18. มลวคฺควณฺณนา

1. โคฆาตกปุตฺตวตฺถุ. (181)
" ปณฺฑุปลาโสว ทานิสีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต เอกํ โคฆาตกปุตฺตํ อารพฺภ กเถสิ.
สาวตฺถิยํ กิเรโก โคฆาตโก คาโว วธิตฺวา วรมํสานิ
คเหตฺวา ปจาเปตฺวา ปุตฺตทาเรน สทฺธึ นิสีทิตฺวา มํสญฺจ¹ ขาทติ
มูเลน จ วิกฺกีณาติ. โส เอวํ ปญฺจปณฺณาสวสฺสานิ โคฆาตกกมฺมํ
กโรนฺโต ธูรวิหาเร วิหรนฺตสฺส สตฺถุโน เอกทิวสํ กฏจฺฉุมตฺตมฺปิ
ยาคุํ วา ภตฺตํ วา น อทาสิ. โส วินา มํเสน ภตฺตํ น ภุญฺชติ.
โส เอกทิวสํ ทิวสภาเค มํสํ วิกฺกีณิตฺวา, อตฺตโน อตฺถาย ปจิตุํ
เอกํ มํสขณฺฑํ ภริยาย² ทตฺวา นหายิตุํ อคมาสิ. อถสฺส สหายโก
เคหํ อาคนฺตฺวา ภริยํ อาห "โถกํ เม วิกฺกีณิยมํสํ เทหิ, เคเห
เม ปาหุนโก อาคโตติ. "นตฺถิ วิกฺกีณิยมํสํ, สหายโก เต มํสํ
วิกฺกีณิตฺวา อิทานิ นหายิตุํ คโตติ. "มา เอวํ กริ, สเจ มํสขณฺฑํ
อตฺถิ; เทหีติ. "สหายกสฺส เต นิกฺขิตฺตํ มํสขณฺฑํ ฐเปตฺวา อญฺญํ
มํสํ นตฺถีติ. โส "สหายกสฺส เม อตฺถาย ฐปิตมํสโต อญฺญํ
นตฺถิ; โส จ วินา มํเสน น ภุญฺชติ, นายํ ทสฺสตีติ สามํ ตํ
มํสํ คเหตฺวา ปกฺกามิ. โคฆาตโกปิ นหาตฺวา อาคโต, ตาย
1. ยุ. สามํ จ. 2. สี. ยุ. "ภริยายาติ นตฺถิ.

อตฺตโน ปกฺกปณฺเณน สทฺธึ วฑฺเฒตฺวา ภตฺเต อุปนีเต, อาห
"กหํ มํสนฺติ. "นตฺถิ สามีติ. "นนุ อหํ ปจนตฺถาย มํสํ ทตฺวา
คโตติ. "ตว สหายโก อาคนฺตฺวา `ปาหุนโก เม อาคโต,
วิกฺกีณิยมํสํ เม เทหีติ วตฺวา, มยา `สหายกสฺส เต ฐปิตมํสโต
อญฺญํ นตฺถิ, โส จ วินา มํเสน น ภุญฺชตีติ วุตฺเตปิ,¹ พลกาเรน
ตํ มํสํ สามํเยว คเหตฺวา คโตติ. โส "อหํ วินา มํเสน ภตฺตํ
น ภุญฺชามิ, หราหิ นนฺติ. "กึ สกฺกา กาตต, ภุญช สามีติ. โส
"นาหํ ภตฺตํ ภุญฺชามีติ ตํ ภตฺตํ หราเปตฺวา สตฺถํ อาทาย,
ปจฺฉาเคเห ฐิโต โคโณ อตฺถิ, ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา มุเข หตฺถํ
ปกฺขิปิตฺวา ชิวฺหํ นีหริตฺวา สตฺเถน มูเล ฉินฺทิตฺวา อาทาย คนฺตฺวา
องฺคาเรสุ ปจาเปตฺวา ภตฺตมตฺถเก ฐเปตฺวา นิสินฺโน เอกํ ภตฺตปิณฺฑํ
ภุญฺชิตฺวา เอกํ มํสขณฺฑํ มุเข ฐเปสิ. ตํขณญฺเญวสฺส ชิวฺหา
ฉินฺทิตฺวา² ภตฺตปาติยํ ปติ. ตํขณํเยว กมฺมสริกฺขกํ วิปากํ ลภิ.
โสปิ โข โคโณ วิย โลหิตธาราย มุขโต ปคฺฆรนฺติยา อนฺโตเคหํ
ปวิสิตฺวา ชนฺนุเกหิ วิจรนฺโต วิรวิ. ตสฺมึ สมเย โคฆาตกสฺส ปุตฺโต
ปิตรํ โอโลเกตฺวา สมีเป ฐิโต โหติ. อถ นํ มาตา อาห "ปสฺส
ปุตฺต อิมํ โคณํ วิย เคหมชฺเฌ ชนฺนุเกหิ วิจริตฺวา วิรวนฺตํ, อิทํ
ทุกฺขํ ตว มตฺถเก ปติสฺสติ, มมํปิ อโนโลเกตฺวา อตฺตโน โสตฺถึ
กโรนฺโต ปลายสฺสูติ. โส มรณภยตชฺชิโต มาตรํ วนฺทิตฺวา ปลายิ,
ปลายิตฺวา จ ปน ตกฺกสิลํ อคมาสิ. โคฆาตโกปิ โคโณ วิย
1. สี. ยุ. วุตฺโตปิ. 2. ม. ฉิชฺชิตฺวา.

