มหาสงฺคาโม

1. โวหรนฺเตน ชานิตพฺพาทิ

[368] สงฺคามาวจเร ภิกฺขุนา สงฺเฆ โวหรนฺเตน วตฺถุ ชานิตพฺพํ, วิปตฺติ ชานิตพฺพา, อาปตฺติ ชานิตพฺพา, นิทานํ ชานิตพฺพํ, อากาโร ชานิตพฺโพ, ปุพฺพาปรํ ชานิตพฺพํ, กตากตํ ชานิตพฺพํ, กมฺมํ ชานิตพฺพํ, อธิกรณํ ชานิตพฺพํ, สมโถ ชานิตพฺโพ, น ฉนฺทาคติ คนฺตพฺพา, น โทสาคติ คนฺตพฺพา, น โมหาคติ คนฺตพฺพา, น ภยาคติ คนฺตพฺพา, สญฺญาปนีเย ฐาเน สญฺญาเปตพฺพํ, นิชฺฌาปนีเย ฐาเน นิชฺฌาเปตพฺพํ, เปกฺขนีเย ฐาเน เปกฺขิตพฺพํ, ปสาทนีเย ฐาเน ปสาเทตพฺพํ, ลทฺธปกฺโขมฺหีติ ปรปกฺโข นาวชานิตพฺโพ, พหุสฺสุโตมฺหีติ อปฺปสฺสุโต นาวชานิตพฺโพ, เถรตโรมฺหีติ นวกตโร นาวชานิตพฺโพ, อสมฺปตฺตํ น พฺยาหาตพฺพํ, สมฺปตฺตํ ธมฺมโต วินยโต น ปริหาเปตพฺพํ, เยน ธมฺเมน เยน วินเยน เยน สตฺถุสาสเนน ตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ตถา ตํ อธิกรณํ วูปสเมตพฺพํฯ

[369] วตฺถุ ชานิตพฺพนฺติ อฏฺฐปาราชิกานํ [อฏฺฐนฺนํ ปาราชิกานํ (สี. ก.)] วตฺถุ ชานิตพฺพํ, เตวีสสงฺฆาทิเสสานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทฺเวอนิยตานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทฺเวจตฺตารีสนิสฺสคฺคิยานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, อฏฺฐาสีติสตปาจิตฺติยานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทฺวาทสปาฏิเทสนียานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทุกฺกฏานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํ, ทุพฺภาสิตานํ วตฺถุ ชานิตพฺพํฯ

[370] วิปตฺติ ชานิตพฺพาติ สีลวิปตฺติ ชานิตพฺพา, อาจารวิปตฺติ ชานิตพฺพา, ทิฏฺฐิวิปตฺติ ชานิตพฺพา, อาชีววิปตฺติ ชานิตพฺพาฯ

[371] อาปตฺติ ชานิตพฺพาติ ปาราชิกาปตฺติ ชานิตพฺพา, สงฺฆาทิเสสาปตฺติ ชานิตพฺพา, ถุลฺลจฺจยาปตฺติ ชานิตพฺพา, ปาจิตฺติยาปตฺติ ชานิตพฺพา, ปาฏิเทสนียาปตฺติ ชานิตพฺพา, ทุกฺกฏาปตฺติ ชานิตพฺพา, ทุพฺภาสิตาปตฺติ ชานิตพฺพาฯ

[372] นิทานํ ชานิตพฺพนฺติ อฏฺฐปาราชิกานํ นิทานํ ชานิตพฺพํ, เตวีสสงฺฆาทิเสสานํ นิทานํ ชานิตพฺพํ, ทฺเวอนิยตานํ นิทานํ ชานิตพฺพํ, ทฺเวจตฺตารีสนิสฺสคฺคิยานํ นิทานํ ชานิตพฺพํ, อฏฺฐาสีติสตปาจิตฺติยานํ นิทานํ ชานิตพฺพํ, ทฺวาทสปาฏิเทสนียานํ นิทานํ ชานิตพฺพํ, ทุกฺกฏานํ นิทานํ ชานิตพฺพํ, ทุพฺภาสิตานํ นิทานํ ชานิตพฺพํฯ

