เมนู

14. กถินตฺถารวคฺโค

[465] ‘‘กติ นุ โข, ภนฺเต, อานิสํสา กถินตฺถาเร’’ติ? ‘‘ปญฺจิเม, อุปาลิ, อานิสํสา กถินตฺถาเรฯ กตเม ปญฺจ? อนามนฺตจาโร, อสมาทานจาโร, คณโภชนํ, ยาวทตฺถจีวรํ, โย จ ตตฺถ จีวรุปฺปาโท โส เนสํ ภวิสฺสติ – อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อานิสํสา กถินตฺถาเร’’ติฯ

[466] ‘‘กติ นุ โข, ภนฺเต, อาทีนวา มุฏฺฐสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส นิทฺทํ โอกฺกมโต’’ติ? ‘‘ปญฺจิเม, อุปาลิ, อาทีนวา มุฏฺฐสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส นิทฺทํ โอกฺกมโตฯ กตเม ปญฺจ? ทุกฺขํ สุปติ, ทุกฺขํ ปฏิพุชฺฌติ, ปาปกํ สุปินํ ปสฺสติ, เทวตา น รกฺขนฺติ, อสุจิ มุจฺจติ – อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อาทีนวา มุฏฺฐสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส นิทฺทํ โอกฺกมโตฯ ปญฺจิเม, อุปาลิ, อานิสํสา อุปฏฺฐิตสฺสติสฺส สมฺปชานสฺส นิทฺทํ โอกฺกมโตฯ กตเม ปญฺจ? สุขํ สุปติ, สุขํ ปฏิพุชฺฌติ, น ปาปกํ สุปินํ ปสฺสติ, เทวตา รกฺขนฺติ, อสุจิ น มุจฺจติ – อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อานิสํสา อุปฏฺฐิตสฺสติสฺส สมฺปชานสฺส นิทฺทํ โอกฺกมโต’’ติฯ

[467] ‘‘กติ นุ โข, ภนฺเต, อวนฺทิยา’’ติ? ‘‘ปญฺจิเม, อุปาลิ, อวนฺทิยาฯ กตเม ปญฺจ? อนฺตรฆรํ ปวิฏฺโฐ อวนฺทิโย, รจฺฉคโต อวนฺทิโย, โอตมสิโก อวนฺทิโย, อสมนฺนาหรนฺโต อวนฺทิโย, สุตฺโต อวนฺทิโย – อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อวนฺทิยาฯ

‘‘อปเรปิ, อุปาลิ, ปญฺจ อวนฺทิยาฯ กตเม ปญฺจ? ยาคุปาเน อวนฺทิโย, ภตฺตคฺเค อวนฺทิโย, เอกาวตฺโต อวนฺทิโย, อญฺญวิหิโต อวนฺทิโย, นคฺโค อวนฺทิโย – อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อวนฺทิยาฯ

‘‘อปเรปิ , อุปาลิ, ปญฺจ อวนฺทิยาฯ กตเม ปญฺจ? ขาทนฺโต อวนฺทิโย, ภุญฺชนฺโต อวนฺทิโย, อุจฺจารํ กโรนฺโต อวนฺทิโย, ปสฺสาวํ กโรนฺโต อวนฺทิโย, อุกฺขิตฺตโก อวนฺทิโย – อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อวนฺทิยาฯ

‘‘อปเรปิ, อุปาลิ, ปญฺจ อวนฺทิยา ฯ กตเม ปญฺจ? ปุเร อุปสมฺปนฺเนน ปจฺฉา อุปสมฺปนฺโน อวนฺทิโย, อนุปสมฺปนฺโน อวนฺทิโย, นานาสํวาสโก วุฑฺฒตโร อธมฺมวาที อวนฺทิโย, มาตุคาโม อวนฺทิโย, ปณฺฑโก อวนฺทิโย – อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อวนฺทิยาฯ

‘‘อปเรปิ, อุปาลิ, ปญฺจ อวนฺทิยาฯ กตเม ปญฺจ? ปาริวาสิโก อวนฺทิโย, มูลายปฏิกสฺสนารโห อวนฺทิโย, มานตฺตารโห อวนฺทิโย, มานตฺตจาริโก อวนฺทิโย, อพฺภานารโห อวนฺทิโย – อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ อวนฺทิยา’’ติฯ