เคหมชฺเฌ วิรวนฺโต วิจริตฺวา กาลํ กตฺวา อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺติ. โคโณปิ
กาลมกาสิ. โคฆาตกปุตฺโตปิ ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา สุวณฺณการกมฺมํ
อุคฺคณฺหิ. อถสฺสาจริโย คามํ คจฺฉนฺโต "เอวรูปํ นาม อลงฺการํ
กเรยฺยาสีติ วตฺวา ปกฺกามิ. โสปิ ตถารูปํ อลงฺการํ อกาสิ.
อถสฺสาจริโย อาคนฺตฺวา อลงฺการํ ทิสฺวา "อยํ ยตฺถ กตฺถจิ
คนฺตฺวา ชีวิตุํ สมตฺโถติ วยปฺปตฺตํ อตฺตโน ธีตรํ อทาสิ. โส
ปุตฺตธีตาหิ วฑฺฒิ. อถสฺส ปุตฺตา วยปฺปตฺตา สิปฺปํ อุคฺคณฺหิตฺวา,
อปรภาเค สาวตฺถึ คนฺตฺวา ตตฺถ ฆราวาสํ สณฺฐเปตฺวา วสนฺตา
สทฺธา ปสนฺนา อเหสส. ปิตาปิ เนสํ ตกฺกสิลายํ กิญฺจิ กุสลํ
อกตฺวาว ชรํ ปาปุณิ. อถสฺส ปุตฺตา "ปิตา โน มหลฺลโกติ
อตฺตโน สนฺติกํ ปกฺโกสาเปตฺวา "ปิตุ อตฺถาย ทานํ ทสฺสามาติ
พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺตยึสุ. เต ปุนทิวเส อนฺโตเคเห
พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ นิสีทาเปตฺวา สกฺกจฺจํ ปริวิสิตฺวา,
ภตฺตกิจฺจาวสาเน สตฺถารํ อาหํสุ "ภนฺเต อมฺเหหิ อิทํ ปิตุ ชีวภตฺตํ
ทินฺนํ, ปิตุ โน อนุโมทนํ กโรถาติ. สตฺถา ตํ อามนฺเตตฺวา "อุปาสก
ตฺวํ มหลฺลโก ปริปกฺกสรีโร ปณฺฑุปลาสสทิโส, ตว ปรโลกคมนาย
กุสลปาเถยฺยํ นตฺถิ, อตฺตโน ปติฏฺฐํ กโรหิ, ปณฺฑิโต ภว มา พาโลติ
วตฺวา อนุโมทนํ กโรนฺโต อิมา คาถา อภาสิ
ปณฺฑุปลาโสว ทานิสิ,
ยมปุริสาปิ จ เต¹ อุปฏฺฐิตา.
1. สี. ยุ. ตํ.

อุยฺโยคมุเข ปติฏฺฐสิ,¹
ปาเถยฺยํปิ จ เต น วิชฺชติ.
โส กโรหิ ทีปมตฺตโน,
ขิปฺปํ วายม ปณฺฑิโต ภว
นิทฺธนฺตมโล อนงฺคโณ
ตตฺถ "ปณฺฑุปลาโสว ทานิสีติ: อุปาสก ตฺวํ อิทานิ ฉิชฺชิตฺวา
ภูมิยํ ปตนปณฺฑุปลาโส วิย อโหสิ. ยมปุริสาติ ยมทูตา วุจฺจนฺติ.
อิทํ ปน มรณเมว สนฺธาย วุตฺตํ. มรณนฺเต ปจฺจุปฏฺฐิตนฺติ อตฺโถ.
อุยฺโยคมุเขติ: ปริหานิมุเข อวุฑฺฒิมุเข จ ฐิโตสีติ อตฺโถ.
ปาเถยฺยนฺติ: คมิกสฺส ตณฺฑุลาทิปาเถยฺยํ วิย ปรโลกํ คจฺฉนฺตสฺส
ตว กุสลปาเถยฺยมฺปิ นตฺถีติ อตฺโถ. โส กโรหีติ: โส ตฺวํ สมุทฺเท
นาวาย ภินฺนาย ทีปสงฺขาตํ ปติฏฺฐํ วิย อตฺตโน กุสลปติฏฺฐํ
กโรหิ, กโรนฺโต จ ขิปฺปํ วายม สีฆํ สีฆํ วิริยํ อารภ อตฺตโน
กุสลกมฺมปติฏฺฐากรเณน ปณฺฑิโต ภว. โย หิ มรณมุขํ อปตฺวา
กาตุํ สมตฺถกาเลเยว กุสลํ กโรติ, เอส ปณฺฑิโต นาม. ตาทิโส
ภว มา อนฺธพาโลติ อตฺโถ. ทิพฺพํ อริยภูมินฺติ: เอวํ วิริยํ กโรนฺโต
ราคาทีนํ มลานํ นีหฏตาย นิทฺธนฺตมโล, องฺคณาภาเวน อนงฺคโณ
นิกฺกิเลโส หุตฺวา ปญฺจวิธํ สุทฺธาวาสภูมึ ปาปุณิสฺสสีติ อตฺโถ.
เทสนาวสาเน อุปาสโก โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. สมฺปตฺตานมฺปิ
1. สี. ยุ. จ ติฏฺฐสิ.

