เมนู

สพฺเพ สงฺขารา อโนธิํ กตฺวา กุกฺกุฬาติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา –

‘‘สุโข วิเวโก ตุฏฺฐสฺส, สุตธมฺมสฺส ปสฺสโต;

อพฺยาปชฺชํ สุขํ โลเก, ปาณภูเตสุ สํยโมฯ

‘‘สุขา วิราคตา โลเก, กามานํ สมติกฺกโม;

อสฺมิมานสฺส โย วินโย, เอตํ เว ปรมํ สุขํ [มหาว. 5; อุทา. 11 อุทาเน จ]

‘‘ตํ สุเขน สุขํ ปตฺตํ, อจฺจนฺตสุขเมว ตํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, เอตํ เว ปรมํ สุข’’นฺติฯ

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘สพฺเพ สงฺขารา อโนธิํ กตฺวา กุกฺกุฬา’’ติฯ

กุกฺกุฬกถา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยวคฺโค

(18) 9. อนุปุพฺพาภิสมยกถา

[339] อนุปุพฺพาภิสมโยติ ? อามนฺตาฯ อนุปุพฺเพน โสตาปตฺติมคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ อนุปุพฺเพน โสตาปตฺติมคฺคํ ภาเวตีติ? อามนฺตาฯ อนุปุพฺเพน โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อนุปุพฺพาภิสมโยติ? อามนฺตาฯ อนุปุพฺเพน สกทาคามิมคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ อนุปุพฺเพน สกทาคามิมคฺคํ ภาเวตีติ? อามนฺตาฯ อนุปุพฺเพน สกทาคามิผลํ สจฺฉิกโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อนุปุพฺพาภิสมโยติ? อามนฺตาฯ อนุปุพฺเพน อนาคามิมคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ อนุปุพฺเพน อนาคามิมคฺคํ ภาเวตีติ? อามนฺตาฯ อนุปุพฺเพน อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

อนุปุพฺพาภิสมโยติ ? อามนฺตาฯ อนุปุพฺเพน อรหตฺตมคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ อนุปุพฺเพน อรหตฺตมคฺคํ ภาเวตีติ? อามนฺตาฯ อนุปุพฺเพน อรหตฺตผลํ สจฺฉิกโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

[340] โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขทสฺสเนน กิํ ชหตีติ? สกฺกายทิฏฺฐิํ, วิจิกิจฺฉํ, สีลพฺพตปรามาสํ, ตเทกฏฺเฐ จ กิเลเส จตุภาคํ ชหตีติฯ จตุภาคํ โสตาปนฺโน, จตุภาคํ น โสตาปนฺโน, จตุภาคํ โสตาปตฺติผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ สตฺตกฺขตฺตุปรโม โกลงฺโกโล เอกพีชี พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, ธมฺเม…เป.… สงฺเฆ…เป.… อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต จตุภาคํ น อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

