‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, มหาสมุทฺโท สพฺพสวนฺตีหิ คงฺคายมุนาอจิรวตีสรภูมหีหิ อนฺตลิกฺเข อุทกธาราหิปิ น ปริปูรติฯ เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อุทฺเทสปริปุจฺฉาสวนธารณวินิจฺฉยอภิธมฺมวินยคาฬฺหสุตฺตนฺตวิคฺคหปทนิกฺเขปปทสนฺธิ ปทวิภตฺตินวงฺคชินสาสนวรํ สุณนฺเตนาปิ น ตปฺปิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, มหาสมุทฺทสฺส ปญฺจมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน สุตโสมชาตเก –

‘‘‘อคฺคิ ยถา ติณกฏฺฐํ ทหนฺโต, น ตปฺปติ สาคโร วา นทีหิ;

เอวมฺปิ เจ [เอวมฺปิ เว (สฺยา.), เอวํ หิ เม (ก.) ชา. 1 อสีตินิปาเต] ปณฺฑิตา ราชเสฏฺฐ, สุตฺวา น ตปฺปนฺติ สุภาสิเตนา’’’ติฯ

สมุทฺทงฺคปญฺโห ทสโมฯสมุทฺทวคฺโค ทุติโยฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ลาพุลตา จ ปทุมํ, พีชํ สาลกลฺยาณิกา;

นาวา จ นาวาลคฺคนํ, กูโป นิยามโก ตถา;

กมฺมกาโร สมุทฺโท จ, วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติฯ

3. ปถวีวคฺโค

1. ปถวีองฺคปญฺโห

[1] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘ปถวิยา ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, ปถวี อิฏฺฐานิฏฺฐานิ กปฺปูราครุตครจนฺทนกุงฺกุมาทีนิ อากิรนฺเตปิ ปิตฺตเสมฺหปุพฺพรุหิรเสทเมทเขฬสิงฺฆาณิกลสิก- มุตฺตกรีสาทีนิ อากิรนฺเตปิ ตาทิสา เยว, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อิฏฺฐานิฏฺเฐ ลาภาลาเภ ยสายเส นินฺทาปสํสาย สุขทุกฺเข สพฺพตฺถ ตาทินา เยว ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, ปถวิยา ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปถวี มณฺฑนวิภูสนาปคตา สกคนฺธปริภาวิตา, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน วิภูสนาปคเตน สกสีลคนฺธปริภาวิเตน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, ปถวิยา ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปถวี นิรนฺตรา อขณฺฑจฺฉิทฺทา อสุสิรา พหลา ฆนา วิตฺถิณฺณา, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน นิรนฺตรมขณฺฑจฺฉิทฺทมสุสิรพหลฆนวิตฺถิณฺณสีเลน ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, ปถวิยา ตติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปถวี คามนิคมนครชนปทรุกฺขปพฺพตนทีตฬากโปกฺขรณีมิคปกฺขิมนุชนรนาริคณํ ธาเรนฺตีปิ อกิลาสุ โหติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน โอวทนฺเตนปิ อนุสาสนฺเตนปิ วิญฺญาเปนฺเตนปิ สนฺทสฺเสนฺเตนปิ สมาทเปนฺเตนปิ สมุตฺเตเชนฺเตนปิ สมฺปหํเสนฺเตนปิ ธมฺมเทสนาสุ อกิลาสุนา ภวิตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, ปถวิยา จตุตฺถํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ปถวี อนุนยปฺปฏิฆวิปฺปมุตฺตา, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อนุนยปฺปฏิฆวิปฺปมุตฺเตน ปถวิสเมน เจตสา วิหริตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, ปถวิยา ปญฺจมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ , มหาราช, อุปาสิกาย จูฬสุภทฺทาย สกสมเณ ปริกิตฺตยมานาย –