6. อากาสงฺคปญฺโห

[6] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘อากาสสฺส ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, อากาโส สพฺพโส อคยฺโห, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สพฺพโส กิเลเสหิ อคยฺเหน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อากาโส อิสิตาปสภูตทิชคณานุสญฺจริโต, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน ‘อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา’ติ สงฺขาเรสุ มานสํ สญฺจารยิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อากาโส สนฺตาสนีโย, เอวเมว โข, มหาราช , โยคินา โยคาวจเรน สพฺพภวปฏิสนฺธีสุ มานสํ อุพฺเพชยิตพฺพํ, อสฺสาโท น กาตพฺโพฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อากาโส อนนฺโต อปฺปมาโณ อปริเมยฺโย, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อนนฺตสีเลน อปริมิตญาเณน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส จตุตฺถํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, อากาโส อลคฺโค อสตฺโต อปฺปติฏฺฐิโต อปลิพุทฺโธ, เอวเมว โข , มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน กุเล คเณ ลาเภ อาวาเส ปลิโพเธ ปจฺจเย สพฺพกิเลเสสุ จ สพฺพตฺถ อลคฺเคน ภวิตพฺพํ, อนาสตฺเตน อปฺปติฏฺฐิเตน อปลิพุทฺเธน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, อากาสสฺส ปญฺจมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน สกํ ปุตฺตํ ราหุลํ โอวทนฺเตน – ‘เสยฺยถาปิ, ราหุล [ม. นิ. 2.119], อากาโส น กตฺถจิ ปติฏฺฐิโต, เอวเมว โข ตฺวํ, ราหุล, อากาสสมํ ภาวนํ ภาเวหิ, อากาสสมํ หิ เต, ราหุล, ภาวนํ ภาวยโต อุปฺปนฺนา มนาปามนาปา ผสฺสา จิตฺตํ ปริยาทาย ฐสฺสนฺตี’’’ติฯ

อากาสงฺคปญฺโห ฉฏฺโฐฯ

7. จนฺทงฺคปญฺโห

[7] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘จนฺทสฺส ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, จนฺโท สุกฺกปกฺเข อุทยนฺโต อุตฺตรุตฺตริํ วฑฺฒติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อาจารสีลคุณวตฺตปฺปฏิปตฺติยา อาคมาธิคเม ปฏิสลฺลาเน สติปฏฺฐาเน อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตาย โภชเน มตฺตญฺญุตาย ชาคริยานุโยเค อุตฺตรุตฺตริํ วฑฺฒิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, จนฺทสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, จนฺโท อุฬาราธิปติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อุฬาเรน ฉนฺทาธิปตินา ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, จนฺทสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, จนฺโท นิสาย จรติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน ปวิวิตฺเตน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, จนฺทสฺส ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, จนฺโท วิมานเกตุ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สีลเกตุนา ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, จนฺทสฺส จตุตฺถํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, จนฺโท อายาจิตปตฺถิโต อุเทติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อายาจิตปตฺถิเตน กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิฯ อิทํ, มหาราช, จนฺทสฺส ปญฺจมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน สํยุตฺตนิกายวเร ‘จนฺทูปมา, ภิกฺขเว, กุลานิ อุปสงฺกมถ, อปกสฺเสว กายํ อปกสฺส จิตฺตํ นิจฺจนวกา กุเลสุ อปฺปคพฺภา’’’ติ [อปฺปคพฺพาติ (ก.) สํ. นิ. 2.146]ฯ

จนฺทงฺคปญฺโห สตฺตโมฯ

8. สูริยงฺคปญฺโห

[8] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘สูริยสฺส [สุริยสฺส (สี. สฺยา. ปี.)] สตฺต องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ สตฺต องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, สูริโย สพฺพํ อุทกํ ปริโสเสติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สพฺพกิเลสา อนวเสสํ ปริโสเสตพฺพาฯ อิทํ, มหาราช, สูริยสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