เมนู

สาสวํ วิญฺญาณํ สาสวสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเก; อนาสวํ วิญฺญาณํ อนาสวสฺส วิญฺญาณสฺส สนฺติเก – อิทํ วุจฺจติ วิญฺญาณํ สนฺติเกฯ ตํ ตํ วา ปน วิญฺญาณํ อุปาทายุปาทาย วิญฺญาณํ ทูเร สนฺติเก ทฏฺฐพฺพํฯ

สุตฺตนฺตภาชนียํฯ

2. อภิธมฺมภาชนียํ

[32] ปญฺจกฺขนฺธา – รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธฯ

1. รูปกฺขนฺโธ

[33] ตตฺถ กตโม รูปกฺขนฺโธ? เอกวิเธน รูปกฺขนฺโธ – สพฺพํ รูปํ น เหตุ, อเหตุกํ, เหตุวิปฺปยุตฺตํ, สปฺปจฺจยํ, สงฺขตํ, รูปํ, โลกิยํ, สาสวํ, สํโยชนิยํ, คนฺถนิยํ, โอฆนิยํ, โยคนิยํ, นีวรณิยํ, ปรามฏฺฐํ, อุปาทานิยํ, สํกิเลสิกํ, อพฺยากตํ, อนารมฺมณํ, อเจตสิกํ, จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ, เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมํ, อสํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกํ, น สวิตกฺกสวิจารํ, น อวิตกฺกวิจารมตฺตํ, อวิตกฺกอวิจารํ, น ปีติสหคตํ, น สุขสหคตํ, น อุเปกฺขาสหคตํ, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพํ, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกํ, เนวาจยคามินาปจยคามี, เนวเสกฺขนาเสกฺขํ, ปริตฺตํ, กามาวจรํ, น รูปาวจรํ, น อรูปาวจรํ, ปริยาปนฺนํ, โน อปริยาปนฺนํ, อนิยตํ, อนิยฺยานิกํ, อุปฺปนฺนํ, ฉหิ วิญฺญาเณหิ วิญฺเญยฺยํ, อนิจฺจํ, ชราภิภูตํฯ เอวํ เอกวิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

ทุวิเธน รูปกฺขนฺโธ – อตฺถิ รูปํ อุปาทา, อตฺถิ รูปํ โน อุปาทา [นุปาทา (สี. ก.)]ฯ อตฺถิ รูปํ อุปาทินฺนํ, อตฺถิ รูปํ อนุปาทินฺนํฯ อตฺถิ รูปํ อุปาทินฺนุปาทานิยํ, อตฺถิ รูปํ อนุปาทินฺนุปาทานิยํฯ อตฺถิ รูปํ สนิทสฺสนํ, อตฺถิ รูปํ อนิทสฺสนํฯ อตฺถิ รูปํ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ รูปํ อปฺปฏิฆํฯ อตฺถิ รูปํ อินฺทฺริยํ, อตฺถิ รูปํ น อินฺทฺริยํฯ อตฺถิ รูปํ มหาภูตํ, อตฺถิ รูปํ น มหาภูตํฯ อตฺถิ รูปํ วิญฺญตฺติ, อตฺถิ รูปํ น วิญฺญตฺติฯ อตฺถิ รูปํ จิตฺตสมุฏฺฐานํ, อตฺถิ รูปํ น จิตฺตสมุฏฺฐานํฯ อตฺถิ รูปํ จิตฺตสหภุ, อตฺถิ รูปํ น จิตฺตสหภุฯ

อตฺถิ รูปํ จิตฺตานุปริวตฺติ, อตฺถิ รูปํ น จิตฺตานุปริวตฺติฯ อตฺถิ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, อตฺถิ รูปํ พาหิรํฯ อตฺถิ รูปํ โอฬาริกํ, อตฺถิ รูปํ สุขุมํฯ อตฺถิ รูปํ ทูเร, อตฺถิ รูปํ สนฺติเก…เป.… อตฺถิ รูปํ กพฬีกาโร อาหาโร, อตฺถิ รูปํ น กพฬีกาโร อาหาโรฯ เอวํ ทุวิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

(ยถา รูปกณฺเฑ วิภตฺตํ, ตถา อิธ วิภชิตพฺพํฯ)

ติวิเธน รูปกฺขนฺโธ – ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ ตํ อุปาทา, ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ ตํ อตฺถิ อุปาทา, อตฺถิ โน อุปาทาฯ ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ ตํ อุปาทินฺนํ, ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ ตํ อตฺถิ อุปาทินฺนํ, อตฺถิ อนุปาทินฺนํฯ ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ ตํ อุปาทินฺนุปาทานิยํ, ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ ตํ อตฺถิ อุปาทินฺนุปาทานิยํ, อตฺถิ อนุปาทินฺนุปาทานิยํ…เป.… ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ ตํ น กพฬีกาโร อาหาโร, ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ ตํ อตฺถิ กพฬีกาโร อาหาโร, อตฺถิ น กพฬีกาโร อาหาโรฯ เอวํ ติวิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