สาตฺถิกา เทสนา อโหสีติ.
เต ปุนทิวสตฺถายปิ สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา ทานํ ทตฺวา
กตภตฺตกิจฺจํ สตฺถารํ อนุโมทนกาเล อาหํสุ "ภนฺเต อิทมฺปิ
อมฺหากํ ปิตุ ชีวภตฺตเมว, อิมสฺเสว อนุโมทนํ กโรถาติ. สตฺถา
ตสฺส อนุโมทนํ กโรนฺโต อิมา เทฺว คาถา อภาสิ
"อุปนีตวโยว ทานิสิ,
สมฺปยาโตสิ ยมสฺส สนฺติกํ,¹
วาโสปิ จ เต นตฺถิ อนฺตรา,
ปาเถยฺยํปิ จ เต น วิชฺชติ.
โส กโรหิ ทีปมตฺตโน,
ขิปฺปํ วายม ปณฺฑิโต ภว
นิทฺธนฺตมโล อนงฺคโณ
น ปุน ชาติชรํ อุเปหิสีติ.
ตตฺถ "อุปนีตวโยติ: อุปาติ นิปาตมตฺตํ. นีตวโย คตวโย
อติกฺกนฺตวโย. ตฺวมสิ อิทานิ ตโย วเย อติกฺกมิตฺวา มรณมุเข
ฐิโตติ อตฺโถ. สมฺปยาโตสิ ยมสฺส สนฺติกนฺติ: มรณมุขํ คนฺตุํ
สชฺโช หุตฺวา ฐิโตสีติ อตฺโถ. วาโสปิ จ เต นตฺถิ อนฺตราติ:
ยถา มคฺคํ คจฺฉนฺตา ตานิ ตานิ กิจฺจานิ กโรนฺตา อนฺตรามคฺเค
วสนฺติ; น เอวํ ปรโลกํ คจฺฉนฺตา. น หิ สกฺกา ปรโลกํ
คจฺฉนฺเตน "อธิวาเสถ กติปาหํ, ทานํ ตาว เทมิ, ธมฺมํ ตาว
1. ยุ. สนฺติเก.

สุณามีติอาทีนิ วตฺตต. อิโต ปน จวิตฺวา ปรโลเก นิพฺพตฺโตว
โหติ. อิมมตฺถํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. ปาเถยฺยนฺติ อิทํ กิญฺจาปิ เหฏฺฐา
วุตฺตเมว, อุปาสกสฺส ปน ปุนปฺปุนํ ทฬฺหีกรณตฺถํ อิธาปิ สตฺถารา
คหิตํ. ชาติชรนฺติ เอตฺถ พฺยาธิมรณานิปิ คหิตาเนว โหนฺติ.
เหฏฺฐิมคาถาหิ จ อนาคามิมคฺโค กถิโต, อิธ อรหตฺตมคฺโค.
เอวํ สนฺเตปิ, ยถา นาม รญฺญา อตฺตโน มุขปฺปมาณํ กพฬํ
วฑฺเฒตฺวา ปุตฺตสฺส อุปนีเต^[1] กุมาโร อตฺตโน มุขปฺปมาเณเนว
คณฺหาติ; เอวเมว สตฺถารา อุปริมคฺควเสน ธมฺเม เทสิเตปิ อุปาสโก
อตฺตโน อุปนิสฺสยพเลน เหฏฺฐา โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา อิมิสฺสา
อนุโมทนาย อวสาเน อนาคามิผลํ² ปตฺโต. เสสปริสายปิ สาตฺถิกา
ธมฺมเทสนา อโหสีติ.
โคฆาตกปุตฺตวตฺถุ.

2. อญฺญตรพฺราหฺมณวตฺถุ. (182)
"อนุปุพฺเพน เมธาวีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต อญฺญตรํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิ.
โส กิร เอกทิวสํ ปาโตว นิกฺขมิตฺวา, ภิกฺขูนํ จีวร-
ปารุปนฏฺฐาเน ภิกฺขู จีวรํ ปารุปนฺเต โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิ. ตํ ปน
ฐานํ วิรุฬฺหติณํ โหติ. อเถกสฺส ภิกฺขุโน จีวรํ ปารุปนฺตสฺส,
1. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "โสติ อตฺถิ. 2. สี. ยุ. "ปตฺวา....อนาคามิผลนฺติ นตฺถิ.