7. อิสฺสาสงฺคปญฺโห

[7] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘อิสฺสาสสฺส จตฺตาริ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ จตฺตาริ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, อิสฺสาโส สเร ปาตยนฺโต อุโภ ปาเท ปถวิยํ ทฬฺหํ ปติฏฺฐาเปติ, ชณฺณุอเวกลฺลํ กโรติ, สรกลาปํ กฏิสนฺธิมฺหิ ฐเปติ, กายํ อุปตฺถทฺธํ กโรติ, ทฺเว หตฺเถ สนฺธิฏฺฐานํ อาโรเปติ, มุฏฺฐิํ ปีฬยติ, องฺคุลิโย นิรนฺตรํ กโรติ, คีวํ ปคฺคณฺหาติ, จกฺขูนิ มุขญฺจ ปิทหติ, นิมิตฺตํ อุชุํ กโรติ, หาสมุปฺปาเทติ ‘วิชฺฌิสฺสามี’ติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สีลปถวิยํ วีริยปาเท ปติฏฺฐาเปตพฺพํ, ขนฺติโสรจฺจํ อเวกลฺลํ กาตพฺพํ, สํวเร จิตฺตํ ฐเปตพฺพํ, สํยมนิยเม อตฺตา อุปเนตพฺโพ, อิจฺฉา มุจฺฉา ปีฬยิตพฺพา, โยนิโส มนสิกาเร จิตฺตํ นิรนฺตรํ กาตพฺพํ, วีริยํ ปคฺคเหตพฺพํ, ฉ ทฺวารา ปิทหิตพฺพา, สติ อุปฏฺฐเปตพฺพา, หาสมุปฺปาเทตพฺพํ ‘สพฺพกิเลเส ญาณนาราเจน วิชฺฌิสฺสามี’ติฯ อิทํ, มหาราช, อิสฺสาสสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อิสฺสาโส อาฬกํ ปริหรติ วงฺกชิมฺหกุฏิลนาราจสฺส อุชุกรณายฯ เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อิมสฺมิํ กาเย สติปฏฺฐานอาฬกํ ปริหริตพฺพํ วงฺกชิมฺหกุฏิลจิตฺตสฺส อุชุกรณายฯ อิทํ, มหาราช, อิสฺสาสสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อิสฺสาโส ลกฺเข อุปาเสติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อิมสฺมิํ กาเย อุปาสิตพฺพํฯ

กถํ มหาราช โยคินา โยคาวจเรน อิมสฺมิํ กาเย อุปาสิตพฺพํ? อนิจฺจโต อุปาสิตพฺพํ, ทุกฺขโต อุปาสิตพฺพํ, อนตฺตโต อุปาสิตพฺพํ, โรคโต…เป.… คณฺฑโต…เป.… สลฺลโต…เป.… อฆโต…เป.… อาพาธโต…เป.… ปรโต…เป.… ปโลกโต…เป.… อีติโต…เป.… อุปทฺทวโต…เป.… ภยโต…เป.… อุปสคฺคโต…เป.… จลโต…เป.… ปภงฺคุโต…เป.… อทฺธุวโต…เป.… อตาณโต…เป.… อเลณโต…เป.… อสรณโต…เป.… ริตฺตโต…เป.… ตุจฺฉโต…เป.… สุญฺญโต…เป.… อาทีนวโต…เป.… วิปริณามธมฺมโต…เป.… อสารโต …เป.… อฆมูลโต…เป.… วธกโต…เป.… วิภวโต…เป.… สาสวโต…เป.… สงฺขตโต…เป.… มารามิสโต…เป.… ชาติธมฺมโต…เป.… ชราธมฺมโต…เป.… พฺยาธิธมฺมโต…เป.… มรณธมฺมโต…เป.… โสกธมฺมโต…เป.… ปริเทวธมฺมโต…เป.… อุปายาสธมฺมโต…เป.… สํกิเลสธมฺมโต…เป.… เอวํ โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อิมสฺมิํ กาเย อุปาสิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อิสฺสาสสฺส ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อิสฺสาโส สายํ ปาตํ อุปาสติฯ เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สายํ ปาตํ อารมฺมเณ อุปาสิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อิสฺสาสสฺส จตุตฺถํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, เถเรน สาริปุตฺเตน ธมฺมเสนาปตินา –

‘‘‘ยถา อิสฺสาสโก นาม, สายํ ปาตํ อุปาสติ;

อุปาสนํ อริญฺจนฺโต [น ริจฺฉนฺโต (สี. ก.)], ลภเต ภตฺตเวตนํฯ

‘‘‘ตเถว พุทฺธปุตฺโตปิ, กโรติ กายุปาสนํ;

กายุปาสนํ อริญฺจนฺโต, อรหตฺตมธิคจฺฉตี’’’ติฯ

อิสฺสาสงฺคปญฺโห สตฺตโมฯ

กุมฺภวคฺโค สตฺตโม [อิโต ปรํ ราชงฺคปญฺหาทิกา อฏฺฐติํส ปญฺหา วินฏฺฐา, เยหิ ตา ทิฏฺฐา,§เตหิ โน อาโรเจตพฺพา ปุน มุทฺทาปนกาเล ปกฺขิปนตฺถายาติ (น, พุ, ส)]ฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

กุมฺโภ จ กาฬายโส จ, ฉตฺตํ เขตฺตญฺจ อคโท;

โภชเนน จ อิสฺสาโส, วุตฺตํ ทานิ วิทูหีติฯ

โอปมฺมกถาปญฺโห นิฏฺฐิโตฯ

นิคมนํ