กตเมหิ ทสหากาเรหิ อุกฺโกฏนํ ปสวติ? ตตฺถ ชาตกํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, ตตฺถ ชาตกํ วูปสนฺตํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, อนฺตรามคฺเค อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, อนฺตรามคฺเค วูปสนฺตํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, ตตฺถ คตํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, ตตฺถ คตํ วูปสนฺตํ อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, สติวินยํ อุกฺโกเฏติ, อมูฬฺหวินยํ อุกฺโกเฏติ, ตสฺสปาปิยสิกํ อุกฺโกเฏติ, ติณวตฺถารกํ อุกฺโกเฏติ – อิเมหิ ทสหากาเรหิ อุกฺโกฏนํ ปสวติฯ

กตเมหิ จตูหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ? ฉนฺทาคติํ คจฺฉนฺโต อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, โทสาคติํ คจฺฉนฺโต อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, โมหาคติํ คจฺฉนฺโต อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ, ภยาคติํ คจฺฉนฺโต อธิกรณํ อุกฺโกเฏติ – อิเมหิ จตูหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล อธิกรณํ อุกฺโกเฏติฯ

กตเม จตฺตาโร ปุคฺคลา อธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺตา อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติ? ตทหุปสมฺปนฺโน อุกฺโกเฏติ อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยํ, อาคนฺตุโก อุกฺโกเฏติ อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยํ, การโก อุกฺโกเฏติ อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยํ, ฉนฺททายโก อุกฺโกเฏติ อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยํ – อิเม จตฺตาโร ปุคฺคลา อธิกรณํ อุกฺโกเฏนฺตา อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติฯ

2. อธิกรณนิทานาทิ

[342] วิวาทาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ? อนุวาทาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ? อาปตฺตาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ ? กิจฺจาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ?

วิวาทาธิกรณํ วิวาทนิทานํ วิวาทสมุทยํ วิวาทชาติกํ วิวาทปภวํ วิวาทสมฺภารํ วิวาทสมุฏฺฐานํฯ อนุวาทาธิกรณํ อนุวาทนิทานํ อนุวาทสมุทยํ อนุวาทชาติกํ อนุวาทปภวํ อนุวาทสมฺภารํ อนุวาทสมุฏฺฐานํฯ อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺตินิทานํ อาปตฺติสมุทยํ อาปตฺติชาติกํ อาปตฺติปภวํ อาปตฺติสมฺภารํ อาปตฺติสมุฏฺฐานํฯ กิจฺจาธิกรณํ กิจฺจยนิทานํ กิจฺจยสมุทยํ กิจฺจยชาติกํ กิจฺจยปภวํ กิจฺจยสมฺภารํ กิจฺจยสมุฏฺฐานํฯ

วิวาทาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ? อนุวาทาธิกรณํ…เป.… อาปตฺตาธิกรณํ…เป.… กิจฺจาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ?

วิวาทาธิกรณํ เหตุนิทานํ, เหตุสมุทยํ, เหตุชาติกํ, เหตุปภวํ, เหตุสมฺภารํ, เหตุสมุฏฺฐานํฯ อนุวาทาธิกรณํ…เป.… อาปตฺตาธิกรณํ…เป.… กิจฺจาธิกรณํ เหตุนิทานํ, เหตุสมุทยํ, เหตุชาติกํ, เหตุปภวํ, เหตุสมฺภารํ, เหตุสมุฏฺฐานํฯ

วิวาทาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ? อนุวาทาธิกรณํ …เป.… อาปตฺตาธิกรณํ…เป.… กิจฺจาธิกรณํ กิํนิทานํ, กิํสมุทยํ, กิํชาติกํ, กิํปภวํ, กิํสมฺภารํ, กิํสมุฏฺฐานํ?

วิวาทาธิกรณํ ปจฺจยนิทานํ, ปจฺจยสมุทยํ, ปจฺจยชาติกํ, ปจฺจยปภวํ, ปจฺจยสมฺภารํ, ปจฺจยสมุฏฺฐานํฯ อนุวาทาธิกรณํ…เป.… อาปตฺตาธิกรณํ…เป.… กิจฺจาธิกรณํ ปจฺจยนิทานํ, ปจฺจยสมุทยํ, ปจฺจยชาติกํ, ปจฺจยปภวํ, ปจฺจยสมฺภารํ, ปจฺจยสมุฏฺฐานํฯ

3. อธิกรณมูลาทิ

[343] จตุนฺนํ อธิกรณานํ กติ มูลานิ, กติ สมุฏฺฐานา? จตุนฺนํ อธิกรณานํ เตตฺติํส มูลานิ, เตตฺติํส สมุฏฺฐานาฯ

จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมานิ เตตฺติํส มูลานิ? วิวาทาธิกรณสฺส ทฺวาทส มูลานิ, อนุวาทาธิกรณสฺส จุทฺทส มูลานิ, อาปตฺตาธิกรณสฺส ฉ มูลานิ, กิจฺจาธิกรณสฺส เอกํ มูลํ, สงฺโฆ – จตุนฺนํ อธิกรณานํ อิมานิ เตตฺติํส มูลานิฯ

จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตเม เตตฺติํส สมุฏฺฐานา? วิวาทาธิกรณสฺส อฏฺฐารสเภทกรวตฺถูนิ สมุฏฺฐานา, อนุวาทาธิกรณสฺส จตสฺโส วิปตฺติโย สมุฏฺฐานา, อาปตฺตาธิกรณสฺส สตฺตาปตฺติกฺขนฺธา สมุฏฺฐานา, กิจฺจาธิกรณสฺส จตฺตาริ กมฺมานิ สมุฏฺฐานา – จตุนฺนํ อธิกรณานํ อิเม เตตฺติํส สมุฏฺฐานาฯ