อาขยาต
(108) ศัพท์กล่าวกิริยา คือ ความทำ, เป็นต้นว่า ยืน เดิน
นั่ง นอน กิน ดื่ม ทำ พูด คิด, ชื่อว่า อาขยาต. ในอาขยาตนั้น
ท่านประกอบ วิภัตติ กาล บท วจนะ บุรุษ ธาตุ วาจก ปัจจัย, เพื่อ
เป็นเครื่องหมายเนื้อความให้ชัดเจน.
วิภัตติ
(109) วิภัตตินั้นท่านจำแนกไว้เพื่อเป็นเครื่องหมายให้รู้ กาล
บท วจนะ บุรุษ, จัดเป็น 8 หมวด. ในหมวดหนึ่ง ๆ มี 12 วิภัตติ
อย่างนี้ :-
1. วตฺตมานา
ปรสฺสปทํ อตฺตโนปทํ
ปุริส. เอก. พหุ. เอก. พหุ.
ป. ติ. อนฺติ.1 เต.2 อนฺเต.3
ม. สิ. ถ. เส. วฺเห.
อุ. มิ. ม. เอ.4 มฺเห.
1. เป็น เร เช่น วุจฺจเร บ้าง. 2. ใช้แทน ติ เช่น ชายเต บ้าง. 3. ใช้แทน
อนฺติ เช่น ปุจฺฉนฺเต บ้าง. 4. ใช้แทน มิ เช่น อิจฺเฉ บ้าง.