[373] อากาโร ชานิตพฺโพติ สงฺโฆ อาการโต ชานิตพฺโพ, คโณ อาการโต ชานิตพฺโพ, ปุคฺคโล อาการโต ชานิตพฺโพ, โจทโก อาการโต ชานิตพฺโพ, จุทิตโก อาการโต ชานิตพฺโพ ฯ สงฺโฆ อาการโต ชานิตพฺโพติ ปฏิพโล นุ โข อยํ สงฺโฆ อิมํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ ธมฺเมน วินเยน สตฺถุสาสเนน อุทาหุ โนติ, เอวํ สงฺโฆ อาการโต ชานิตพฺโพฯ คโณ อาการโต ชานิตพฺโพติ ปฏิพโล นุ โข อยํ คโณ อิมํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ ธมฺเมน วินเยน สตฺถุสาสเนน อุทาหุ โนติ, เอวํ คโณ อาการโต ชานิตพฺโพ ฯ ปุคฺคโล อาการโต ชานิตพฺโพติ ปฏิพโล นุ โข อยํ ปุคฺคโล อิมํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ ธมฺเมน วินเยน สตฺถุสาสเนน อุทาหุ โนติ, เอวํ ปุคฺคโล อาการโต ชานิตพฺโพฯ โจทโก อาการโต ชานิตพฺโพติ กจฺจิ นุ โข อยมายสฺมา ปญฺจสุ ธมฺเมสุ ปติฏฺฐาย ปรํ โจเทติ อุทาหุ โนติ, เอวํ โจทโก อาการโต ชานิตพฺโพฯ จุทิตโก อาการโต ชานิตพฺโพติ กจฺจิ นุ โข อยมายสฺมา ทฺวีสุ ธมฺเมสุ ปติฏฺฐิโต สจฺเจ จ อกุปฺเป จ อุทาหุ โนติ, เอวํ จุทิตโก อาการโต ชานิตพฺโพฯ

[374] ปุพฺพาปรํ ชานิตพฺพนฺติ กจฺจิ นุ โข อยมายสฺมา วตฺถุโต วา วตฺถุํ สงฺกมติ, วิปตฺติโต วา วิปตฺติํ สงฺกมติ, อาปตฺติโต วา อาปตฺติํ สงฺกมติ, อวชานิตฺวา วา ปฏิชานาติ, ปฏิชานิตฺวา วา อวชานาติ, อญฺเญน วา อญฺญํ ปฏิจรติ, อุทาหุ โนติ, เอวํ ปุพฺพาปรํ ชานิตพฺพํฯ

[375] กตากตํ ชานิตพฺพนฺติ เมถุนธมฺโม ชานิตพฺโพ, เมถุนธมฺมสฺส อนุโลมํ ชานิตพฺพํ, เมถุนธมฺมสฺส ปุพฺพภาโค ชานิตพฺโพฯ เมถุนธมฺโม ชานิตพฺโพติ ทฺวยํทฺวยสมาปตฺติ ชานิตพฺพาฯ

เมถุนธมฺมสฺส อนุโลมํ ชานิตพฺพนฺติ ภิกฺขุ อตฺตโน มุเขน ปรสฺส องฺคชาตํ คณฺหาติ ฯ เมถุนธมฺมสฺส ปุพฺพภาโค ชานิตพฺโพติ วณฺณาวณฺโณ [วณฺโณ อวณฺโณ (สฺยา.)], กายสํสคฺโค, ทุฏฺฐุลฺลวาจา, อตฺตกามปาริจริยา, วจนมนุปฺปทานํ [ธนมนุปฺปทานํ (ก.)]ฯ

