[45] จกฺขุนฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, โสตินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ…เป.… อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน…เป.… โสตินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ…เป.… อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ…เป.… อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน; อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อาชานาหิ ปฏิกมฺมํฯ หญฺจิ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยํ, วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’’ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน; เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยํ, วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉาฯ

โน เจ ปน วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’ติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยํ, วุตฺตํ ภควตา – ‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน,’ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนา’’ติฯ ยํ ตตฺถ วเทสิ – ‘‘วตฺตพฺเพ โข – ‘อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺญํ อญฺญินฺทฺริยํ, วุตฺตํ ภควตา – อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน, อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน,’ โน จ วตฺตพฺเพ – ‘อญฺญํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ อญฺโญ ปุคฺคโล’’’ติ มิจฺฉา…เป.…ฯ

โอปมฺมสํสนฺทนํฯ

7. จตุกฺกนยสํสนฺทนํ

[46] ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถนาติ? อามนฺตาฯ รูปํ ปุคฺคโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