1. โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา

[359]

โจทนา กิมตฺถาย, สารณา กิสฺส การณา;

สงฺโฆ กิมตฺถาย, มติกมฺมํ ปน กิสฺส การณาฯ

โจทนา สารณตฺถาย, นิคฺคหตฺถาย สารณา;

สงฺโฆ ปริคฺคหตฺถาย, มติกมฺมํ ปน ปาฏิเยกฺกํฯ

มา โข ตุริโต อภณิ, มา โข จณฺฑิกโต ภณิ;

มา โข ปฏิฆํ ชนยิ, สเจ อนุวิชฺชโก ตุวํฯ

มา โข สหสา อภณิ, กถํ วิคฺคาหิกํ อนตฺถสํหิตํ;

สุตฺเต วินเย อนุโลเม, ปญฺญตฺเต อนุโลมิเกฯ

อนุโยควตฺตํ นิสามย, กุสเลน พุทฺธิมตา กตํ;

สุวุตฺตํ สิกฺขาปทานุโลมิกํ, คติํ น นาเสนฺโต สมฺปรายิกํ;

หิเตสี อนุยุญฺชสฺสุ, กาเลนตฺถูปสํหิตํฯ

จุทิตสฺส จ โจทกสฺส จ;

สหสา โวหารํ มา ปธาเรสิ;

โจทโก อาห อาปนฺโนติ;

จุทิตโก อาห อนาปนฺโนติฯ

อุโภ อนุกฺขิปนฺโต, ปฏิญฺญานุสนฺธิเตน การเย;

ปฏิญฺญา ลชฺชีสุ กตา, อลชฺชีสุ เอวํ น วิชฺชติ;

พหุมฺปิ อลชฺชี ภาเสยฺย, วตฺตานุสนฺธิเตน [วุตฺตานุสนฺธิเตน (สี. สฺยา. ก.)] การเยฯ

อลชฺชี กีทิโส โหติ, ปฏิญฺญา ยสฺส น รูหติ;

เอตญฺจ [เอวญฺจ (ก.)] ตาหํ ปุจฺฉามิ, กีทิโส วุจฺจติ อลชฺชี ปุคฺคโลฯ

สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, อาปตฺติํ ปริคูหติ;

อคติคมนญฺจ คจฺฉติ, เอทิโส วุจฺจติ อลชฺชีปุคฺคโลฯ

สจฺจํ อหมฺปิ ชานามิ, เอทิโส วุจฺจติ อลชฺชีปุคฺคโล;

อญฺญญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กีทิโส วุจฺจติ ลชฺชีปุคฺคโลฯ

สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ นาปชฺชติ, อาปตฺติํ น ปริคูหติ;

อคติคมนํ น คจฺฉติ, เอทิโส วุจฺจติ ลชฺชีปุคฺคโลฯ

สจฺจํ อหมฺปิ ชานามิ, เอทิโส วุจฺจติ ลชฺชีปุคฺคโล;

อญฺญญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กีทิโส วุจฺจติ อธมฺมโจทโกฯ

อกาเล โจเทติ อภูเตน;

ผรุเสน อนตฺถสํหิเตน;

โทสนฺตโร โจเทติ โน เมตฺตาจิตฺโต;

เอทิโส วุจฺจติ อธมฺมโจทโกฯ

สจฺจํ อหมฺปิ ชานามิ, เอทิโส วุจฺจติ อธมฺมโจทโก;

อญฺญญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กีทิโส วุจฺจติ ธมฺมโจทโกฯ

กาเลน โจเทติ ภูเตน, สณฺเหน อตฺถสํหิเตน;

เมตฺตาจิตฺโต โจเทติ โน โทสนฺตโร;

เอทิโส วุจฺจติ ธมฺมโจทโกฯ

สจฺจํ อหมฺปิ ชานามิ, เอทิโส วุจฺจติ ธมฺมโจทโก;

อญฺญญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กีทิโส วุจฺจติ พาลโจทโกฯ

ปุพฺพาปรํ น ชานาติ, ปุพฺพาปรสฺส อโกวิโท;

อนุสนฺธิวจนปถํ น ชานาติ;

อนุสนฺธิวจนปถสฺส อโกวิโท;

เอทิโส วุจฺจติ พาลโจทโกฯ

สจฺจํ อหมฺปิ ชานามิ, เอทิโส วุจฺจติ พาลโจทโก;

อญฺญญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, กีทิโส วุจฺจติ ปณฺฑิตโจทโกฯ

ปุพฺพาปรมฺปิ ชานาติ, ปุพฺพาปรสฺส โกวิโท;

อนุสนฺธิวจนปถํ ชานาติ, อนุสนฺธิวจนปถสฺส โกวิโท;

เอทิโส วุจฺจติ ปณฺฑิตโจทโกฯ

สจฺจํ อหมฺปิ ชานามิ, เอทิโส วุจฺจติ ปณฺฑิตโจทโก;

อญฺญญฺจ ตาหํ ปุจฺฉามิ, โจทนา กินฺติ วุจฺจติฯ

สีลวิปตฺติยา โจเทติ, อโถ อาจารทิฏฺฐิยา;

อาชีเวนปิ โจเทติ, โจทนา เตน วุจฺจตีติฯ

อปรํ คาถาสงฺคณิกํ นิฏฺฐิตํฯ

โจทนากณฺฑํ

1. อนุวิชฺชกอนุโยโค

[360] อนุวิชฺชเก โจทโก ปุจฺฉิตพฺโพ – ‘‘ยํ โข ตฺวํ, อาวุโส, อิมํ ภิกฺขุํ โจเทสิ, กิมฺหิ นํ โจเทสิ, สีลวิปตฺติยา วา โจเทสิ, อาจารวิปตฺติยา วา โจเทสิ, ทิฏฺฐิวิปตฺติยา วา โจเทสี’’ติ? โส เจ เอวํ วเทยฺย – ‘‘สีลวิปตฺติยา วา โจเทมิ, อาจารวิปตฺติยา วา โจเทมิ, ทิฏฺฐิวิปตฺติยา วา โจเทมี’’ติ, โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘ชานาสิ ปนายสฺมา สีลวิปตฺติํ, ชานาสิ อาจารวิปตฺติํ, ชานาสิ ทิฏฺฐิวิปตฺติ’’นฺติ? โส เจ เอวํ วเทยฺย – ‘‘ชานามิ โข อหํ, อาวุโส, สีลวิปตฺติํ, ชานามิ อาจารวิปตฺติํ, ชานามิ ทิฏฺฐิวิปตฺติ’’นฺติ, โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘กตมา ปนาวุโส, สีลวิปตฺติ? กตมา อาจารวิปตฺติ? กตมา ทิฏฺฐิวิปตฺตี’’ติ? โส เจ เอวํ วเทยฺย – ‘‘จตฺตาริ จ ปาราชิกานิ, เตรส จ สงฺฆาทิเสสา – อยํ สีลวิปตฺติฯ ถุลฺลจฺจยํ, ปาจิตฺติยํ, ปาฏิเทสนียํ, ทุกฺกฏํ, ทุพฺภาสิตํ, อยํ อาจารวิปตฺติฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ, อนฺตคฺคาหิกา ทิฏฺฐิ – อยํ ทิฏฺฐิวิปตฺตี’’ติ, โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘ยํ โข ตฺวํ, อาวุโส, อิมํ ภิกฺขุํ โจเทสิ, ทิฏฺเฐน วา โจเทสิ สุเตน วา โจเทสิ ปริสงฺกาย วา โจเทสี’’ติ? โส เจ เอวํ วเทยฺย – ‘‘ทิฏฺเฐน วา โจเทมิ สุเตน วา โจเทมิ ปริสงฺกาย วา โจเทมี’’ติ, โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘ยํ โข ตฺวํ, อาวุโส, อิมํ ภิกฺขุํ ทิฏฺเฐน โจเทสิ, กิํ เต ทิฏฺฐํ กินฺติ เต ทิฏฺฐํ, กทา เต ทิฏฺฐํ, กตฺถ เต ทิฏฺฐํ ปาราชิกํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโฐ, สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโฐ, ถุลฺลจฺจยํ… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโฐ, กตฺถ จ ตฺวํ อโหสิ, กตฺถ จายํ ภิกฺขุ อโหสิ, กิญฺจ ตฺวํ กโรสิ, กิํ จายํ ภิกฺขุ กโรตี’’ติ? โส เจ เอวํ วเทยฺย – ‘‘น โข อหํ, อาวุโส, อิมํ ภิกฺขุํ ทิฏฺเฐน โจเทมิ, อปิ จ สุเตน โจเทมี’’ติ, โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘ยํ โข ตฺวํ, อาวุโส, อิมํ ภิกฺขุํ สุเตน โจเทสิ, กิํ เต สุตํ, กินฺติ เต สุตํ, กทา เต สุตํ , กตฺถ เต สุตํ, ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโนติ สุตํ, สงฺฆาทิเสสํ… ถุลฺลจฺจยํ… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโนติ สุตํ, ภิกฺขุสฺส สุตํ, ภิกฺขุนิยา สุตํ, สิกฺขมานาย สุตํ , สามเณรสฺส สุตํ, สามเณริยา สุตํ, อุปาสกสฺส สุตํ, อุปาสิกาย สุตํ, ราชูนํ สุตํ, ราชมหามตฺตานํ สุตํ, ติตฺถิยานํ สุตํ, ติตฺถิยสาวกานํ สุต’’นฺติ? โส เจ เอวํ วเทยฺย – ‘‘น โข อหํ, อาวุโส, อิมํ ภิกฺขุํ สุเตน โจเทมิ, อปิ จ ปริสงฺกาย โจเทมี’’ติ, โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘ยํ โข ตฺวํ, อาวุโส, อิมํ ภิกฺขุํ ปริสงฺกาย โจเทสิ, กิํ ปริสงฺกสิ, กินฺติ ปริสงฺกสิ, กทา ปริสงฺกสิ, กตฺถ ปริสงฺกสิ, ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโนติ ปริสงฺกสิ, สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปนฺโนติ ปริสงฺกสิ, ถุลฺลจฺจยํ… ปาจิตฺติยํ… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโนติ ปริสงฺกสิ, ภิกฺขุสฺส สุตฺวา ปริสงฺกสิ, ภิกฺขุนิยา สุตฺวา ปริสงฺกสิ, สิกฺขมานาย สุตฺวา ปริสงฺกสิ, สามเณรสฺส สุตฺวา ปริสงฺกสิ, สามเณริยา สุตฺวา ปริสงฺกสิ, อุปาสกสฺส สุตฺวา ปริสงฺกสิ, อุปาสิกาย สุตฺวา ปริสงฺกสิ, ราชูนํ สุตฺวา ปริสงฺกสิ, ราชมหามตฺตานํ สุตฺวา ปริสงฺกสิ, ติตฺถิยานํ สุตฺวา ปริสงฺกสิ, ติตฺถิยสาวกานํ สุตฺวา ปริสงฺกสี’’ติ?

