นนุ ปสฺสติ ทฺวินฺนํ รุกฺขานํ อนฺตรํ, ทฺวินฺนํ ถมฺภานํ อนฺตรํ, ตาฬจฺฉิทฺทํ วาตปานจฺฉิทฺทนฺติ? อามนฺตา ฯ หญฺจิ ปสฺสติ ทฺวินฺนํ รุกฺขานํ อนฺตรํ, ทฺวินฺนํ ถมฺภานํ อนฺตรํ, ตาฬจฺฉิทฺทํ วาตปานจฺฉิทฺทํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อากาโส สนิทสฺสโน’’ติฯ
อากาโส สนิทสฺสโนติกถา นิฏฺฐิตาฯ
6. ฉฏฺฐวคฺโค
(60) 8. ปถวีธาตุ สนิทสฺสนาติอาทิกถา
[465] ปถวีธาตุ สนิทสฺสนาติ? อามนฺตาฯ รูปํ รูปายตนํ รูปธาตุ นีลํ ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ จกฺขุวิญฺเญยฺยํ จกฺขุสฺมิํ ปฏิหญฺญติ จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ
ปถวีธาตุ สนิทสฺสนาติ? อามนฺตาฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ ปถวีธาตุญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ
จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ ปถวีธาตุญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ? อามนฺตาฯ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ ปถวีธาตุญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิฯ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ ปถวีธาตุญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติฯ
[466] น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปถวีธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ ปสฺสติ ภูมิํ ปาสาณํ ปพฺพตนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปสฺสติ [ปสฺสสิ (สี. สฺยา. ก.) เอวมุปริปิ] ภูมิํ ปาสาณํ ปพฺพตํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปถวีธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ…เป.…ฯ
น วตฺตพฺพํ – ‘‘อาโปธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ ปสฺสติ อุทกนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปสฺสติ อุทกํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อาโปธาตุ สนิทสฺสนาติ…เป.…ฯ
น วตฺตพฺพํ – เตโชธาตุ สนิทสฺสนาติ? อามนฺตาฯ นนุ ปสฺสติ อคฺคิํ ชลนฺตนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปสฺสติ อคฺคิํ ชลนฺตํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘เตโชธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ…เป.…ฯ
น วตฺตพฺพํ – ‘‘วาโยธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ ปสฺสติ วาเตน รุกฺเข สญฺจาลิยมาเนติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปสฺสติ วาเตน รุกฺเข สญฺจาลิยมาเน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘วาโยธาตุ สนิทสฺสนา’’ติ…เป.…ฯ
ปถวีธาตุ สนิทสฺสนาติอาทิกถา นิฏฺฐิตาฯ
6. ฉฏฺฐวคฺโค
(61) 9. จกฺขุนฺทฺริยํ สนิทสฺสนนฺติอาทิกถา
[467] จกฺขุนฺทฺริยํ สนิทสฺสนนฺติ? อามนฺตาฯ รูปํ รูปายตนํ รูปธาตุ…เป.… จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ
จกฺขุนฺทฺริยํ สนิทสฺสนนฺติ? อามนฺตาฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ
จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ? อามนฺตาฯ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิฯ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติฯ
[468] น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปญฺจินฺทฺริยานิ สนิทสฺสนานี’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ ปสฺสติ จกฺขุํ โสตํ ฆานํ ชิวฺหํ กายนฺติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ปสฺสติ จกฺขุํ โสตํ ฆานํ ชิวฺหํ กายํ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปญฺจินฺทฺริยานิ สนิทสฺสนานี’’ติ…เป.…ฯ
จกฺขุนฺทฺริยํ สนิทสฺสนนฺติอาทิกถา นิฏฺฐิตาฯ
6. ฉฏฺฐวคฺโค
(62) 10. กายกมฺมํ สนิทสฺสนนฺติกถา
[469] กายกมฺมํ สนิทสฺสนนฺติ? อามนฺตาฯ รูปํ รูปายตนํ รูปธาตุ นีลํ ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ จกฺขุวิญฺเญยฺยํ จกฺขุสฺมิํ ปฏิหญฺญติ จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