สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จาติฯ
ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ
กตาปตฺติวาโร นิฏฺฐิโต ทุติโยฯ
3. อาปตฺติสมุฏฺฐานคาถา
[283]
สมุฏฺฐานา กายิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา กายิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา ปญฺจ;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา วาจสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา วาจสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา จตสฺโส;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา กายิกา วาจสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา กายิกา วาจสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา ปญฺจ;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา กายิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา กายิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา ฉ;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา วาจสิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา วาจสิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา ฉ;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา กายิกา วาจสิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิทฯ
สมุฏฺฐานา กายิกา วาจสิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺฐิตา ฉ;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิทาติฯ
อาปตฺติสมุฏฺฐานคาถา นิฏฺฐิตา ตติยาฯ
4. วิปตฺติปจฺจยวาโร
[284] สีลวิปตฺติปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? สีลวิปตฺติปจฺจยา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ – ภิกฺขุนี ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; เวมติกา ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อตฺตโน ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – สีลวิปตฺติปจฺจยา อิมา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติฯ
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป.… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺติํ, สิยา อาจารวิปตฺติํฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ จตูหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธนฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐนฺติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐนฺติฯ จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํฯ สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จฯ
[285] อาจารวิปตฺติปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อาจารวิปตฺติปจฺจยา เอกํ อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ อาจารวิปตฺติํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – อาจารวิปตฺติปจฺจยา อิมํ เอกํ อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ
สา อาปตฺติ จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชติ …เป.… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ? สา อาปตฺติ จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ เอกํ วิปตฺติํ ภชติ – อาจารวิปตฺติํฯ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ เอเกน อาปตฺติกฺขนฺเธน สงฺคหิตา – ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธนฯ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺฐานานํ เอเกน สมุฏฺฐาเนน สมุฏฺฐาติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติฯ จตุนฺนํ อธิกรณานํ อาปตฺตาธิกรณํฯ สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิญฺญาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จฯ