[468] ‘‘กติ นุ โข, ภนฺเต, วนฺทิยา’’ติ? ‘‘ปญฺจิเม, อุปาลิ, วนฺทิยาฯ กตเม ปญฺจ? ปจฺฉา อุปสมฺปนฺเนน ปุเร อุปสมฺปนฺโน วนฺทิโย, นานาสํวาสโก วุฑฺฒตโร ธมฺมวาที วนฺทิโย, อาจริโย วนฺทิโย, อุปชฺฌาโย วนฺทิโย, สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วนฺทิโย – อิเม โข, อุปาลิ, ปญฺจ วนฺทิยา’’ติฯ

[469] ‘‘นวกตเรน, ภนฺเต, ภิกฺขุนา วุฑฺฒตรสฺส ภิกฺขุโน ปาเท วนฺทนฺเตน กติ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺฐาเปตฺวา ปาทา วนฺทิตพฺพา’’ติ? ‘‘นวกตเรนุปาลิ, ภิกฺขุนา วุฑฺฒตรสฺส ภิกฺขุโน ปาเท วนฺทนฺเตน ปญฺจ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺฐาเปตฺวา ปาทา วนฺทิตพฺพาฯ กตเม ปญฺจ? นวกตเรนุปาลิ, ภิกฺขุนา วุฑฺฒตรสฺส ภิกฺขุโน ปาเท วนฺทนฺเตน เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา, อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา , อุโภหิ ปาณิตเลหิ ปาทานิ ปริสมฺพาหนฺเตน, เปมญฺจ คารวญฺจ อุปฏฺฐาเปตฺวา ปาทา วนฺทิตพฺพา – นวกตเรนุปาลิ ภิกฺขุนา วุฑฺฒตรสฺส ภิกฺขุโน ปาเท วนฺทนฺเตน อิเม ปญฺจ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺฐาเปตฺวา ปาทา วนฺทิตพฺพา’’ติฯ

กถินตฺถารวคฺโค นิฏฺฐิโต จุทฺทสโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

กถินตฺถารนิทฺทา จ, อนฺตรา ยาคุขาทเน;

ปุเร จ ปาริวาสิ จ, วนฺทิโย วนฺทิตพฺพกนฺติฯ

อุปาลิปญฺจกํ นิฏฺฐิตํฯ

เตสํ วคฺคานํ อุทฺทานํ

อนิสฺสิเตน กมฺมญฺจ, โวหาราวิกมฺเมน จ;

โจทนา จ ธุตงฺคา จ, มุสา ภิกฺขุนิเมว จฯ

อุพฺพาหิกาธิกรณํ, เภทกา ปญฺจมา ปุเร;

อาวาสิกา กถินญฺจ, จุทฺทสา สุปฺปกาสิตาติฯ

อตฺถาปตฺติสมุฏฺฐานํ

1. ปาราชิกํ

[470] อตฺถาปตฺติ อจิตฺตโก อาปชฺชติ, สจิตฺตโก วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ สจิตฺตโก อาปชฺชติ, อจิตฺตโก วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ อจิตฺตโก อาปชฺชติ, อจิตฺตโก วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ สจิตฺตโก อาปชฺชติ, สจิตฺตโก วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ กุสลจิตฺโต อาปชฺชติ, กุสลจิตฺโต วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ กุสลจิตฺโต อาปชฺชติ, อกุสลจิตฺโต วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ กุสลจิตฺโต อาปชฺชติ, อพฺยากตจิตฺโต วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ อกุสลจิตฺโต อาปชฺชติ, กุสลจิตฺโต วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ อกุสลจิตฺโต อาปชฺชติ, อกุสลจิตฺโต วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ อกุสลจิตฺโต อาปชฺชติ, อพฺยากตจิตฺโต วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ อพฺยากตจิตฺโต อาปชฺชติ, กุสลจิตฺโต วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ อพฺยากตจิตฺโต อาปชฺชติ, อกุสลจิตฺโต วุฏฺฐาติฯ อตฺถาปตฺติ อพฺยากตจิตฺโต อาปชฺชติ, อพฺยากตจิตฺโต วุฏฺฐาติฯ

ปฐมํ ปาราชิกํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ? ปฐมํ ปาราชิกํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติฯ กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโตฯ

ทุติยํ ปาราชิกํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ? ทุติยํ ปาราชิกํ ตีหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ – สิยา กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโต; สิยา วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น กายโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติฯ

ตติยํ ปาราชิกํ กติหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ? ตติยํ ปาราชิกํ ตีหิ สมุฏฺฐาเนหิ สมุฏฺฐาติ – สิยา กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น วาจโต; สิยา วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ, น กายโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติฯ