เมนู

1. อนุมานปญฺโห

[1] อถ โข มิลินฺโท ราชา เยนายสฺมา นาคเสโน เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ นาคเสนํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ, เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข มิลินฺโท ราชา ญาตุกาโม โสตุกาโม ธาเรตุกาโม ญาณาโลกํ ทฏฺฐุกาโม อญฺญาณํ ภินฺทิตุกาโม ญาณาโลกํ อุปฺปาเทตุกาโม อวิชฺชนฺธการํ นาเสตุกาโม อธิมตฺตํ ธิติญฺจ อุสฺสาหญฺจ สติญฺจ สมฺปชญฺญญฺจ อุปฏฺฐเปตฺวา อายสฺมนฺตํ นาคเสนํ เอตทโวจ ‘‘ภนฺเต นาคเสน, กิํ ปน พุทฺโธ ตยา ทิฏฺโฐ’’ติฯ ‘‘น หิ, มหาราชา’’ติฯ ‘‘กิํ ปน เต อาจริเยหิ พุทฺโธ ทิฏฺโฐ’’ติ? ‘‘น หิ, มหาราชา’’ติฯ ‘‘ภนฺเต นาคเสน, น กิร ตยา พุทฺโธ ทิฏฺโฐ, นาปิ กิร เต อาจริเยหิ พุทฺโธ ทิฏฺโฐ, เตน หิ, ภนฺเต นาคเสน, นตฺถิ พุทฺโธ, น เหตฺถ พุทฺโธ ปญฺญายตี’’ติฯ

‘‘อตฺถิ ปน เต, มหาราช, ปุพฺพกา ขตฺติยา, เย เต ตว ขตฺติยวํสสฺส ปุพฺพงฺคมา’’ติ? ‘‘อาม, ภนฺเตฯ โก สํสโย, อตฺถิ ปุพฺพกา ขตฺติยา, เย มม ขตฺติยวํสสฺส ปุพฺพงฺคมา’’ติฯ ‘‘ทิฏฺฐปุพฺพา ตยา, มหาราช, ปุพฺพกา ขตฺติยา’’ติ? ‘‘น หิ ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เย ปน ตํ, มหาราช, อนุสาสนฺติ ปุโรหิตา เสนาปติโน อกฺขทสฺสา มหามตฺตา, เตหิ ปุพฺพกา ขตฺติยา ทิฏฺฐปุพฺพา’’ติ? ‘‘น หิ ภนฺเต’’ติฯ ‘‘ยทิ ปน เต, มหาราช, ปุพฺพกา ขตฺติยา น ทิฏฺฐา, นาปิ กิร เต อนุสาสเกหิ ปุพฺพกา ขตฺติยา ทิฏฺฐา, เตน หิ นตฺถิ ปุพฺพกา ขตฺติยา, น เหตฺถ ปุพฺพกา ขตฺติยา ปญฺญายนฺตี’’ติฯ

‘‘ทิสฺสนฺติ, ภนฺเต นาคเสน, ปุพฺพกานํ ขตฺติยานํ อนุภูตานิ ปริโภคภณฺฑานิฯ เสยฺยถิทํ, เสตจฺฉตฺตํ อุณฺหีสํ ปาทุกา วาลพีชนี ขคฺครตนํ มหารหานิ จ สยนานิฯ เยหิ มยํ ชาเนยฺยาม สทฺทเหยฺยาม ‘อตฺถิ ปุพฺพกา ขตฺติยา’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, มหาราช, มยมฺเปตํ ภควนฺตํ ชาเนยฺยาม สทฺทเหยฺยามฯ อตฺถิ ตํ การณํ, เยน มยํ การเณน ชาเนยฺยาม สทฺทเหยฺยาม ‘อตฺถิ โส ภควา’ติฯ กตมํ ตํ การณํ? อตฺถิ โข, มหาราช, เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อนุภูตานิ ปริโภคภณฺฑานิฯ