‘‘เอวเมว โข, มหาราช, อิมินา นามรูเปน กมฺมํ กโรติ โสภนํ วา อโสภนํ วา, เตน กมฺเมน อญฺญํ นามรูปํ ปฏิสนฺทหติ, ตสฺมา น ปริมุตฺโต ปาปเกหิ กมฺเมหี’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

อญฺญกายสงฺกมนปญฺโห สตฺตโมฯ

8. กมฺมผลอตฺถิภาวปญฺโห

[8] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, อิมินา นามรูเปน กมฺมํ กตํ กุสลํ วา อกุสลํ วา, กุหิํ ตานิ กมฺมานิ ติฏฺฐนฺตี’’ติ? ‘‘อนุพนฺเธยฺยุํ โข, มหาราช, ตานิ กมฺมานิ ฉายาว อนปายินี’’ติ [อนุปายินีติ (ก.)]ฯ ‘‘สกฺกา ปน, ภนฺเต, ตานิ กมฺมานิ ทสฺเสตุํ ‘อิธ วา อิธ วา ตานิ กมฺมานิ ติฏฺฐนฺตี’’’ติ? ‘‘น สกฺกา, มหาราช, ตานิ กมฺมานิ ทสฺเสตุํ ‘อิธ วา อิธ วา ตานิ กมฺมานิ ติฏฺฐนฺตี’’’ติฯ

‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, มหาราช, ยานิมานิ รุกฺขานิ อนิพฺพตฺตผลานิ, สกฺกา เตสํ ผลานิ ทสฺเสตุํ ‘อิธ วา อิธ วา ตานิ ผลานิ ติฏฺฐนฺตี’’’ติฯ ‘‘น หิ, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, อพฺโพจฺฉินฺนาย สนฺตติยา น สกฺกา ตานิ กมฺมานิ ทสฺเสตุํ ‘อิธ วา อิธ วา ตานิ กมฺมานิ ติฏฺฐนฺตี’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

กมฺมผลอตฺถิภาวปญฺโห อฏฺฐโมฯ

9. อุปฺปชฺชติชานนปญฺโห

[9] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, โย อุปฺปชฺชติ, ชานาติ โส ‘อุปฺปชฺชิสฺสามี’’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช, โย อุปฺปชฺชติ ชานาติ โส ‘อุปฺปชฺชิสฺสามี’’’ติฯ ‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ยถา, มหาราช, กสฺสโก คหปติโก พีชานิ ปถวิยํ นิกฺขิปิตฺวา สมฺมา เทเว วสฺสนฺเต ชานาติ ‘ธญฺญํ นิพฺพตฺติสฺสตี’’’ติ? ‘‘อาม, ภนฺเต, ชาเนยฺยา’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, โย อุปฺปชฺชติ, ชานาติ โส ‘อุปฺปชฺชิสฺสามี’’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

อุปฺปชฺชติชานนปญฺโห นวโมฯ

10. พุทฺธนิทสฺสนปญฺโห

[10] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, พุทฺโธ อตฺถี’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช, ภควา อตฺถี’’ติฯ ‘‘สกฺกา ปน, ภนฺเต นาคเสน, พุทฺโธ นิทสฺเสตุํ อิธวา อิธวา’’ติ? ‘‘ปรินิพฺพุโต, มหาราช, ภควา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา, น สกฺกา ภควา นิทสฺเสตุํ ‘อิธ วา อิธ วา’’’ติฯ

‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, มหาราช, มหโต อคฺคิกฺขนฺธสฺส ชลมานสฺส ยา อจฺจิ อตฺถงฺคตา, สกฺกา สา อจฺจิ ทสฺเสตุํ ‘อิธ วา อิธ วา’’’ติ? ‘‘น หิ, ภนฺเต, นิรุทฺธา สา อจฺจิ อปฺปญฺญตฺติํ คตา’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, ภควา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุโต อตฺถงฺคโต, น สกฺกา ภควา นิทสฺเสตุํ ‘อิธ วา อิธ วา’ ติ, ธมฺมกาเยน ปน โข, มหาราช, สกฺกา ภควา นิทสฺเสตุํฯ ธมฺโม หิ, มหาราช, ภควตา เทสิโต’’ติฯ

‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ

พุทฺธนิทสฺสนปญฺโห ทสโมฯ

พุทฺธวคฺโค ปญฺจโมฯ

อิมสฺมิํ วคฺเค ทส ปญฺหาฯ

6. สติวคฺโค