ตตฺถ กตมา กามธาตุยา สตฺต เจตนา? จกฺขุสมฺผสฺสชา เจตนา, โสตสมฺผสฺสชา เจตนา, ฆานสมฺผสฺสชา เจตนา, ชิวฺหาสมฺผสฺสชา เจตนา, กายสมฺผสฺสชา เจตนา, มโนธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา, มโนวิญฺญาณธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา – อิมา วุจฺจนฺติ ‘‘กามธาตุยา สตฺต เจตนา’’ฯ
ตตฺถ กตมานิ กามธาตุยา สตฺต จิตฺตานิ? จกฺขุวิญฺญาณํ, โสตวิญฺญาณํ, ฆานวิญฺญาณํ, ชิวฺหาวิญฺญาณํ, กายวิญฺญาณํ, มโนธาตุ, มโนวิญฺญาณธาตุ – อิมานิ วุจฺจนฺติ ‘‘กามธาตุยา สตฺต จิตฺตานิ’’ฯ
2. รูปธาตุ
[993] รูปธาตุยา กติ ขนฺธา, กติ อายตนา, กติ ธาตุโย, กติ สจฺจานิ, กติ อินฺทฺริยานิ…เป.… กติ จิตฺตานิ?
รูปธาตุยา ปญฺจกฺขนฺธา, ฉ อายตนานิ, นว ธาตุโย, ตีณิ สจฺจานิ , จุทฺทสินฺทฺริยานิ, อฏฺฐ เหตู, ตโย อาหารา, จตฺตาโร ผสฺสา, จตสฺโส เวทนา, จตสฺโส สญฺญา, จตสฺโส เจตนา, จตฺตาริ จิตฺตานิฯ
[994] ตตฺถ กตเม รูปธาตุยา ปญฺจกฺขนฺธา? รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘รูปธาตุยา ปญฺจกฺขนฺธา’’ฯ
ตตฺถ กตมานิ รูปธาตุยา ฉ อายตนานิ? จกฺขายตนํ, รูปายตนํ, โสตายตนํ, สทฺทายตนํ, มนายตนํ, ธมฺมายตนํ – อิมานิ วุจฺจนฺติ ‘‘รูปธาตุยา ฉ อายตนานิ’’ฯ
ตตฺถ กตมา รูปธาตุยา นว ธาตุโย? จกฺขุธาตุ, รูปธาตุ, จกฺขุวิญฺญาณธาตุ, โสตธาตุ, สทฺทธาตุ, โสตวิญฺญาณธาตุ, มโนธาตุ, ธมฺมธาตุ, มโนวิญฺญาณธาตุ – อิมา วุจฺจนฺติ ‘‘รูปธาตุยา นว ธาตุโย’’ฯ
ตตฺถ กตมานิ รูปธาตุยา ตีณิ สจฺจานิ? ทุกฺขสจฺจํ, สมุทยสจฺจํ, มคฺคสจฺจํ – อิมานิ วุจฺจนฺติ ‘‘รูปธาตุยา ตีณิ สจฺจานิ’’ฯ
ตตฺถ กตมานิ รูปธาตุยา จุทฺทสินฺทฺริยานิ? จกฺขุนฺทฺริยํ, โสตินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ , อุเปกฺขินฺทฺริยํ, สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปญฺญินฺทฺริยํ, อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํ, อญฺญินฺทฺริยํ, อญฺญาตาวินฺทฺริยํ – อิมานิ วุจฺจนฺติ ‘‘รูปธาตุยา จุทฺทสินฺทฺริยานิ’’ฯ
ตตฺถ กตเม รูปธาตุยา อฏฺฐ เหตู? ตโย กุสลเหตู, ทฺเว อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตูฯ
ตตฺถ กตเม ตโย กุสลเหตู? อโลโภ กุสลเหตุ, อโทโส กุสลเหตุ, อโมโห กุสลเหตุ – อิเม ตโย กุสลเหตูฯ
ตตฺถ กตเม ทฺเว อกุสลเหตู? โลโภ อกุสลเหตุ, โมโห อกุสลเหตุ – อิเม ทฺเว อกุสลเหตูฯ
ตตฺถ กตเม ตโย อพฺยากตเหตู? กุสลานํ วา ธมฺมานํ วิปากโต กิริยาพฺยากเตสุ วา ธมฺเมสุ อโลโภ, อโทโส, อโมโห – อิเม ตโย อพฺยากตเหตูฯ อิเม วุจฺจนฺติ รูปธาตุยา อฏฺฐ เหตูฯ
