รูปกฺขนฺโธ น ภาวนาย ปหาตพฺโพ ฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา ภาวนาย ปหาตพฺพา, สิยา น ภาวนาย ปหาตพฺพาฯ รูปกฺขนฺโธ น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุโกฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา, สิยา น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกาฯ รูปกฺขนฺโธ น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุโกฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา, สิยา น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกาฯ รูปกฺขนฺโธ อวิตกฺโกฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา สวิตกฺกา, สิยา อวิตกฺกาฯ รูปกฺขนฺโธ อวิจาโรฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา สวิจารา, สิยา อวิจาราฯ รูปกฺขนฺโธ อปฺปีติโก, จตฺตาโร ขนฺธา สิยา สปฺปีติกา, สิยา อปฺปีติกาฯ รูปกฺขนฺโธ น ปีติสหคโตฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา ปีติสหคตา, สิยา น ปีติสหคตาฯ ทฺเว ขนฺธา น สุขสหคตาฯ ตโย ขนฺธา สิยา สุขสหคตา, สิยา น สุขสหคตาฯ ทฺเว ขนฺธา น อุเปกฺขาสหคตาฯ ตโย ขนฺธา สิยา อุเปกฺขาสหคตา, สิยา น อุเปกฺขาสหคตาฯ

รูปกฺขนฺโธ กามาวจโรฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา กามาวจรา, สิยา น กามาวจราฯ รูปกฺขนฺโธ น รูปาวจโรฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา รูปาวจรา, สิยา น รูปาวจราฯ รูปกฺขนฺโธ น อรูปาวจโรฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา อรูปาวจรา, สิยา น อรูปาวจราฯ รูปกฺขนฺโธ ปริยาปนฺโนฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา ปริยาปนฺนา, สิยา อปริยาปนฺนาฯ รูปกฺขนฺโธ อนิยฺยานิโกฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา นิยฺยานิกา, สิยา อนิยฺยานิกาฯ รูปกฺขนฺโธ อนิยโตฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา นิยตา, สิยา อนิยตาฯ รูปกฺขนฺโธ สอุตฺตโรฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา สอุตฺตรา, สิยา อนุตฺตราฯ รูปกฺขนฺโธ อรโณฯ จตฺตาโร ขนฺธา สิยา สรณา, สิยา อรณาติฯ

ปญฺหาปุจฺฉกํฯ

ขนฺธวิภงฺโค นิฏฺฐิโตฯ

2. อายตนวิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ

[154] ทฺวาทสายตนานิ – จกฺขายตนํ, รูปายตนํ, โสตายตนํ, สทฺทายตนํ, ฆานายตนํ, คนฺธายตนํ, ชิวฺหายตนํ, รสายตนํ, กายายตนํ, โผฏฺฐพฺพายตนํ, มนายตนํ, ธมฺมายตนํฯ

จกฺขุํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา วิปริณามธมฺมํฯ รูปา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา วิปริณามธมฺมาฯ โสตํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา วิปริณามธมฺมํฯ สทฺทา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา วิปริณามธมฺมาฯ ฆานํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา วิปริณามธมฺมํฯ คนฺธา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา วิปริณามธมฺมาฯ ชิวฺหา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา วิปริณามธมฺมาฯ รสา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา วิปริณามธมฺมาฯ กาโย อนิจฺโจ ทุกฺโข อนตฺตา วิปริณามธมฺโมฯ โผฏฺฐพฺพา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา วิปริณามธมฺมาฯ มโน อนิจฺโจ ทุกฺโข อนตฺตา วิปริณามธมฺโมฯ ธมฺมา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา วิปริณามธมฺมาฯ

สุตฺตนฺตภาชนียํฯ

2. อภิธมฺมภาชนียํ

[155] ทฺวาทสายตนานิ – จกฺขายตนํ, โสตายตนํ, ฆานายตนํ, ชิวฺหายตนํ, กายายตนํ, มนายตนํ, รูปายตนํ, สทฺทายตนํ, คนฺธายตนํ, รสายตนํ, โผฏฺฐพฺพายตนํ, ธมฺมายตนํฯ

[156] ตตฺถ กตมํ จกฺขายตนํ? ยํ จกฺขุ [จกฺขุํ (สี. สฺยา. ก.) ธ. ส. 596-599] จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, เยน จกฺขุนา อนิทสฺสเนน สปฺปฏิเฆน รูปํ สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ ปสฺสิ วา ปสฺสติ วา ปสฺสิสฺสติ วา ปสฺเส วา, จกฺขุมฺเปตํ จกฺขายตนมฺเปตํ จกฺขุธาตุเปสา จกฺขุนฺทฺริยมฺเปตํ โลโกเปโส ทฺวาราเปสา สมุทฺโทเปโส ปณฺฑรมฺเปตํ เขตฺตมฺเปตํ วตฺถุมฺเปตํ เนตฺตมฺเปตํ นยนมฺเปตํ โอริมํ ตีรมฺเปตํ สุญฺโญ คาโมเปโสฯ อิทํ วุจฺจติ ‘‘จกฺขายตนํ’’ ฯ