ตโย อิทฺธิปาทา จิตฺตสมุฏฺฐานา, จิตฺติทฺธิปาโท โน จิตฺตสมุฏฺฐาโน ฯ ตโย อิทฺธิปาทา จิตฺตสหภุโน, จิตฺติทฺธิปาโท โน จิตฺตสหภูฯ ตโย อิทฺธิปาทา จิตฺตานุปริวตฺติโน , จิตฺติทฺธิปาโท โน จิตฺตานุปริวตฺติฯ ตโย อิทฺธิปาทา จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานา, จิตฺติทฺธิปาโท โน จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐาโนฯ ตโย อิทฺธิปาทา จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภุโน, จิตฺติทฺธิปาโท โน จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภูฯ ตโย อิทฺธิปาทา จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺติโน, จิตฺติทฺธิปาโท โน จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺติฯ

ตโย อิทฺธิปาทา พาหิรา, จิตฺติทฺธิปาโท อชฺฌตฺติโกฯ โน อุปาทาฯ อนุปาทินฺนาฯ โน อุปาทานา…เป.… โน กิเลสา…เป.… น ทสฺสเนน ปหาตพฺพาฯ น ภาวนาย ปหาตพฺพาฯ น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกาฯ น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกาฯ สิยา สวิตกฺกา, สิยา อวิตกฺกาฯ สิยา สวิจารา, สิยา อวิจารา ฯ สิยา สปฺปีติกา, สิยา อปฺปีติกาฯ สิยา ปีติสหคตา, สิยา น ปีติสหคตาฯ สิยา สุขสหคตา, สิยา น สุขสหคตาฯ สิยา อุเปกฺขาสหคตา, สิยา น อุเปกฺขาสหคตาฯ น กามาวจรา ฯ น รูปาวจราฯ น อรูปาวจราฯ อปริยาปนฺนาฯ นิยฺยานิกาฯ นิยตาฯ อนุตฺตราฯ อรณาติฯ

ปญฺหาปุจฺฉกํฯ

อิทฺธิปาทวิภงฺโค นิฏฺฐิโตฯ

10. โพชฺฌงฺควิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ

[466] สตฺต โพชฺฌงฺคา – สติสมฺโพชฺฌงฺโค, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคฯ

[467] ตตฺถ กตโม สติสมฺโพชฺฌงฺโค? อิธ ภิกฺขุ สติมา โหติ ปรเมน สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต, จิรกตมฺปิ จิรภาสิตมฺปิ สริตา โหติ อนุสฺสริตา – อยํ วุจฺจติ ‘‘สติสมฺโพชฺฌงฺโค’’ฯ

โส ตถา สโต วิหรนฺโต ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินติ ปวิจรติ ปริวีมํสมาปชฺชติ – อยํ วุจฺจติ ‘‘ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค’’ฯ

ตสฺส ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินโต ปวิจรโต ปริวีมํสมาปชฺชโต อารทฺธํ โหติ วีริยํ อสลฺลีนํ – อยํ วุจฺจติ ‘‘วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค’’ฯ

อารทฺธวีริยสฺส อุปฺปชฺชติ ปีติ นิรามิสา – อยํ วุจฺจติ ‘‘ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค’’ฯ

ปีติมนสฺส กาโยปิ ปสฺสมฺภติ, จิตฺตมฺปิ ปสฺสมฺภติ – อยํ วุจฺจติ ‘‘ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค’’ฯ

ปสฺสทฺธกายสฺส สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ – อยํ วุจฺจติ ‘‘สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค’’ ฯ

โส ตถา สมาหิตํ จิตฺตํ สาธุกํ อชฺฌุเปกฺขิตา โหติ – อยํ วุจฺจติ ‘‘อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค’’ฯ

[468] สตฺต โพชฺฌงฺคา – สติสมฺโพชฺฌงฺโค, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคฯ

[469] ตตฺถ กตโม สติสมฺโพชฺฌงฺโค? อตฺถิ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ สติ, อตฺถิ พหิทฺธา ธมฺเมสุ สติฯ ยทปิ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ สติ ตทปิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ

ยทปิ พหิทฺธา ธมฺเมสุ สติ ตทปิ สติสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ

ตตฺถ กตโม ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค? อตฺถิ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ปวิจโย, อตฺถิ พหิทฺธา ธมฺเมสุ ปวิจโยฯ ยทปิ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ปวิจโย ตทปิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ ยทปิ พหิทฺธา ธมฺเมสุ ปวิจโย ตทปิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ

ตตฺถ กตโม วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค? อตฺถิ กายิกํ วีริยํ, อตฺถิ เจตสิกํ วีริยํฯ ยทปิ กายิกํ วีริยํ ตทปิ วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ ยทปิ เจตสิกํ วีริยํ ตทปิ วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ ฯ

ตตฺถ กตโม ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค? อตฺถิ สวิตกฺกสวิจารา ปีติ, อตฺถิ อวิตกฺกอวิจารา ปีติฯ ยทปิ สวิตกฺกสวิจารา ปีติ ตทปิ ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ ยทปิ อวิตกฺกอวิจารา ปีติ ตทปิ ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ

ตตฺถ กตโม ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค? อตฺถิ กายปสฺสทฺธิ [กายปฺปสฺสทฺธิ (สฺยา. ก.)], อตฺถิ จิตฺตปสฺสทฺธิ [จิตฺตปฺปสฺสทฺธิ (สฺยา. ก.)]ฯ ยทปิ กายปสฺสทฺธิ ตทปิ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ ยทปิ จิตฺตปสฺสทฺธิ ตทปิ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ

ตตฺถ กตโม สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค? อตฺถิ สวิตกฺโก สวิจาโร สมาธิ, อตฺถิ อวิตกฺโก อวิจาโร สมาธิฯ ยทปิ สวิตกฺโก สวิจาโร สมาธิ ตทปิ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ ยทปิ อวิตกฺโก อวิจาโร สมาธิ ตทปิ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ

ตตฺถ กตโม อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค? อตฺถิ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ อุเปกฺขา, อตฺถิ พหิทฺธา ธมฺเมสุ อุเปกฺขาฯ ยทปิ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ อุเปกฺขา ตทปิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ

ยทปิ พหิทฺธา ธมฺเมสุ อุเปกฺขา ตทปิ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ

[470] สตฺต โพชฺฌงฺคา – สติสมฺโพชฺฌงฺโค, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคฯ

[471] ตตฺถ กตโม สติสมฺโพชฺฌงฺโค? อิธ ภิกฺขุ สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามิํ, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป.… วีริยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ… ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ… ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ… สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ… อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามิํฯ

สุตฺตนฺตภาชนียํฯ

2. อภิธมฺมภาชนียํ

[472] สตฺต โพชฺฌงฺคา – สติสมฺโพชฺฌงฺโค, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคฯ

[473] ตตฺถ กตเม สตฺต โพชฺฌงฺคา? อิธ ภิกฺขุ ยสฺมิํ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามิํ ทิฏฺฐิคตานํ ปหานาย ปฐมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ, ตสฺมิํ สมเย สตฺต โพชฺฌงฺคา โหนฺติ – สติสมฺโพชฺฌงฺโค…เป.… อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคฯ

[474] ตตฺถ กตโม สติสมฺโพชฺฌงฺโค? ยา สติ อนุสฺสติ…เป.… สมฺมาสติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ วุจฺจติ ‘‘สติสมฺโพชฺฌงฺโค’’ฯ