เมนู

โน สํโยชนา…เป.… โน คนฺถา…เป.… โน โอฆา…เป.… โน โยคา…เป.… โน นีวรณา…เป.… โน ปรามาสา…เป.… สารมฺมณาฯ โน จิตฺตาฯ เจตสิกาฯ จิตฺตสมฺปยุตฺตาฯ จิตฺตสํสฏฺฐาฯ จิตฺตสมุฏฺฐานาฯ จิตฺตสหภุโนฯ จิตฺตานุปริวตฺติโนฯ จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานาฯ จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภุโนฯ จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺติโนฯ พาหิราฯ โน อุปาทาฯ อนุปาทินฺนา ฯ โน อุปาทานา…เป.… โน กิเลสา…เป.… น ทสฺสเนน ปหาตพฺพา, น ภาวนาย ปหาตพฺพาฯ น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกาฯ น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกาฯ

สิยา สวิตกฺกา, สิยา อวิตกฺกาฯ สิยา สวิจารา, สิยา อวิจาราฯ สิยา สปฺปีติกา, สิยา อปฺปีติกา ฯ สิยา ปีติสหคตา, สิยา น ปีติสหคตาฯ สิยา สุขสหคตา, สิยา น สุขสหคตาฯ สิยา อุเปกฺขาสหคตา, สิยา น อุเปกฺขาสหคตาฯ น กามาวจราฯ น รูปาวจราฯ น อรูปาวจราฯ อปริยาปนฺนาฯ สิยา นิยฺยานิกา, สิยา อนิยฺยานิกาฯ สิยา นิยตา, สิยา อนิยตาฯ อนุตฺตราฯ อรณาติฯ

ปญฺหาปุจฺฉกํฯ

สติปฏฺฐานวิภงฺโค นิฏฺฐิโตฯ

8. สมฺมปฺปธานวิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ

[390] จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา – อิธ ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ, อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ, อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ, อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ฐิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติฯ

[391] กถญฺจ ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ? ตตฺถ กตเม อนุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา? ตีณิ อกุสลมูลานิ – โลโภ, โทโส, โมโหฯ ตเทกฏฺฐา จ กิเลสาฯ ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ, ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ มโนกมฺมํ – อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘อนุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา’’ฯ อิติ อิเมสํ อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติฯ

[392] ฉนฺทํ ชเนตีติฯ ตตฺถ กตโม ฉนฺโท? โย ฉนฺโท ฉนฺทิกตา [ฉนฺทีกตา (สฺยา.)] กตฺตุกมฺยตา กุสโล ธมฺมจฺฉนฺโท – อยํ วุจฺจติ ‘‘ฉนฺโท’’ฯ อิมํ ฉนฺทํ ชเนติ สญฺชเนติ อุฏฺฐเปติ สมุฏฺฐเปติ [อุฏฺฐาเปติ สมุฏฺฐาเปติ (สฺยา.) เอวมุปริปิ] นิพฺพตฺเตติ อภินิพฺพตฺเตติฯ เตน วุจฺจติ ‘‘ฉนฺทํ ชเนตี’’ติฯ

[393] วายมตีติฯ ตตฺถ กตโม วายาโม? โย เจตสิโก วีริยารมฺโภ…เป.… สมฺมาวายาโม – อยํ วุจฺจติ ‘‘วายาโม’’ฯ อิมินา วายาเมน อุเปโต โหติ สมุเปโต อุปาคโต สมุปาคโต อุปปนฺโน สมฺปนฺโน สมนฺนาคโตฯ เตน วุจฺจติ ‘‘วายมตี’’ติฯ

[394] วีริยํ อารภตีติฯ ตตฺถ กตมํ วีริยํ? โย เจตสิโก วีริยารมฺโภ…เป.… สมฺมาวายาโม – อิทํ วุจฺจติ ‘‘วีริยํ’’ฯ อิมํ วีริยํ อารภติ สมารภติ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติฯ เตน วุจฺจติ ‘‘วีริยํ อารภตี’’ติฯ

[395] จิตฺตํ ปคฺคณฺหาตีติฯ ตตฺถ กตมํ จิตฺตํ? ยํ จิตฺตํ มโน มานสํ…เป.… ตชฺชามโนวิญฺญาณธาตุ – อิทํ วุจฺจติ ‘‘จิตฺตํ’’ฯ อิมํ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ สมฺปคฺคณฺหาติ อุปตฺถมฺเภติ ปจฺจุปตฺถมฺเภติฯ เตน วุจฺจติ ‘‘จิตฺตํ ปคฺคณฺหาตี’’ติฯ

[396] ปทหตีติฯ ตตฺถ กตมํ ปธานํ? โย เจตสิโก วีริยารมฺโภ…เป.… สมฺมาวายาโม – อิทํ วุจฺจติ ‘‘ปธานํ’’ฯ อิมินา ปธาเนน อุเปโต โหติ…เป.… สมนฺนาคโตฯ เตน วุจฺจติ ‘‘ปทหตี’’ติฯ

[397] กถญฺจ ภิกฺขุ อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ? ตตฺถ กตเม อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา? ตีณิ อกุสลมูลานิ – โลโภ, โทโส, โมโหฯ ตเทกฏฺฐา จ กิเลสาฯ ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ, ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ มโนกมฺมํ – อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา’’ฯ อิติ อิเมสํ อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติฯ

[398] ฉนฺทํ ชเนตีติฯ ตตฺถ กตโม ฉนฺโท? โย ฉนฺโท ฉนฺทิกตา กตฺตุกมฺยตา กุสโล ธมฺมจฺฉนฺโท – อยํ วุจฺจติ ‘‘ฉนฺโท’’ฯ อิมํ ฉนฺทํ ชเนติ สญฺชเนติ อุฏฺฐเปติ สมุฏฺฐเปติ นิพฺพตฺเตติ อภินิพฺพตฺเตติฯ เตน วุจฺจติ ‘‘ฉนฺทํ ชเนตี’’ติฯ

[399] วายมตีติฯ ตตฺถ กตโม วายาโม? โย เจตสิโก วีริยารมฺโภ…เป.… สมฺมาวายาโม – อยํ วุจฺจติ ‘‘วายาโม’’ฯ อิมินา วายาเมน อุเปโต โหติ…เป.… สมนฺนาคโตฯ เตน วุจฺจติ ‘‘วายมตี’’ติฯ

[400] วีริยํ อารภตีติฯ ตตฺถ กตมํ วีริยํ? โย เจตสิโก วีริยารมฺโภ…เป.… สมฺมาวายาโม – อิทํ วุจฺจติ ‘‘วีริยํ’’ฯ อิมํ วีริยํ อารภติ สมารภติ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติฯ เตน วุจฺจติ ‘‘วีริยํ อารภตี’’ติฯ

[401] จิตฺตํ ปคฺคณฺหาตีติฯ ตตฺถ กตมํ จิตฺตํ? ยํ จิตฺตํ มโน มานสํ…เป.… ตชฺชามโนวิญฺญาณธาตุ – อิทํ วุจฺจติ ‘‘จิตฺตํ’’ฯ อิมํ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ สมฺปคฺคณฺหาติ อุปตฺถมฺเภติ ปจฺจุปตฺถมฺเภติฯ เตน วุจฺจติ ‘‘จิตฺตํ ปคฺคณฺหาตี’’ติฯ

[402] ปทหตีติฯ ตตฺถ กตมํ ปธานํ? โย เจตสิโก วีริยารมฺโภ…เป.… สมฺมาวายาโม – อิทํ วุจฺจติ ‘‘ปธานํ’’ฯ อิมินา ปธาเนน อุเปโต โหติ…เป.… สมนฺนาคโตฯ เตน วุจฺจติ ‘‘ปทหตี’’ติฯ

[403] กถญฺจ ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ? ตตฺถ กตเม อนุปฺปนฺนา กุสลา ธมฺมา? ตีณิ กุสลมูลานิ – อโลโภ, อโทโส, อโมโหฯ ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธฯ ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘อนุปฺปนฺนา กุสลา ธมฺมา’’ฯ อิติ อิเมสํ อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติฯ

[404] ฉนฺทํ ชเนตีติ…เป.… วายมตีติ…เป.… วีริยํ อารภตีติ…เป.… จิตฺตํ ปคฺคณฺหาตีติ…เป.… ปทหตีติฯ ตตฺถ กตมํ ปธานํ? โย เจตสิโก วีริยารมฺโภ …เป.… สมฺมาวายาโม – อิทํ วุจฺจติ ‘‘ปธานํ’’ฯ อิมินา ปธาเนน อุเปโต โหติ…เป.… สมนฺนาคโตฯ เตน วุจฺจติ ‘‘ปทหตี’’ติฯ

[405] กถญฺจ ภิกฺขุ อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ฐิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ? ตตฺถ กตเม อุปฺปนฺนา กุสลา ธมฺมา? ตีณิ กุสลมูลานิ – อโลโภ, อโทโส, อโมโหฯ

ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ , ตํสมุฏฺฐานํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ มโนกมฺมํ – อิเม วุจฺจนฺติ ‘‘อุปฺปนฺนา กุสลา ธมฺมา’’ฯ อิติ อิเมสํ อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ฐิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติฯ

[406] ฐิติยาติฯ ยา ฐิติ โส อสมฺโมโส, โย อสมฺโมโส โส ภิยฺโยภาโว , โย ภิยฺโยภาโว ตํ เวปุลฺลํ, ยํ เวปุลฺลํ สา ภาวนา, ยา ภาวนา สา ปาริปูรีฯ

[407] ฉนฺทํ ชเนตีติ…เป.… วายมตีติ…เป.… วีริยํ อารภตีติ…เป.… จิตฺตํ ปคฺคณฺหาตีติ…เป.… ปทหตีติฯ ตตฺถ กตมํ ปธานํ? โย เจตสิโก วีริยารมฺโภ…เป.… สมฺมาวายาโม – อิทํ วุจฺจติ ‘‘ปธานํ’’ฯ อิมินา ปธาเนน อุเปโต โหติ…เป.… สมนฺนาคโตฯ เตน วุจฺจติ ‘‘ปทหตี’’ติฯ

สุตฺตนฺตภาชนียํฯ

2. อภิธมฺมภาชนียํ

[408] จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา – อิธ ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ, อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ, อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ, อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ฐิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติฯ