เมนู

2. สพฺพญฺญูภาวปญฺโห

[2] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, พุทฺโธ สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช, ภควา สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี’’ติฯ ‘‘อถ กิสฺส นุ โข, ภนฺเต นาคเสน, สาวกานํ อนุปุพฺเพน สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสี’’ติ? ‘‘อตฺถิ ปน เต มหาราช, โกจิ เวชฺโช, โย อิมิสฺสํ ปถวิยํ สพฺพเภสชฺชานิ ชานาตี’’ติ? ‘‘อาม, ภนฺเต, อตฺถี’’ติฯ ‘‘กิํนุ โข, มหาราช, โส เวชฺโช คิลานกํ สมฺปตฺเต กาเล เภสชฺชํ ปาเยติ, อุทาหุ อสมฺปตฺเต กาเล’’ติ? ‘‘สมฺปตฺเต กาเล, ภนฺเต, คิลานกํ เภสชฺชํ ปาเยติ, โน อสมฺปตฺเต กาเล’’ติ? ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, ภควา สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี น อสมฺปตฺเต กาเล สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปติ, สมฺปตฺเต กาเล สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปติ ยาวชีวํ อนติกฺกมนีย’’นฺติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

สพฺพญฺญูภาวปญฺโห ทุติโยฯ

3. มหาปุริสลกฺขณปญฺโห

[3] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, พุทฺโธ ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต อสีติยา จ อนุพฺยญฺชเนหิ ปริรญฺชิโต สุวณฺณวณฺโณ กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ พฺยามปฺปโภ’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช, ภควา ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต อสีติยา จ อนุพฺยญฺชเนหิ ปริรญฺชิโต สุวณฺณวณฺโณ กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ พฺยามปฺปโภ’’ติฯ

‘‘กิํ ปนสฺส, ภนฺเต, มาตาปิตโรปิ ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคตา อสีติยา จ อนุพฺยญฺชเนหิ ปริรญฺชิตา สุวณฺณวณฺณา กญฺจนสนฺนิภตฺตจา พฺยามปฺปภา’’ติ? ‘‘โน จสฺส, มหาราช, มาตาปิตโร ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคตา อสีติยา จ อนุพฺยญฺชเนหิ ปริรญฺชิตา สุวณฺณวณฺณา กญฺจนสนฺนิภตฺตจา พฺยามปฺปภา’’ติฯ

‘‘เอวํ สนฺเต โข, ภนฺเต นาคเสน, น อุปฺปชฺชติ พุทฺโธ ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต อสีติยา จ อนุพฺยญฺชเนหิ ปริรญฺชิโต สุวณฺณวณฺโณ กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ พฺยามปฺปโภติ, อปิ จ มาตุสทิโส วา ปุตฺโต โหติ มาตุปกฺโข วา, ปิตุสทิโส วา ปุตฺโต โหติ ปิตุปกฺโข วา’’ติฯ เถโร อาห ‘‘อตฺถิ ปน, มหาราช, กิญฺจิ ปทุมํ สตปตฺต’’นฺติ? ‘‘อาม, ภนฺเต, อตฺถี’’ติฯ ‘‘ตสฺส ปน กุหิํ สมฺภโว’’ติ? ‘‘กทฺทเม ชายติ อุทเก อาสียตี’’ติ ฯ ‘‘กิํนุ โข, มหาราช, ปทุมํ กทฺทเมน สทิสํ วณฺเณน วา คนฺเธน วา รเสน วา’’ติ? ‘‘น หิ, ภนฺเต’’ติฯ

‘‘อถ อุทเกน วา คนฺเธน วา รเสน วา’’ติ? ‘‘น หิ, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, ภควา ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต อสีติยา จ อนุพฺยญฺชเนหิ ปริรญฺชิโต สุวณฺณวณฺโณ กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ พฺยามปฺปโภ, โน จสฺส มาตาปิตโร ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคตา อสีติยา จ อนุพฺยญฺชเนหิ ปริรญฺชิตา สุวณฺณวณฺณา กญฺจนสนฺนิภตฺตจา พฺยามปฺปภา’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

มหาปุริสลกฺขณปญฺโห ตติโยฯ

4. ภควโต พฺรหฺมจาริปญฺโห

[4] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, พุทฺโธ พฺรหฺมจารี’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช, ภควา พฺรหฺมจารี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต นาคเสน, พุทฺโธ พฺรหฺมุโน สิสฺโส’’ติ? ‘‘อตฺถิ ปน เต, มหาราช, หตฺถิปาโมกฺโข’’ติ? ‘‘อตฺถิ , ภนฺเต’’ติฯ ‘‘กิํนุ โข, มหาราช, โส หตฺถี กทาจิ กรหจิ โกญฺจนาทํ นทตีติ? ‘‘อาม, ภนฺเต, นทตี’’ติ ‘‘เตน หิ, มหาราช, โส หตฺถี โกญฺจสกุณสฺส สิสฺโส’’ติ? ‘‘น หิ, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘กิํ ปน, มหาราช, พฺรหฺมา สพุทฺธิโก อพุทฺธิโก’’ติ? ‘‘สพุทฺธิโก, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เตน หิ, มหาราช, พฺรหฺมา ภควโต สิสฺโส’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

ภควโต พฺรหฺมจาริปญฺโห จตุตฺโถฯ

5. ภควโต อุปสมฺปทาปญฺโห

[5] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, อุปสมฺปทา สุนฺทรา’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช, อุปสมฺปทา สุนฺทรา’’ติฯ ‘‘อตฺถิ ปน, ภนฺเต, พุทฺธสฺส อุปสมฺปทา, อุทาหุ นตฺถี’’ติ? ‘‘อุปสมฺปนฺโน โข, มหาราช , ภควา โพธิรุกฺขมูเล สห สพฺพญฺญุตญาเณน, นตฺถิ ภควโต อุปสมฺปทา อญฺเญหิ ทินฺนา, ยถา สาวกานํ, มหาราช, ภควา สิกฺขาปทํ ปญฺญเปติ ยาวชีวํ อนติกฺกมนีย’’นฺติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

ภควโต อุปสมฺปทาปญฺโห ปญฺจโมฯ