อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส ทิฏฺฐิปริยุฏฺฐานํ นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีนนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส ทิฏฺฐานุสโย นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส ทิฏฺฐิปริยุฏฺฐานํ นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีนนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส วิจิกิจฺฉานุสโย… สีลพฺพตปรามาโส นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺฐานํ นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีนนฺติ? อามนฺตา ฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส วิจิกิจฺฉานุสโย… สีลพฺพตปรามาโส นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส ทิฏฺฐิปริยุฏฺฐานํ นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีนนฺติ? อามนฺตาฯ โคตฺรภุโน ปุคฺคลสฺส ทิฏฺฐิปริยุฏฺฐานํ นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺฐานํ นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีนนฺติ? อามนฺตาฯ โคตฺรภุโน ปุคฺคลสฺส วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺฐานํ นุปฺปชฺชิสฺสตีติ กตฺวา ปหีนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกกถา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยวคฺโค

(26) 6. อฏฺฐมกสฺสอินฺทฺริยกถา

[371] อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ สทฺธาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ วีริยินฺทฺริยํ…เป.… นตฺถิ สตินฺทฺริยํ…เป.… นตฺถิ สมาธินฺทฺริยํ…เป.… นตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ ปญฺญาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธาติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ วีริยํ…เป.… อตฺถิ สติ… อตฺถิ สมาธิ… อตฺถิ ปญฺญาติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ มโน, อตฺถิ มนินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, อตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ มโน, อตฺถิ มนินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญา, อตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ โสมนสฺสํ, อตฺถิ โสมนสฺสินฺทฺริยํ, อตฺถิ ชีวิตํ, อตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, อตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ชีวิตํ, อตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส…เป.… อตฺถิ ปญฺญา, อตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, นตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ มโน, นตฺถิ มนินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, นตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ โสมนสฺสํ, นตฺถิ โสมนสฺสินฺทฺริยนฺติ…เป.… อตฺถิ ชีวิตํ, นตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญา, นตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ มโน, นตฺถิ มนินฺทฺริยนฺติ? อตฺถิ โสมนสฺสํ, นตฺถิ โสมนสฺสินฺทฺริยนฺติ? อตฺถิ ชีวิตํ, นตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมโก ปุคฺคโล อสฺสทฺโธติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ วีริยินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมโก ปุคฺคโล กุสีโต หีนวีริโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ สตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมโก ปุคฺคโล มุฏฺฐสฺสติ อสมฺปชาโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ สมาธินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมโก ปุคฺคโล อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมโก ปุคฺคโล ทุปฺปญฺโญ เอลมูโคติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, สา จ สทฺธา นิยฺยานิกาติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, สา จ สทฺธา นิยฺยานิกา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ สทฺธินฺทฺริย’’นฺติฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ วีริยํ, ตญฺจ วีริยํ นิยฺยานิกํ; อตฺถิ สติ, สา จ สติ นิยฺยานิกา; อตฺถิ สมาธิ, โส จ สมาธิ นิยฺยานิโก; อตฺถิ ปญฺญา, สา จ ปญฺญา นิยฺยานิกาติ? อามนฺตา ฯ

หญฺจิ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญา, สา จ ปญฺญา นิยฺยานิกา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ ปญฺญินฺทฺริย’’นฺติฯ

[372] สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, อตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, อตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญา, อตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญา, อตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส… อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, อตฺถิ สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… อตฺถิ ปญฺญา, อตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญา, อตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, นตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, นตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญา, นตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตาฯ สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญา, นตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ สทฺธา, นตฺถิ สทฺธินฺทฺริยนฺติ…เป.… อตฺถิ ปญฺญา, นตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา ฯ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส… อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺญา, นตฺถิ ปญฺญินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ ปญฺจินฺทฺริยานีติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ปญฺจิมานิ, ภิกฺขเว, อินฺทฺริยานิ! กตมานิ ปญฺจ? สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปญฺญินฺทฺริยํ – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจินฺทฺริยานิฯ อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมตฺตา ปริปูรตฺตา อรหา โหติฯ ตโต มุทุตเรหิ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน โหติ, ตโต มุทุตเรหิ อนาคามี โหติ, ตโต มุทุตเรหิ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน โหติ, ตโต มุทุตเรหิ สกทาคามี โหติ, ตโต มุทุตเรหิ สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน โหติ, ตโต มุทุตเรหิ โสตาปนฺโน โหติ, ตโต มุทุตเรหิ โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน โหติฯ

ยสฺส โข, ภิกฺขเว, อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ นตฺถิ, ตมหํ ‘พาหิโร ปุถุชฺชนปกฺเข ฐิโต’ติ วทามี’’ติ [สํ. นิ. 5.488]ฯ อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ อฏฺฐมโก ปุคฺคโล พาหิโร ปุถุชฺชนปกฺเข ฐิโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… เตน หิ อฏฺฐมกสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ ปญฺจินฺทฺริยานีติฯ

อฏฺฐมกสฺส อินฺทฺริยกถา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยวคฺโค

(27) 7. ทิพฺพจกฺขุกถา

[373] มํสจกฺขุํ ธมฺมุปตฺถทฺธํ ทิพฺพจกฺขุํ โหตีติ? อามนฺตาฯ มํสจกฺขุํ ทิพฺพจกฺขุํ, ทิพฺพจกฺขุํ มํสจกฺขุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

มํสจกฺขุํ ธมฺมุปตฺถทฺธํ ทิพฺพจกฺขุํ โหตีติ? อามนฺตาฯ ยาทิสํ มํสจกฺขุํ ตาทิสํ ทิพฺพจกฺขุํ, ยาทิสํ ทิพฺพจกฺขุํ ตาทิสํ มํสจกฺขุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

มํสจกฺขุํ ธมฺมุปตฺถทฺธํ ทิพฺพจกฺขุํ โหตีติ? อามนฺตาฯ ตญฺเญว มํสจกฺขุํ ตํ ทิพฺพจกฺขุํ, ตํ ทิพฺพจกฺขุํ ตํ มํสจกฺขุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

มํสจกฺขุํ ธมฺมุปตฺถทฺธํ ทิพฺพจกฺขุํ โหตีติ? อามนฺตาฯ ยาทิโส มํสจกฺขุสฺส วิสโย อานุภาโว โคจโร ตาทิโส ทิพฺพสฺส จกฺขุสฺส วิสโย อานุภาโว โคจโรติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

มํสจกฺขุํ ธมฺมุปตฺถทฺธํ ทิพฺพจกฺขุํ โหตีติ? อามนฺตาฯ อุปาทิณฺณํ [อุปาทินฺนํ (สฺยา. กํ.)] หุตฺวา อนุปาทิณฺณํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อุปาทิณฺณํ หุตฺวา อนุปาทิณฺณํ โหตีติ? อามนฺตาฯ กามาวจรํ หุตฺวา รูปาวจรํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

กามาวจรํ หุตฺวา รูปาวจรํ โหตีติ? อามนฺตาฯ รูปาวจรํ หุตฺวา อรูปาวจรํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

รูปาวจรํ หุตฺวา อรูปาวจรํ โหตีติ? อามนฺตาฯ ปริยาปนฺนํ หุตฺวา อปริยาปนฺนํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