ตตฺถ กตเม รูปธาตุยา ตโย อาหารา? ผสฺสาหาโร, มโนสญฺเจตนาหาโร, วิญฺญาณาหาโร – อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘รูปธาตุยา ตโย อาหารา’’ฯ
ตตฺถ กตเม รูปธาตุยา จตฺตาโร ผสฺสา? จกฺขุสมฺผสฺโส, โสตสมฺผสฺโส, มโนธาตุสมฺผสฺโส, มโนวิญฺญาณธาตุสมฺผสฺโส – อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘รูปธาตุยา จตฺตาโร ผสฺสา’’ฯ
ตตฺถ กตมา รูปธาตุยา จตสฺโส เวทนา…เป.… จตสฺโส สญฺญา…เป.… จตสฺโส เจตนา…เป.… จตฺตาริ จิตฺตานิ? จกฺขุวิญฺญาณํ, โสตวิญฺญาณํ, มโนธาตุ, มโนวิญฺญาณธาตุ – อิมานิ วุจฺจนฺติ ‘‘รูปธาตุยา จตฺตาริ จิตฺตานิ’’ฯ
3. อรูปธาตุ
[995] อรูปธาตุยา กติ ขนฺธา…เป.… กติ จิตฺตานิ?
อรูปธาตุยา จตฺตาโร ขนฺธา, ทฺเว อายตนานิ, ทฺเว ธาตุโย, ตีณิ สจฺจานิ, เอกาทสินฺทฺริยานิ , อฏฺฐ เหตู, ตโย อาหารา, เอโก ผสฺโส, เอกา เวทนา, เอกา สญฺญา, เอกา เจตนา, เอกํ จิตฺตํฯ
[996] ตตฺถ กตเม อรูปธาตุยา จตฺตาโร ขนฺธา? เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ – อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘อรูปธาตุยา จตฺตาโร ขนฺธา’’ฯ
ตตฺถ กตมานิ อรูปธาตุยา ทฺเว อายตนานิ? มนายตนํ, ธมฺมายตนํ – อิมานิ วุจฺจนฺติ ‘‘อรูปธาตุยา ทฺเว อายตนานิ’’ฯ
ตตฺถ กตมา อรูปธาตุยา ทฺเว ธาตุโย? มโนวิญฺญาณธาตุ , ธมฺมธาตุ – อิมา วุจฺจนฺติ ‘‘อรูปธาตุยา ทฺเว ธาตุโย’’ฯ
ตตฺถ กตมานิ อรูปธาตุยา ตีณิ สจฺจานิ? ทุกฺขสจฺจํ, สมุทยสจฺจํ, มคฺคสจฺจํ – อิมานิ วุจฺจนฺติ ‘‘อรูปธาตุยา ตีณิ สจฺจานิ’’ฯ
ตตฺถ กตมานิ อรูปธาตุยา เอกาทสินฺทฺริยานิ? มนินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ, สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปญฺญินฺทฺริยํ, อญฺญินฺทฺริยํ, อญฺญาตาวินฺทฺริยํ – อิมานิ วุจฺจนฺติ ‘‘อรูปธาตุยา เอกาทสินฺทฺริยานิ’’ฯ
ตตฺถ กตเม อรูปธาตุยา อฏฺฐ เหตู? ตโย กุสลเหตู, ทฺเว อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู…เป.… อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘อรูปธาตุยา อฏฺฐ เหตู’’ฯ
ตตฺถ กตเม อรูปธาตุยา ตโย อาหารา? ผสฺสาหาโร, มโนสญฺเจตนาหาโร, วิญฺญาณาหาโร – อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘อรูปธาตุยา ตโย อาหารา’’ฯ
ตตฺถ กตโม อรูปธาตุยา เอโก ผสฺโส? มโนวิญฺญาณธาตุสมฺผสฺโส – อยํ วุจฺจติ ‘‘อรูปธาตุยา เอโก ผสฺโส’’ฯ