‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ยถา, มหาราช, อุปริปพฺพเต มหาเมโฆ อภิปฺปวสฺเสยฺย, ตํ อุทกํ ยถานินฺนํ ปวตฺตมานํ ปพฺพตกนฺทรปทรสาขา ปริปูเรตฺวา นทิํ ปริปูเรยฺย, สา อุภโต กูลานิ สํวิสฺสนฺทนฺตี คจฺเฉยฺย, อถ มหาชนกาโย อาคนฺตฺวา ตสฺสา นทิยา อุตฺตานตํ วา คมฺภีรตํ วา อชานนฺโต ภีโต วิตฺถโต ตีเร ติฏฺเฐยฺย, อถญฺญตโร ปุริโส อาคนฺตฺวา อตฺตโน ถามญฺจ พลญฺจ สมฺปสฺสนฺโต คาฬฺหํ กจฺฉํ พนฺธิตฺวา ปกฺขนฺทิตฺวา ตเรยฺย, ตํ ติณฺณํ ปสฺสิตฺวา มหาชนกาโยปิ ตเรยฺยฯ เอวเมว โข, มหาราช, โยคาวจโร อญฺเญสํ จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปสฺสิตฺวา โสตาปตฺติผเล วา สกทาคามิผเล วา อนาคามิผเล วา อรหตฺเต วา สมฺปกฺขนฺทติ โยคํ กโรติ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย อสจฺฉิกตสฺส สจฺฉิกิริยายฯ เอวํ โข, มหาราช, สมฺปกฺขนฺทนลกฺขณา สทฺธาติฯ ภาสิตมฺเปตํ, มหาราช, ภควตา สํยุตฺตนิกายวเร –
‘‘‘สทฺธาย ตรตี โอฆํ, อปฺปมาเทน อณฺณวํ;
วีริเยน ทุกฺขมจฺเจติ, ปญฺญาย ปริสุชฺฌตี’’’ติ [ปสฺส สํ. นิ. 1.246]ฯ
‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ
สมฺปกฺขนฺทนลกฺขณสทฺธาปญฺโห เอกาทสโมฯ
12. วีริยลกฺขณปญฺโห
[12] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, กิํลกฺขณํ วีริย’’นฺติ? ‘‘อุปตฺถมฺภนลกฺขณํ, มหาราช, วีริยํ, วีริยูปตฺถมฺภิตา สพฺเพ กุสลา ธมฺมา น ปริหายนฺตี’’ติฯ
‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ยถา, มหาราช, ปุริโส เคเห ปตนฺเต อญฺเญน ทารุนา อุปตฺถมฺเภยฺย, อุปตฺถมฺภิตํ สนฺตํ เอวํ ตํ เคหํ น ปเตยฺยฯ เอวเมว โข, มหาราช, อุปตฺถมฺภนลกฺขณํ วีริยํ, วีริยูปตฺถมฺภิตา สพฺเพ กุสลา ธมฺมา น ปริหายนฺตี’’ติฯ
‘‘ภิยฺโย โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ
‘‘ยถา, มหาราช, ปริตฺตกํ เสนํ มหตี เสนา ภญฺเชยฺย, ตโต ราชา อญฺญมญฺญํ อนุสฺสาเรยฺย อนุเปเสยฺย อตฺตโน ปริตฺตกาย เสนาย พลํ อนุปทํ ทเทยฺย, ตาย สทฺธิํ ปริตฺตกา เสนา มหติํ เสนํ ภญฺเชยฺยฯ เอวเมว โข, มหาราช, อุปตฺถมฺภนลกฺขณํ วีริยํ, วีริยูปตฺถมฺภิตา สพฺเพ กุสลา ธมฺมา น ปริหายนฺติฯ ภาสิตมฺเปตํ , มหาราช, ภควตา – ‘วีริยวา โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก อกุสลํ ปชหติ, กุสลํ ภาเวติฯ สาวชฺชํ ปชหติ, อนวชฺชํ ภาเวติฯ สุทฺธมตฺตานํ ปริหรตี’’’ติฯ
‘‘กลฺโลสิ, ภนฺเต นาคเสนา’’ติฯ
วีริยลกฺขณปญฺโห ทฺวาทสโมฯ
13. สติลกฺขณปญฺโห
[13] ราชา อาห ‘‘ภนฺเต นาคเสน, กิํลกฺขณา สตี’’ติ? ‘‘อปิลาปนลกฺขณา, มหาราช, สติ, อุปคฺคณฺหนลกฺขณา จา’’ติฯ ‘‘กถํ, ภนฺเต, อปิลาปนลกฺขณา สตี’’ติ? ‘‘สติ, มหาราช, อุปฺปชฺชมานา กุสลากุสลสาวชฺชานวชฺชหีนปฺปณีตกณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคธมฺเม อปิลาเปติ ‘อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา, อิเม จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา, อิเม จตฺตาโร อิทฺธิปาทา, อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ, อิมานิ ปญฺจ พลานิ, อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา, อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, อยํ สมโถ, อยํ วิปสฺสนา, อยํ วิชฺชา, อยํ วิมุตฺตี’ติฯ ตโต โยคาวจโร เสวิตพฺเพ ธมฺเม เสวติ, อเสวิตพฺเพ ธมฺเม น เสวติฯ ภชิตพฺเพ ธมฺเม ภชติ อภชิตฺตพฺเพ ธมฺเม น ภชติฯ เอวํ โข, มหาราช, อปิลาปนลกฺขณา สตี’’ติฯ
‘‘โอปมฺมํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ยถา, มหาราช, รญฺโญ จกฺกวตฺติสฺส ภณฺฑาคาริโก ราชานํ จกฺกวตฺติํ สายํ ปาตํ ยสํ สราเปติ ‘เอตฺตกา, เทว, เต หตฺถี, เอตฺตกา อสฺสา, เอตฺตกา รถา, เอตฺตกา ปตฺตี, เอตฺตกํ หิรญฺญํ, เอตฺตกํ สุวณฺณํ, เอตฺตกํ สาปเตยฺยํ, ตํ เทโว สรตู’ติ รญฺโญ สาปเตยฺยํ อปิลาเปติฯ