จตุพฺพิเธน รูปกฺขนฺโธ – ยํ ตํ รูปํ อุปาทา ตํ อตฺถิ อุปาทินฺนํ, อตฺถิ อนุปาทินฺนํ; ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา ตํ อตฺถิ อุปาทินฺนํ, อตฺถิ อนุปาทินฺนํฯ ยํ ตํ รูปํ อุปาทา ตํ อตฺถิ อุปาทินฺนุปาทานิยํ, อตฺถิ อนุปาทินฺนุปาทานิยํ; ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา ตํ อตฺถิ อุปาทินฺนุปาทานิยํ, อตฺถิ อนุปาทินฺนุปาทานิยํฯ ยํ ตํ รูปํ อุปาทา ตํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํ; ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา ตํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํ ฯ ยํ ตํ รูปํ อุปาทา ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ; ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํฯ ยํ ตํ รูปํ อุปาทา ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก; ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก…เป.… ทิฏฺฐํ, สุตํ, มุตํ, วิญฺญาตํ รูปํฯ เอวํ จตุพฺพิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

ปญฺจวิเธน รูปกฺขนฺโธ – ปถวีธาตุ, อาโปธาตุ, เตโชธาตุ, วาโยธาตุ, ยญฺจ รูปํ อุปาทาฯ เอวํ ปญฺจวิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

ฉพฺพิเธน รูปกฺขนฺโธ – จกฺขุวิญฺเญยฺยํ รูปํ, โสตวิญฺเญยฺยํ รูปํ, ฆานวิญฺเญยฺยํ รูปํ, ชิวฺหาวิญฺเญยฺยํ รูปํ, กายวิญฺเญยฺยํ รูปํ, มโนวิญฺเญยฺยํ รูปํฯ เอวํ ฉพฺพิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

สตฺตวิเธน รูปกฺขนฺโธ – จกฺขุวิญฺเญยฺยํ รูปํ, โสตวิญฺเญยฺยํ รูปํ, ฆานวิญฺเญยฺยํ รูปํ, ชิวฺหาวิญฺเญยฺยํ รูปํ, กายวิญฺเญยฺยํ รูปํ, มโนธาตุวิญฺเญยฺยํ รูปํ, มโนวิญฺญาณธาตุวิญฺเญยฺยํ รูปํฯ เอวํ สตฺตวิเธน รูปกฺขนฺโธ

อฏฺฐวิเธน รูปกฺขนฺโธ – จกฺขุวิญฺเญยฺยํ รูปํ, โสตวิญฺเญยฺยํ รูปํ, ฆานวิญฺเญยฺยํ รูปํ, ชิวฺหาวิญฺเญยฺยํ รูปํ, กายวิญฺเญยฺยํ รูปํ อตฺถิ สุขสมฺผสฺสํ, อตฺถิ ทุกฺขสมฺผสฺสํ, มโนธาตุวิญฺเญยฺยํ รูปํ, มโนวิญฺญาณธาตุวิญฺเญยฺยํ รูปํฯ เอวํ อฏฺฐวิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

นววิเธน รูปกฺขนฺโธ – จกฺขุนฺทฺริยํ, โสตินฺทฺริยํ, ฆานินฺทฺริยํ, ชิวฺหินฺทฺริยํ, กายินฺทฺริยํ, อิตฺถินฺทฺริยํ, ปุริสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, ยญฺจ รูปํ น อินฺทฺริยํฯ เอวํ นววิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

ทสวิเธน รูปกฺขนฺโธ – จกฺขุนฺทฺริยํ, โสตินฺทฺริยํ, ฆานินฺทฺริยํ, ชิวฺหินฺทฺริยํ, กายินฺทฺริยํ, อิตฺถินฺทฺริยํ, ปุริสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, น อินฺทฺริยํ รูปํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํฯ เอวํ ทสวิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

เอกาทสวิเธน รูปกฺขนฺโธ – จกฺขายตนํ, โสตายตนํ, ฆานายตนํ, ชิวฺหายตนํ, กายายตนํ, รูปายตนํ, สทฺทายตนํ, คนฺธายตนํ, รสายตนํ, โผฏฺฐพฺพายตนํ, ยญฺจ รูปํ อนิทสฺสนอปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํฯ เอวํ เอกาทสวิเธน รูปกฺขนฺโธฯ

อยํ วุจฺจติ รูปกฺขนฺโธฯ

2. เวทนากฺขนฺโธ

[34] ตตฺถ กตโม เวทนากฺขนฺโธ? เอกวิเธน เวทนากฺขนฺโธ – ผสฺสสมฺปยุตฺโตฯ

ทุวิเธน เวทนากฺขนฺโธ – อตฺถิ สเหตุโก, อตฺถิ อเหตุโกฯ

ติวิเธน เวทนากฺขนฺโธ – อตฺถิ กุสโล, อตฺถิ อกุสโล, อตฺถิ อพฺยากโตฯ

จตุพฺพิเธน เวทนากฺขนฺโธ – อตฺถิ กามาวจโร, อตฺถิ รูปาวจโร, อตฺถิ อรูปาวจโร, อตฺถิ อปริยาปนฺโนฯ

ปญฺจวิเธน เวทนากฺขนฺโธ – อตฺถิ สุขินฺทฺริยํ, อตฺถิ ทุกฺขินฺทฺริยํ, อตฺถิ โสมนสฺสินฺทฺริยํ, อตฺถิ โทมนสฺสินฺทฺริยํ, อตฺถิ อุเปกฺขินฺทฺริยํฯ เอวํ ปญฺจวิเธน เวทนากฺขนฺโธฯ