เมนู

4. ทีปินิยงฺคปญฺโห

[4] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘ทีปินิยา เอกํ องฺคํ คเหตพฺพ’นฺติ ยํ วเทสิ, กตมํ ตํ เอกํ องฺคํ คเหตพฺพ’’นฺติ? ‘‘ยถา, มหาราช, ทีปินี สกิํ เยว คพฺภํ คณฺหาติ, น ปุนปฺปุนํ ปุริสํ อุเปติ? เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน อายติํ ปฏิสนฺธิํ อุปฺปตฺติํ คพฺภเสยฺยํ จุติํ เภทํ ขยํ วินาสํ สํสารภยํ ทุคฺคติํ วิสมํ สมฺปีฬิตํ ทิสฺวา ‘ปุนพฺภเว นปฺปฏิสนฺทหิสฺสามี’ติ โยนิโส มนสิกาโร กรณีโยฯ อิทํ, มหาราช, ทีปินิยา เอกํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา เทวาติเทเวน สุตฺตนิปาเต ธนิยโคปาลกสุตฺเต –

‘‘‘อุสโภริว เฉตฺว พนฺธนานิ, นาโค ปูติลตํว ทาลยิตฺวา;

นาหํ ปุนุเปสฺสํ คพฺภเสยฺยํ, อถ เจ ปตฺถยสี ปวสฺส เทวา’’’ติฯ

ทีปินิยงฺคปญฺโห จตุตฺโถฯ

5. ทีปิกงฺคปญฺโห

[5] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘ทีปิกสฺส ทฺเว องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ทฺเว องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, ทีปิโก อรญฺเญ ติณคหนํ วา วนคหนํ วา ปพฺพตคหนํ วา นิสฺสาย นิลียิตฺวา มิเค คณฺหาติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน วิเวกํ เสวิตพฺพํ อรญฺญํ รุกฺขมูลํ ปพฺพตํ กนฺทรํ คิริคุหํ สุสานํ วนปตฺถํ อพฺโภกาสํ ปลาลปุญฺชํ อปฺปสทฺทํ อปฺปนิคฺโฆสํ วิชนวาตํ มนุสฺสราหเสยฺยกํ ปฏิสลฺลานสารุปฺปํ; วิเวกํ เสวมาโน หิ, มหาราช, โยคี โยคาวจโร นจิรสฺเสว ฉฬภิญฺญาสุ จ วสิภาวํ ปาปุณาติฯ อิทํ, มหาราช, ทีปิกสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, เถเรหิ ธมฺมสงฺคาหเกหิ –

‘‘‘ยถาปิ ทีปิโก นาม, นิลียิตฺวา คณฺหเต [คณฺหตี (สี. ปี.)] มิเค;

ตเถวายํ พุทฺธปุตฺโต, ยุตฺตโยโค วิปสฺสโก;

อรญฺญํ ปวิสิตฺวาน, คณฺหาติ ผลมุตฺตม’นฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, มหาราช, ทีปิโก ยํ กิญฺจิ ปสุํ วธิตฺวา วาเมน ปสฺเสน ปติตํ น ภกฺเขติฯ เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน เวฬุทาเนน วา ปตฺตทาเนน วา ปุปฺผทาเนน วา ผลทาเนน วา สินานทาเนน วา มตฺติกาทาเนน วา จุณฺณทาเนน วา ทนฺตกฏฺฐทาเนน วา มุโขทกทาเนน วา จาตุกมฺยตาย วา มุคฺคสุปฺยตาย [มุคฺคสุปฺปตาย (สี. ปี.)] วา ปาริภฏ [ปาริภฏฺฏตาย (สี. ปี.)] ยตาย วา ชงฺฆเปสนีเยน วา เวชฺชกมฺเมน วา ทูตกมฺเมน วา ปหิณคมเนน วา ปิณฺฑปฏิปิณฺเฑน วา ทานานุปฺปทาเนน วา วตฺถุวิชฺชาย วา นกฺขตฺตวิชฺชาย วา องฺควิชฺชาย [นควิชฺชาย (ก.)] วา อญฺญตรญฺญตเรน วา พุทฺธปฺปฏิกุฏฺเฐน มิจฺฉาชีเวน นิปฺผาทิตํ โภชนํ น ภุญฺชิตพฺพํ [ปริภุญฺชิตพฺพํ (สี. ปี.)] วาเมน ปสฺเสน ปติตํ ปสุํ วิย ทีปิโกฯ อิทํ, มหาราช, ทีปิกสฺส ทุติยํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, เถเรน สาริปุตฺเตน ธมฺมเสนาปตินา –

‘‘‘วจีวิญฺญตฺติวิปฺผารา, อุปฺปนฺนํ มธุปายสํ;

สเจ ภุตฺโต ภเวยฺยาหํ, สาชีโว ครหิโต มมฯ

‘‘‘ยทิปิ เม อนฺตคุณํ, นิกฺขมิตฺวา พหี จเร;

เนว ภินฺเทยฺยมาชีวํ, จชมาโนปิ ชีวิต’’’นฺติฯ

ทีปิกงฺคปญฺโห ปญฺจโมฯ

6. กุมฺมงฺคปญฺโห

[6] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ‘กุมฺมสฺส ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’ติ ยํ วเทสิ, กตมานิ ตานิ ปญฺจ องฺคานิ คเหตพฺพานี’’ติ? ‘‘ยถา, มหาราช, กุมฺโม อุทกจโร อุทเกเยว วาสํ กปฺเปติ, เอวเมว โข, มหาราช, โยคินา โยคาวจเรน สพฺพปาณภูตปุคฺคลานํ หิตานุกมฺปินา เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเชน สพฺพาวนฺตํ โลกํ ผริตฺวา วิหริตพฺพํฯ อิทํ, มหาราช, กุมฺมสฺส ปฐมํ องฺคํ คเหตพฺพํฯ