[376] กมฺมํ ชานิตพฺพนฺติ โสฬสกมฺมานิ ชานิตพฺพานิ – จตฺตาริ อปโลกนกมฺมานิ ชานิตพฺพานิ, จตฺตาริ ญตฺติกมฺมานิ ชานิตพฺพานิ, จตฺตาริ ญตฺติทุติยกมฺมานิ ชานิตพฺพานิ, จตฺตาริ ญตฺติจตุตฺถกมฺมานิ ชานิตพฺพานิฯ

[377] อธิกรณํ ชานิตพฺพนฺติ จตฺตาริ อธิกรณานิ ชานิตพฺพานิ – วิวาทาธิกรณํ ชานิตพฺพํ, อนุวาทาธิกรณํ ชานิตพฺพํ, อาปตฺตาธิกรณํ ชานิตพฺพํ, กิจฺจาธิกรณํ ชานิตพฺพํฯ

[378] สมโถ ชานิตพฺโพติ สตฺต สมถา ชานิตพฺพา – สมฺมุขาวินโย ชานิตพฺโพ, สติวินโย ชานิตพฺโพ, อมูฬฺหวินโย ชานิตพฺโพ, ปฏิญฺญาตกรณํ ชานิตพฺพํ, เยภุยฺยสิกา ชานิตพฺพา, ตสฺสปาปิยสิกา ชานิตพฺพา, ติณวตฺถารโก ชานิตพฺโพฯ

2. อคติอคนฺตพฺโพ

[379] น ฉนฺทาคติ คนฺตพฺพาติ ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต กถํ ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ? อิเธกจฺโจ – ‘‘อยํ เม อุปชฺฌาโย วา อาจริโย วา สทฺธิวิหาริโก วา อนฺเตวาสิโก วา สมานุปชฺฌายโก วา สมานาจริยโก วา สนฺทิฏฺโฐ วา สมฺภตฺโต วา ญาติสาโลหิโต วา’’ติ, ตสฺสานุกมฺปาย ตสฺสานุรกฺขาย อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ, ธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปติ, อวินยํ วินโยติ ทีเปติ, วินยํ อวินโยติ ทีเปติ, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อนาจิณฺณํ ตถาคเตน อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อาจิณฺณํ ตถาคเตน อนาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ, อนาปตฺติํ อาปตฺตีติ ทีเปติ, อาปตฺติํ อนาปตฺตีติ ทีเปติ, ลหุกํ อาปตฺติํ ครุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ, ครุกํ อาปตฺติํ ลหุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ, สาวเสสํ อาปตฺติํ อนวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ, อนวเสสํ อาปตฺติํ สาวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ, ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต พหุชนาหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช จ วิญฺญูนํ, พหุญฺจ อปุญฺญํ ปสวติฯ ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต เอวํ ฉนฺทาคติํ คจฺฉติฯ

[380] น โทสาคติ คนฺตพฺพาติ โทสาคติํ คจฺฉนฺโต กถํ โทสาคติํ คจฺฉติ? อิเธกจฺโจ อนตฺถํ เม อจรีติ อาฆาตํ พนฺธติ, อนตฺถํ เม จรตีติ อาฆาตํ พนฺธติ, อนตฺถํ เม จริสฺสตีติ อาฆาตํ พนฺธติ, ปิยสฺส เม มนาปสฺส อนตฺถํ อจริ… อนตฺถํ จรติ… อนตฺถํ จริสฺสตีติ อาฆาตํ พนฺธติ, อปฺปิยสฺส เม อมนาปสฺส อตฺถํ อจริ… อตฺถํ จรติ… อตฺถํ จริสฺสตีติ อาฆาตํ พนฺธติฯ อิเมหิ นวหิ อาฆาตวตฺถูหิ อาฆาโต ปฏิฆาโต กุทฺโธ โกธาภิภูโต อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ, ธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปติ…เป.… ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ โทสาคติํ คจฺฉนฺโต พหุชนาหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํฯ อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ โทสาคติํ คจฺฉนฺโต ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช จ วิญฺญูนํ พหุญฺจ อปุญฺญํ ปสวติฯ โทสาคติํ คจฺฉนฺโต เอวํ โทสาคติํ คจฺฉติฯ