2. ขีณาสวภาวปญฺโห

[2] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ตุมฺเห ภณถ ‘โย คิหี อรหตฺตํ ปตฺโต, ทฺเว วาสฺส คติโย ภวนฺติ อนญฺญา, ตสฺมิํ เยว ทิวเส ปพฺพชติ วา ปรินิพฺพายติ วาฯ น โส ทิวโส สกฺกา อติกฺกเมตุ’นฺติฯ สเจ โส, ภนฺเต นาคเสน, ตสฺมิํ ทิวเส อาจริยํ วา อุปชฺฌายํ วา ปตฺตจีวรํ วา น ลเภถ, อปิ นุ โข โส อรหา สยํ วา ปพฺพเชยฺย ทิวสํ วา อติกฺกเมยฺย, อญฺโญ โกจิ อรหา อิทฺธิมา อาคนฺตฺวา ตํ ปพฺพาเชยฺย วา ปรินิพฺพาเยยฺย วา’’ติ? ‘‘น โส, มหาราช, อรหา สยํ ปพฺพเชยฺย, สยํ ปพฺพชนฺโต เถยฺยํ อาปชฺชติ, น จ ทิวสํ อติกฺกเมยฺย, อญฺญสฺส อรหนฺตสฺส อาคมนํ ภเวยฺย วา น วา ภเวยฺย, ตสฺมิํ เยว ทิวเส ปรินิพฺพาเยยฺยา’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต นาคเสน, อรหตฺตสฺส สนฺตภาโว วิชหิโต โหติ, เยน อธิคตสฺส ชีวิตหาโร ภวตี’’ติฯ

‘‘วิสมํ, มหาราช, คิหิลิงฺคํ, วิสเม ลิงฺเค ลิงฺคทุพฺพลตาย อรหตฺตํ ปตฺโต คิหี ตสฺมิํ เยว ทิวเส ปพฺพชติ วา ปรินิพฺพายติ วาฯ เนโส, มหาราช, โทโส อรหตฺตสฺส, คิหิลิงฺคสฺเสเวโส โทโส ยทิทํ ลิงฺคทุพฺพลตาฯ

‘‘ยถา, มหาราช, โภชนํ สพฺพสตฺตานํ อายุปาลกํ ชีวิตรกฺขกํ วิสมโกฏฺฐสฺส มนฺททุพฺพลคหณิกสฺส อวิปาเกน ชีวิตํ หรติฯ เนโส, มหาราช, โทโส โภชนสฺส, โกฏฺฐสฺเสเวโส โทโส ยทิทํ อคฺคิทุพฺพลตาฯ เอวเมว โข, มหาราช, วิสเม ลิงฺเค ลิงฺคทุพฺพลตาย อรหตฺตํ ปตฺโต คิหี ตสฺมิํ เยว ทิวเส ปพฺพชติ วา ปรินิพฺพายติ วาฯ เนโส, มหาราช, โทโส อรหตฺตสฺส, คิหิลิงฺคสฺเสเวโส โทโส ยทิทํ ลิงฺคทุพฺพลตาฯ

‘‘ยถา วา ปน, มหาราช, ปริตฺตํ ติณสลากํ อุปริ ครุเก ปาสาเณ ฐปิเต ทุพฺพลตาย ภิชฺชิตฺวา ปตติฯ เอวเมว โข, มหาราช, อรหตฺตํ ปตฺโต คิหี เตน ลิงฺเคน อรหตฺตํ ธาเรตุํ อสกฺโกนฺโต ตสฺมิํ เยว ทิวเส ปพฺพชติ วา ปรินิพฺพายติ วาฯ

‘‘ยถา วา ปน, มหาราช, ปุริโส อพโล ทุพฺพโล นิหีนชจฺโจ ปริตฺตปุญฺโญ มหติมหารชฺชํ ลภิตฺวา ขเณน ปริปตติ ปริธํสติ โอสกฺกติ, น สกฺโกติ อิสฺสริยํ ธาเรตุํ, เอวเมว โข, มหาราช, อรหตฺตํ ปตฺโต คิหี เตน ลิงฺเคน อรหตฺตํ ธาเรตุํ น สกฺโกติ , เตน การเณน ตสฺมิํ เยว ทิวเส ปพฺพชติ วา ปรินิพฺพายติ วา’’ติฯ ‘‘สาธุ, ภนฺเต นาคเสน, เอวเมตํ ตถา สมฺปฏิจฺฉามี’’ติฯ

ขีณาสวภาวปญฺโห ทุติโยฯ

3. ขีณาสวสติสมฺโมสปญฺโห

[3] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, อตฺถิ อรหโต สติสมฺโมโส’’ติ? ‘‘วิคตสติสมฺโมสา โข, มหาราช, อรหนฺโต, นตฺถิ อรหนฺตานํ สติสมฺโมโส’’ติฯ ‘‘อาปชฺเชยฺย ปน, ภนฺเต, อรหา อาปตฺติ’’นฺติ? ‘‘อาม, มหาราชา’’ติฯ ‘‘กิสฺมิํ วตฺถุสฺมิ’’นฺติ? ‘‘กุฏิกาเร, มหาราช, สญฺจริตฺเต, วิกาเล กาลสญฺญาย, ปวาริเต อปฺปวาริตสญฺญาย, อนติริตฺเต อติริตฺตสญฺญายา’’ติฯ

‘‘ภนฺเต นาคเสน, ตุมฺเห ภณถ ‘เย อาปตฺติํ อาปชฺชนฺติ, เต ทฺวีหิ การเณหิ อาปชฺชนฺติ อนาทริเยน วา อชานเนน วา’ติฯ อปิ นุ โข, ภนฺเต, อรหโต อนาทริยํ โหติ, ยํ อรหา อาปตฺติํ อาปชฺชตี’’ติ? ‘‘น หิ, มหาราชา’’ติฯ

‘‘ยทิ, ภนฺเต นาคเสน, อรหา อาปตฺติํ อาปชฺชติ, นตฺถิ จ อรหโต อนาทริยํ, เตน หิ อตฺถิ อรหโต สติสมฺโมโส’’ติ? ‘‘นตฺถิ, มหาราช, อรหโต สติสมฺโมโส, อาปตฺติญฺจ อรหา อาปชฺชตี’’ติฯ

‘‘เตน หิ, ภนฺเต, การเณน มํ สญฺญาเปหิ, กิํ ตตฺถ การณ’’นฺติ? ‘‘ทฺเวเม, มหาราช, กิเลสา โลกวชฺชํ ปณฺณตฺติวชฺชญฺจาติฯ กตมํ, มหาราช, โลกวชฺชํ? ทส อกุสลกมฺมปถา, อิทํ วุจฺจติ โลกวชฺชํฯ กตมํ ปณฺณตฺติวชฺชํ? ยํ โลเก อตฺถิ สมณานํ อนนุจฺฉวิกํ อนนุโลมิกํ, คิหีนํ อนวชฺชํฯ ตตฺถ ภควา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปติ ‘ยาวชีวํ อนติกฺกมนีย’นฺติฯ วิกาลโภชนํ, มหาราช, โลกสฺส อนวชฺชํ, ตํ ชินสาสเน วชฺชํฯ ภูตคามวิโกปนํ, มหาราช, โลกสฺส อนวชฺชํ, ตํ ชินสาสเน วชฺชํฯ อุทเก หสฺสธมฺมํ, มหาราช, โลกสฺส อนวชฺชํ, ตํ ชินสาสเน วชฺชํฯ