สมุทยทสฺสเนน…เป.… นิโรธทสฺสเนน…เป.… มคฺคทสฺสเนน กิํ ชหตีติ? สกฺกายทิฏฺฐิํ, วิจิกิจฺฉํ, สีลพฺพตปรามาสํ, ตเทกฏฺเฐ จ กิเลเส จตุภาคํ ชหตีติฯ จตุภาคํ โสตาปนฺโน, จตุภาคํ น โสตาปนฺโน, จตุภาคํ โสตาปตฺติผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ สตฺตกฺขตฺตุปรโม โกลงฺโกโล เอกพีชี พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, ธมฺเม…เป.… สงฺเฆ…เป.… อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต, จตุภาคํ น อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[341] สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขทสฺสเนน กิํ ชหตีติ? โอฬาริกํ กามราคํ, โอฬาริกํ พฺยาปาทํ, ตเทกฏฺเฐ จ กิเลเส จตุภาคํ ชหตีติฯ จตุภาคํ สกทาคามี, จตุภาคํ น สกทาคามี, จตุภาคํ สกทาคามิผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สมุทยทสฺสเนน…เป.… นิโรธทสฺสเนน…เป.… มคฺคทสฺสเนน กิํ ชหตีติ? โอฬาริกํ กามราคํ, โอฬาริกํ พฺยาปาทํ, ตเทกฏฺเฐ จ กิเลเส จตุภาคํ ชหตีติฯ จตุภาคํ สกทาคามี, จตุภาคํ น สกทาคามี, จตุภาคํ สกทาคามิผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ , กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[342] อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขทสฺสเนน กิํ ชหตีติ? อณุสหคตํ กามราคํ, อณุสหคตํ พฺยาปาทํ, ตเทกฏฺเฐ จ กิเลเส จตุภาคํ ชหตีติฯ จตุภาคํ อนาคามี, จตุภาคํ น อนาคามี, จตุภาคํ อนาคามิผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ อนฺตราปรินิพฺพายี…เป.… อุปหจฺจปรินิพฺพายี… อสงฺขารปรินิพฺพายี… สสงฺขารปรินิพฺพายี… อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามี, จตุภาคํ น อุทฺธํโสโต น อกนิฏฺฐคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สมุทยทสฺสเนน…เป.… นิโรธทสฺสเนน…เป.… มคฺคทสฺสเนน กิํ ชหตีติ? อณุสหคตํ กามราคํ, อณุสหคตํ พฺยาปาทํ, ตเทกฏฺเฐ จ กิเลเส จตุภาคํ ชหตีติฯ จตุภาคํ อนาคามี, จตุภาคํ น อนาคามี, จตุภาคํ อนาคามิผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ อนฺตราปรินิพฺพายี…เป.… อุปหจฺจปรินิพฺพายี… อสงฺขารปรินิพฺพายี… สสงฺขารปรินิพฺพายี… อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามี, จตุภาคํ น อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[343] อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขทสฺสเนน กิํ ชหตีติ? รูปราคํ, อรูปราคํ, มานํ, อุทฺธจฺจํ, อวิชฺชํ, ตเทกฏฺเฐ จ กิเลเส จตุภาคํ ชหตีติฯ จตุภาคํ อรหา, จตุภาคํ น อรหา, จตุภาคํ อรหตฺตปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ วีตราโค…เป.… วีตโทโส… วีตโมโห…เป.… กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต อุกฺขิตฺตปลิโฆ สงฺกิณฺณปริโข อพฺพูฬฺเหสิโก นิรคฺคโฬ อริโย ปนฺนทฺธโช ปนฺนภาโร วิสญฺญุตฺโต สุวิชิตวิชโย, ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺญาตํ, สมุทโย ปหีโน, นิโรโธ สจฺฉิกโต, มคฺโค ภาวิโต, อภิญฺเญยฺยํ อภิญฺญาตํ, ปริญฺเญยฺยํ ปริญฺญาตํ, ปหาตพฺพํ ปหีนํ, ภาเวตพฺพํ ภาวิตํ…เป.… สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ, จตุภาคํ สจฺฉิกาตพฺพํ น สจฺฉิกตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

สมุทยทสฺสเนน … นิโรธทสฺสเนน… มคฺคทสฺสเนน กิํ ชหตีติ? รูปราคํ, อรูปราคํ, มานํ, อุทฺธจฺจํ, อวิชฺชํ, ตเทกฏฺเฐ จ กิเลเส จตุภาคํ ชหตีติฯ จตุภาคํ อรหา, จตุภาคํ น อรหา, จตุภาคํ อรหตฺตปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, จตุภาคํ วีตราโค… วีตโทโส… วีตโมโห… กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต อุกฺขิตฺตปลิโฆ สงฺกิณฺณปริโข อพฺพูฬฺเหสิโก นิรคฺคโฬ อริโย ปนฺนทฺธโช ปนฺนภาโร วิสญฺญุตฺโต สุวิชิตวิชโย, ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺญาตํ, สมุทโย ปหีโน, นิโรโธ สจฺฉิกโต, มคฺโค ภาวิโต, อภิญฺเญยฺยํ อภิญฺญาตํ, ปริญฺเญยฺยํ ปริญฺญาตํ, ปหาตพฺพํ ปหีนํ, ภาเวตพฺพํ ภาวิตํ…เป.… สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ, จตุภาคํ สจฺฉิกาตพฺพํ น สจฺฉิกตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[344] โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตาฯ ทุกฺเข ทิฏฺเฐ ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ สมุทยํ ทกฺขนฺโต…เป.… นิโรธํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา ฯ นิโรเธ ทิฏฺเฐ ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพติ? น เหวํ วตฺตพฺเพฯ

โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล มคฺคํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพ, มคฺเค ทิฏฺเฐ ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตาฯ ทุกฺขํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพ, ทุกฺเข ทิฏฺเฐ ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… มคฺคํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพ, มคฺเค ทิฏฺเฐ ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตาฯ สมุทยํ ทกฺขนฺโต…เป.… นิโรธํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพ, นิโรเธ ทิฏฺเฐ ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพ, ทุกฺเข ทิฏฺเฐ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพ’’ติ? อามนฺตาฯ มคฺคํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพ, มคฺเค ทิฏฺเฐ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพ’’ติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สมุทยํ ทกฺขนฺโต… นิโรธํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพ, นิโรเธ ทิฏฺเฐ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพ’’ติ? อามนฺตาฯ

มคฺคํ ทกฺขนฺโต ‘‘ปฏิปนฺนโก’’ติ วตฺตพฺโพ, มคฺเค ทิฏฺเฐ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพ’’ติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[สกวาทีปุจฺฉาลกฺขณํ] โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพ, ทุกฺเข ทิฏฺเฐ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพ’’ติ? อามนฺตาฯ นิรตฺถิยํ ทุกฺขทสฺสนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สมุทยํ ทกฺขนฺโต…เป.… นิโรธํ ทกฺขนฺโต ปฏิปนฺนโกติ วตฺตพฺโพ, นิโรเธ ทิฏฺเฐ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ผเล ฐิโตติ วตฺตพฺโพ’’ติ? อามนฺตาฯ นิรตฺถิยํ นิโรธทสฺสนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[345] [ปรวาทีปุจฺฉาลกฺขณํ] ทุกฺเข ทิฏฺเฐ จตฺตาริ สจฺจานิ ทิฏฺฐานิ โหนฺตีติ? อามนฺตาฯ ทุกฺขสจฺจํ จตฺตาริ สจฺจานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[สกวาทีปุจฺฉาลกฺขณํ] รูปกฺขนฺเธ อนิจฺจโต ทิฏฺเฐ ปญฺจกฺขนฺธา อนิจฺจโต ทิฏฺฐา โหนฺตีติ? อามนฺตาฯ รูปกฺขนฺโธ ปญฺจกฺขนฺธาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[สกวาทีปุจฺฉาลกฺขณํ] จกฺขายตเน อนิจฺจโต ทิฏฺเฐ ทฺวาทสายตนานิ อนิจฺจโต ทิฏฺฐานิ โหนฺตีติ? อามนฺตาฯ จกฺขายตนํ ทฺวาทสายตนานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[สกวาทีปุจฺฉาลกฺขณํ] จกฺขุธาตุยา อนิจฺจโต ทิฏฺฐาย อฏฺฐารส ธาตุโย อนิจฺจโต ทิฏฺฐา โหนฺตีติ? อามนฺตาฯ จกฺขุธาตุ อฏฺฐารส ธาตุโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[สกวาทีปุจฺฉาลกฺขณํ] จกฺขุนฺทฺริเย อนิจฺจโต ทิฏฺเฐ พาวีสตินฺทฺริยานิ อนิจฺจโต ทิฏฺฐานิ โหนฺตีติ? อามนฺตาฯ จกฺขุนฺทฺริยํ พาวีสตินฺทฺริยานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[สกวาทีปุจฺฉาลกฺขณํ] จตูหิ ญาเณหิ โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตาฯ จตฺตาริ โสตาปตฺติผลานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อฏฺฐหิ ญาเณหิ โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตา ฯ อฏฺฐ โสตาปตฺติผลานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… ทฺวาทสหิ ญาเณหิ โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตาฯ ทฺวาทส โสตาปตฺติผลานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… จตุจตฺตารีสาย ญาเณหิ โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกโรตีติ ? อามนฺตาฯ จตุจตฺตารีสํ โสตาปตฺติผลานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… สตฺตสตฺตติยา ญาเณหิ โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตาฯ สตฺตสตฺตติ โสตาปตฺติผลานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[346] วตฺตพฺพํ – ‘‘อนุปุพฺพาภิสมโย’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, มหาสมุทฺโท อนุปุพฺพนินฺโน อนุปุพฺพโปโณ อนุปุพฺพปพฺภาโร, น อายตเกเนว ปปาโต; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย อนุปุพฺพสิกฺขา อนุปุพฺพกิริยา อนุปุพฺพปฏิปทา, น อายตเกเนว อญฺญาปฏิเวโธ’’ติ [จูฬว. 385; อ. นิ. 8.20; อุทา. 45 อุทาเน จ]ฯ อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ อนุปุพฺพาภิสมโยติฯ

