6. อสฺสุเภสชฺชาเภสชฺชปญฺโห

[6] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, โย จ มาตริ มตาย โรทติ, โย จ ธมฺมเปเมน โรทติ, อุภินฺนํ เตสํ โรทนฺตานํ กสฺส อสฺสุ เภสชฺชํ, กสฺส น เภสชฺช’’นฺติ? ‘‘เอกสฺส โข, มหาราช, อสฺสุ ราคโทสโมเหหิ สมลํ อุณฺหํ, เอกสฺส ปีติโสมนสฺเสน วิมลํ สีตลํฯ ยํ โข, มหาราช, สีตลํ, ตํ เภสชฺชํ, ยํ อุณฺหํ, ตํ น เภสชฺช’’นฺติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

อสฺสุเภสชฺชาเภสชฺชปญฺโห ฉฏฺโฐฯ

7. สราควีตราคนานากรณปญฺโห

[7] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, กิํ นานากรณํ สราคสฺส จ วีตราคสฺส จา’’ติ? ‘‘เอโก โข, มหาราช, อชฺโฌสิโต, เอโก อนชฺโฌสิโต’’ติฯ ‘‘กิํ เอตํ, ภนฺเต, อชฺโฌสิโต อนชฺโฌสิโต นามา’’ติ? ‘‘เอโก โข, มหาราช, อตฺถิโก, เอโก อนตฺถิโก’’ติฯ ‘‘ปสฺสามหํ, ภนฺเต, เอวรูปํ โย จ สราโค, โย จ วีตราโค, สพฺโพเปโส โสภนํ เยว อิจฺฉติ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา, น โกจิ ปาปกํ อิจฺฉตี’’ติฯ ‘‘อวีตราโค โข, มหาราช, รสปฏิสํเวที จ รสราคปฏิสํเวที จ โภชนํ ภุญฺชติ, วีตราโค ปน รสปฏิสํเวที โภชนํ ภุญฺชติ, โน จ โข รสราคปฏิสํเวที’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ , ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

สราควีตราคนานากรณปญฺโห สตฺตโมฯ

8. ปญฺญาปติฏฺฐานปญฺโห

[8] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ปญฺญา กุหิํ ปฏิวสตี’’ติ? ‘‘น กตฺถจิ มหาราชา’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต นาคเสน, นตฺถิ ปญฺญา’’ติฯ ‘‘วาโต, มหาราช, กุหิํ ปฏิวสตี’’ติ? ‘‘น กตฺถจิ ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เตน หิ, มหาราช, นตฺถิ วาโต’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

ปญฺญาปติฏฺฐานปญฺโห อฏฺฐโมฯ

9. สํสารปญฺโห

[9] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ยํ ปเนตํ พฺรูสิ ‘สํสาโร’ติ, กตโม โส สํสาโร’’ติ? ‘‘อิธ, มหาราช, ชาโต อิเธว มรติ, อิธ มโต อญฺญตฺร อุปฺปชฺชติ, ตหิํ ชาโต ตหิํ เยว มรติ, ตหิํ มโต อญฺญตฺร อุปฺปชฺชติ, เอวํ โข, มหาราช, สํสาโร โหตี’’ติฯ ‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ยถา, มหาราช, โกจิเทว ปุริโส ปกฺกํ อมฺพํ ขาทิตฺวา อฏฺฐิํ โรเปยฺย, ตโต มหนฺโต อมฺพรุกฺโข นิพฺพตฺติตฺวา ผลานิ ทเทยฺย, อถ โส ปุริโส ตโตปิ ปกฺกํ อมฺพํ ขาทิตฺวา อฏฺฐิํ โรเปยฺย, ตโตปิ มหนฺโต อมฺพรุกฺโข นิพฺพตฺติตฺวา ผลานิ ทเทยฺย, เอวเมเตสํ รุกฺขานํ โกฏิ น ปญฺญายติ, เอวเมว โข, มหาราช, อิธ ชาโต อิเธว มรติ, อิธ มโต อญฺญตฺร อุปฺปชฺชติ, ตหิํ ชาโต ตหิํ เยว มรติ, ตหิํ มโต อญฺญตฺร อุปฺปชฺชติ, เอวํ โข, มหาราช, สํสาโร โหตี’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

สํสารปญฺโห นวโมฯ

10. จิรกตสรณปญฺโห

[10] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, เกน อตีตํ จิรกตํ สรตี’’ติ? ‘‘สติยา, มหาราชา’’ติฯ ‘‘นนุ, ภนฺเต นาคเสน, จิตฺเตน สรติ โน สติยา’’ติ? ‘‘อภิชานาสิ นุ, ตฺวํ มหาราช, กิญฺจิเทว กรณียํ กตฺวา ปมุฏฺฐ’’นฺติ? ‘‘อาม ภนฺเต’’ติฯ ‘‘กิํ นุ โข, ตฺวํ มหาราช, ตสฺมิํ สมเย อจิตฺตโก อโหสี’’ติ? ‘‘น หิ, ภนฺเต, สติ ตสฺมิํ สมเย นาโหสี’’ติฯ ‘‘อถ กสฺมา, ตฺวํ มหาราช, เอวมาห ‘จิตฺเตน สรติ, โน สติยา’’’ติ?

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

จิรกตสรณปญฺโห ทสโมฯ