[361]

ทิฏฺฐํ ทิฏฺเฐน สเมติ ทิฏฺเฐน สํสนฺทเต ทิฏฺฐํ;

ทิฏฺฐํ ปฏิจฺจ น อุเปติ อสุทฺธปริสงฺกิโต;

โส ปุคฺคโล ปฏิญฺญาย กาตพฺโพ เตนุโปสโถฯ

สุตํ สุเตน สเมติ สุเตน สํสนฺทเต สุตํ;

สุตํ ปฏิจฺจ น อุเปติ อสุทฺธปริสงฺกิโต;

โส ปุคฺคโล ปฏิญฺญาย กาตพฺโพ เตนุโปสโถฯ

มุตํ มุเตน สเมติ มุเตน สํสนฺทเต มุตํ;

มุตํ ปฏิจฺจ น อุเปติ อสุทฺธปริสงฺกิโต;

โส ปุคฺคโล ปฏิญฺญาย กาตพฺโพ เตนุโปสโถฯ

[362] โจทนาย โก อาทิ, กิํ มชฺเฌ, กิํ ปริโยสานํ? โจทนาย โอกาสกมฺมํ อาทิ, กิริยา มชฺเฌ, สมโถ ปริโยสานํฯ โจทนาย กติ มูลานิ, กติ วตฺถูนิ, กติ ภูมิโย, กติหากาเรหิ โจเทติ? โจทนาย ทฺเว มูลานิ, ตีณิ วตฺถูนิ, ปญฺจ ภูมิโย, ทฺวีหากาเรหิ โจเทติฯ โจทนาย กตมานิ ทฺเว มูลานิ? สมูลิกา วา อมูลิกา วา – โจทนาย อิมานิ ทฺเว มูลานิฯ