ ชีวํ, อญฺญํ สรีรนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ นิคฺคหํฯ หญฺจิ กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, ปุคฺคโลติ วา ชีโวติ วา, ชีโวติ วา ปุคฺคโลติ วา, ปุคฺคลํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโล; เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีร’’นฺติฯ

ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, ปุคฺคโลติ วา ชีโวติ วา, ชีโวติ วา ปุคฺคโลติ วา, ปุคฺคลํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโล,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีร’’’นฺติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีร’’นฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, ปุคฺคโลติ วา ชีโวติ วา, ชีโวติ วา ปุคฺคโลติ วา, ปุคฺคลํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, ปุคฺคโลติ วา ชีโวติ วา, ชีโวติ วา ปุคฺคโลติ วา, ปุคฺคลํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโล’, โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีร’’’นฺติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

[68] กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเตติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’ติ? อามนฺตาฯ อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ ปฏิกมฺมํฯ หญฺจิ กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, วุตฺตํ ภควตา – ‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘กาโยติ วา สรีรนฺติ วา, สรีรนฺติ วา กาโยติ วา, กายํ อปฺปิยํ กริตฺวา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต, วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ (สํขิตฺตํ)

ปญฺญตฺตานุโยโคฯ

11. คติอนุโยโค

[69] ปุคฺคโล สนฺธาวติ อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, ปรสฺมา โลกา อิมํ โลกนฺติ? อามนฺตาฯ โส ปุคฺคโล สนฺธาวติ อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, ปรสฺมา โลกา อิมํ โลกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป.…ฯ

[70] ปุคฺคโล สนฺธาวติ อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, ปรสฺมา โลกา อิมํ โลกนฺติ? อามนฺตาฯ อญฺโญ ปุคฺคโล สนฺธาวติ อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, ปรสฺมา โลกา อิมํ โลกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[71] ปุคฺคโล สนฺธาวติ อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, ปรสฺมา โลกา อิมํ โลกนฺติ? อามนฺตาฯ โส จ อญฺโญ จ สนฺธาวติ อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, ปรสฺมา โลกา อิมํ โลกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[72] ปุคฺคโล สนฺธาวติ อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, ปรสฺมา โลกา อิมํ โลกนฺติ? อามนฺตาฯ เนว โส สนฺธาวติ, น อญฺโญ สนฺธาวติ อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, ปรสฺมา โลกา อิมํ โลกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