น วตฺตพฺพํ – ‘‘อนุปุพฺพาภิสมโย’’ติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา –

‘‘อนุปุพฺเพน เมธาวี, โถกํ โถกํ ขเณ ขเณ;

กมฺมาโร รชตสฺเสว, นิทฺธเม มลมตฺตโน’’ติ [ธ. ป. 239 ธมฺมปเท]

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ อนุปุพฺพาภิสมโยติฯ

อนุปุพฺพาภิสมโยติ ? อามนฺตาฯ นนฺวายสฺมา ควมฺปติ เถโร ภิกฺขู เอตทโวจ – ‘‘สมฺมุขา เมตํ, อาวุโส, ภควโต สุตํ สมฺมุขา ปฏิคฺคหิตํ – ‘โย, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ ปสฺสติ ทุกฺขสมุทยมฺปิ โส ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธมฺปิ ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธคามินิํ ปฏิปทมฺปิ ปสฺสติ; โย ทุกฺขสมุทยํ ปสฺสติ ทุกฺขมฺปิ โส ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธมฺปิ ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธคามินิํ ปฏิปทมฺปิ ปสฺสติ; โย ทุกฺขนิโรธํ ปสฺสติ ทุกฺขมฺปิ โส ปสฺสติ, ทุกฺขสมุทยมฺปิ ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธคามินิํ ปฏิปทมฺปิ ปสฺสติ; โย ทุกฺขนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปสฺสติ ทุกฺขมฺปิ โส ปสฺสติ, ทุกฺขสมุทยมฺปิ ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธมฺปิ ปสฺสตี’’’ติ [สํ. นิ. 5.1100]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อนุปุพฺพาภิสมโย’’ติฯ

อนุปุพฺพาภิสมโยติ ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา –

‘‘สหาวสฺส ทสฺสนสมฺปทาย,

ตยสฺสุ ธมฺมา ชหิตา ภวนฺติ;

สกฺกายทิฏฺฐี วิจิกิจฺฉิตญฺจ,

สีลพฺพตํ วาปิ ยทตฺถิ กิญฺจิ;

จตูหปาเยหิ จ วิปฺปมุตฺโต,

ฉจฺจาภิฐานานิ อภพฺพ กาตุ’’นฺติฯ

อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อนุปุพฺพาภิสมโย’’ติฯ

อนุปุพฺพาภิสมโยติ? อามนฺตาฯ นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, สมเย อริยสาวกสฺส วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ – ‘ยํ กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพํ ตํ นิโรธธมฺม’นฺติ, สห ทสฺสนุปฺปาทา, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส ตีณิ สํโยชนานิ ปหียนฺติ – สกฺกายทิฏฺฐิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อนุปุพฺพาภิสมโย’’ติฯ

อนุปุพฺพาภิสมยกถา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยวคฺโค

(19) 10. โวหารกถา

[347] พุทฺธสฺส ภควโต โวหาโร โลกุตฺตโรติ? อามนฺตาฯ โลกุตฺตเร โสเต ปฏิหญฺญติ โน โลกิเย, โลกุตฺตเรน วิญฺญาเณน ปฏิวิชานนฺติ โน โลกิเยน, สาวกา ปฏิวิชานนฺติ โน ปุถุชฺชนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

นนุ พุทฺธสฺส ภควโต โวหาโร โลกิเย โสเต ปฏิหญฺญตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ พุทฺธสฺส ภควโต โวหาโร โลกิเย โสเต ปฏิหญฺญติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘พุทฺธสฺส ภควโต โวหาโร โลกุตฺตโร’’ติฯ

นนุ พุทฺธสฺส ภควโต โวหารํ โลกิเยน วิญฺญาเณน ปฏิวิชานนฺตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ พุทฺธสฺส ภควโต โวหารํ โลกิเยน วิญฺญาเณน ปฏิวิชานนฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘พุทฺธสฺส ภควโต โวหาโร โลกุตฺตโร’’ติฯ

นนุ พุทฺธสฺส ภควโต โวหารํ ปุถุชฺชนา ปฏิวิชานนฺตีติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ พุทฺธสฺส ภควโต โวหารํ ปุถุชฺชนา ปฏิวิชานนฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘พุทฺธสฺส ภควโต โวหาโร โลกุตฺตโร’’ติฯ